Urszulewo (gmina Skrwilno)

Urszulewo

wieś
Zabudowania nad Jeziorem Urszulewskim
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	rypiński
Gmina	Skrwilno
Sołectwo	Urszulewo
Liczba ludności (marzec 2011)	216[1]
Strefa numeracyjna	54
Kod pocztowy	87-506[2]
Tablice rejestracyjne	CRY
SIMC	0870050
Położenie na mapie gminy Skrwilno Urszulewo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Urszulewo
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Urszulewo
Położenie na mapie powiatu rypińskiego Urszulewo
52°58′38″N 19°33′13″E/52,977222 19,553611

Urszulewo – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Skrwilno, na obszarze Równiny Urszulewskiej przy drodze wojewódzkiej nr 560. Wieś położona jest w bliskim sąsiedztwie Szczutowa i Słupi.

Miejscowość leży nad Jeziorem Urszulewskim. Znajduje się w niej wiele domów letniskowych oraz gospodarstwa agroturystyczne. We wsi działa poczta^[3], sklep, Ochotnicza Straż Pożarna^[4] i duży tartak^[5].

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa włocławskiego. Miejscowość jest siedzibą sołectwa^[6].

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 wieś liczyła 216 mieszkańców^[1].

Geneza i znaczenie nazwy

Nazwa Urszulewo stosowana jest od II wojny światowej. Wcześniej posługiwano się nazwą Orszulewo, pochodzącą zapewne od imienia właścicielki wsi w XVI w. Urszuli Sierpskiej. Zgodnie z informacją Rady Języka Polskiego, imię Orszula jest oboczną formą imienia Urszula. W języku łacińskim ursula, to mała ursa, czyli niedźwiedziczka. Wpływ na utrzymanie formy Orszula mógł mieć język włoski, w którym łacińska nazwa ursa, to orsa^[7].

Historia

XVI–XVII w.

Wieś została lokowana po 1543 przez Urszulę Sierpską, córkę Elżbiety ze Skórów Sierpskiej i Prokopa Sierpskiego vel Gulczewskiego, starosty i chorążego płockiego^[8] i żonę Marcina z Ostroroga Lwowskiego herbu Nałęcz, kasztelana kowalskiego (zm. 1535/38). Według regestru poborowego z 1564 była wsią należącą ciągle do Urszuli Sierpskiej. W rejestrze tym zostali wyliczeni jako „novo locati” czterej kmiecie: Antoni Villicus, Stanisław Wydrowski, Albert Vernoch i Mateusz Gryzek^[9]. Następnie wieś przeszła na Urszulę Lwowską (córkę Marcina i Urszuli), która wyszła za mąż za Piotra Potulickiego herbu Grzymała. Kolejnym właścicielem był ich syn – Stanisław Potulicki, po którego śmierci (ok. 1618) wieś odziedziczyła jego żona – Zofia Potulicka ze Zbąskich^[10]. Zofia Potulicka w 1624 przepisała wieś na uposażenie klasztoru benedyktynek w Sierpcu^[11][12].

XVIII–XIX w.

Według spisu majątków ziemskich z 1789 wieś była dalej własnością „Zakonnic Panien Benedyktynek” z Sierpca^[13]. W efekcie II rozbioru Polski w 1793 Orszulewo zostało włączone do Królestwa Prus i najprawdopodobniej wtedy w efekcie konfiskaty majątków kościelnych przeszło na rzecz państwa. Po okresie Księstwa Warszawskiego Orszulewo stało się częścią Królestwa Polskiego. W związku z tym wykaz z 1825 informuje, że Orszulewo z 14 domami wchodziło w skład „Dóbr Rządowych należących do Ekonomii Serpskiéy w Obwodzie Mławskim”^[14].

W czasie powstania styczniowego w dniu 9 lipca 1863 w okolicach Orszulewa doszło do bitwy. W bitwie tej oddział liczący ponad 300 partyzantów, dowodzony przez Teofila Jurkowskiego został rozbity przez około 250 osobowy oddział żołnierzy rosyjskich pod dowództwem kapitana sztabowego Kenstowicza^[15]. W wyniku walk zginęło 34 powstańców, a 8 zostało rannych. Straty rosyjskie wyniosły prawdopodobnie 2 rannych. Część poległych powstańców została pochowana na cmentarzu w Szczutowie^[16].

W 1864 przeprowadzono uwłaszczenie, na mocy którego chłopi uzyskali prawo własności ziemi. W efekcie w 1885 Orszulewo jest określane jako wieś włościańska. Administracyjnie miejscowość należała wtedy do powiatu rypińskiego, gminy Szczutowo i parafii Łukome. Wieś liczyła 36 domów i 216 mieszkańców^[9].

XX w.

Zgodnie z mapą z 1915 we wsi było 39 nieruchomości, w tym wiatrak i smolarnia^[17].

Według spisu powszechnego z 1921 w Orszulewie było 45 budynków i 257 mieszkańców. Wśród mieszkańców 234 osoby były wyznania rzymskokatolickiego, 9 osób wyznania ewangelickiego i 14 wyznania mojżeszowego. Narodowość polską podało 240 osób, niemiecką 3 osoby, a żydowską 14 osób^[18].

W okresie II wojny światowej wieś została włączona do III Rzeszy, a jej nazwa została zmieniona na „Urselhof”^[19].

Legenda

Lokalna legenda głosi, że w wodach Jeziora Urszulewskiego żyje potwór nazywany Ulek albo Paskuda^[20].

Ochotnicza Straż Pożarna

Ochotnicza Straż Pożarna w Urszulewie została założona w 1964. Początkowo na wyposażenie OSP składała się motopompa, bosaki i wiadra. Sprzęt ten przechowywano u prezesa i naczelnika OSP. W 1978 zarząd OSP zdecydował o budowie remizy. Remiza została oddana do użytku w 1981. Pierwszy samochód OSP otrzymała w 1985^[21].

Pozostałe informacje

• Na terenie wsi rośnie lipa drobnolistna mająca status pomnika przyrody^[22].
• W miejscowości znajduje się grób, w którym spoczywa nieznany mężczyzna zamordowany przez Niemców w 1945^[23].
• W Urszulewie od 2010 co roku w okresie letnim odbywają się regaty windsurfingowe^[24].
• We wsi do 2012 znajdował się w ośrodek wypoczynkowy należący do Chorągwi Kujawsko-Pomorskiej ZHP.
• W 2017 w Urszulewie wystawiono figurę Jana Nepomucena. Figura tego świętego, czyli tzw. nepomuk, stała we wsi już wcześniej, tj. od przełomu XVIII i XIX w. do lat 80. XX w^[25].

Widok na Urszulewo od strony Jeziora Urszulewskiego

Przypisy

Bibliografia

• Maksymilian Borucki: Ziemia kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym. Wyd. Herman Neuman. Włocławek 1882.
• Wincenty Hipolit Gawarecki: Opis topograficzno-historyczny Ziemi Dobrzyńskiéy. Wyd. Nakł. Karola Kuliga. Płock 1825.
• Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 1 : m.st. Warszawa : Województwo warszawskie. Wyd. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 1925.Sprawdź autora:1.