Urząd Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń

Urząd Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń – centralna jednostka organizacyjna mający na celu wspierać rozwój prac naukowych i przyspieszać wdrażanie postępu naukowo-technicznego. Urząd istniał w latach 1984–1991.

Utworzenie urzędu

Na podstawie ustawy z 1984 r. o utworzeniu Komitetu do Spraw Nauki i Postępu Technicznego przy Radzie Ministrów oraz Urzędu Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń, powołano urząd, który spełniał funkcje aparatu wykonawczego Komitetu do Spraw Nauki i Postępu Technicznego i realizował zadania należące do jego zakresu działania^[1].

Kierowanie urzędem

Na czele urzędu stał Minister-Kierownik Urzędu, który kierował wykonywaniem zadań urzędu, współdziałał z naczelnymi i centralnymi organami administracji państwowej, organizacjami spółdzielczymi, społecznymi i zawodowymi w sprawach związanych z postępem naukowo-technicznym, w zakresie objętym ich zakresem działania.

• Konrad Tott (1985–1988)
• Zbigniew Grabowski (1988–1989)
• Jan Janowski (1989–1991)

Zakres działania urzędu

Działanie urzędu było określone zakresem zadań powierzonych ustawą Komitetowi do Spraw Nauki i Postępu Technicznego, w tym w szczególności:

• przygotowywał propozycje do projektów planów perspektywicznych, narodowych planów społeczno-gospodarczych i centralnych planów rocznych, w części dotyczącej postępu naukowo-technicznego i wdrożeń,
• inicjował zawieranie porozumień dotyczących postępu naukowo-technicznego i wdrożeń między naczelnymi i centralnymi organami administracji państwowej oraz innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi,
• inicjował i nadzorował realizację zleconych i własnych programów oraz tematów prac badawczych i rozwojowych, a także działalności wdrożeniowej i upowszechniania postępu naukowo-technicznego i wdrożeń,
• przeprowadzał ocenę realizacji centralnych programów naukowo-badawczych i rozwojowych o podstawowym znaczeniu dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, oraz kontrolował zgodność wykorzystania środków finansowych z przepisami prawa i ustalonymi przez Komitet do Spraw Nauki i Postępu Technicznego przy Radzie Ministrów zasadami oraz zawartymi porozumieniami i umowami.

Uprawnienia urzędu

Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 1985 r. do szczególnych uprawnień urzędu należało sprawowanie kontroli i nadzoru na jednostkami naukowo-badawczymi, w tym urząd^[2]:

• kontrolował zgodność wykorzystania środków finansowych z przepisami prawa i ustalonymi przez Komitet do Spraw Nauki i Postępu Technicznego przy Radzie Ministrów zasadami oraz zawartymi porozumieniami i umowami,
• zobowiązywał do usunięcia uchybień w wyznaczonym terminie, a w razie bezskutecznego upływu terminu - wstrzymał finansowanie realizacji programu i zlecał przekazanie osiągniętych rezultatów prac i przedmiotów majątkowych uzyskanych ze środków powierzonych na wykonanie programu lub tematu,
• występować z wnioskami o zmianę lub zniesienie programu badawczego,
• koordynował przygotowywanie projektów centralnych programów badawczo-rozwojowych o podstawowym znaczeniu dla społeczno-gospodarczego rozwoju kraju,
• występował z wnioskami w sprawach tworzenia programów badawczych o podstawowym znaczeniu dla społeczno-gospodarczego rozwoju kraju,
• inicjował, opiniował i współdziałał w opracowywaniu założeń ważniejszych przedsięwzięć inwestycyjnych, z uwzględnieniem wymagań postępu naukowo-technicznego,
• podejmował działania w zakresie promocji eksportu myśli naukowo-technicznej, wyników prac naukowo-badawczych i rozwojowych, oraz licencji,
• inicjował prace postlicencyjne, z uwzględnieniem oceny wykorzystania i upowszechniania nabytych licencji,
• koordynował i kontrolował realizację zamówień rządowych, obejmujących zadania z zakresu postępu naukowo-technicznego,
• ustalał szczegółowe techniczno-ekonomiczne kryteria oraz zasady wyboru zadań w zakresie rozwoju naukowo-technicznego, które były przedmiotem zamówień rządowych,
• ustalał tryb składania wniosków w sprawie objęcia zadań z zakresu rozwoju naukowo-technicznego zamówieniami rządowymi,
• opracowywał projekty wykazu zadań w zakresie rozwoju naukowo-technicznego, które były przedmiotem zamówień rządowych,
• ustalał organy upoważnione do dokonywania zamówień rządowych, obejmujących zadania w zakresie rozwoju naukowo-technicznego,
• dysponował częścią centralnie rozdzielanych środków dewizowych, przeznaczonych na realizację zamówień rządowych z zakresu postępu naukowo-technicznego,
• określał warunki, którym powinien odpowiadać generalny wykonawca zamówień rządowych,
• występował z wnioskami do organów upoważnionych do dokonywania zamówień rządowych o cofnięcie zamówienia w razie stwierdzenia niewykonywania lub nienależytego jego wykonywania,
• koordynował rozwój i zastosowanie informatyki,
• organizował system informacji w zakresie postępu naukowo-technicznego, a także wymiany międzynarodowej w tym zakresie,
• współdziałał przy ustalaniu systemów i środków zachęt do unowocześniania produkcji,
• prowadził współpracę z zagranicą w zakresie postępu naukowo-technicznego i wdrożeń,
• podejmował w trybie określonym w odrębnych przepisach, czynności związane z zawieraniem umów międzynarodowych dotyczących współpracy w dziedzinie postępu naukowo-technicznego i wdrożeń oraz uczestniczył w zawieraniu innych umów międzynarodowych związanych ze współpracą naukowo-techniczną, a także nadzorował realizację lub zapewnienie wykonania zadań wynikających z tych umów, w zakresie objętym swą działalnością,
• organizował i prowadził prace związane z uczestnictwem Polskiej w Komitecie Współpracy Naukowo-Technicznej Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i w innych międzypaństwowych organach i międzynarodowych organizacjach w zakresie postępu naukowo-technicznego,
• kierował za granicę ekspertów w celu udzielania pomocy naukowo-technicznej,
• wyznaczał kandydatów na pracowników służb współpracy naukowo-technicznej w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i w organizacjach międzynarodowych,
• koordynował w zakresie objętym właściwością urzędu, w porozumieniu z zainteresowanymi naczelnymi i centralnymi organami administracji państwowej, działalność i współpracę organizacji badawczo-rozwojowych oraz ich rozmieszczenie,
• inicjował i organizował działania mające na celu upowszechnianie osiągnięć w zakresie postępu naukowo-technicznego w kraju i za granicą, udzielanie pomocy twórcom nauki i techniki, popieranie rozwoju wynalazczości i racjonalizacji, promowanie wykorzystywania wynalazków i wdrożonych rozwiązań oraz podejmowanie działań kształtujących kulturę techniczną społeczeństwa,
• występował z wnioskami o przyznanie nagród za szczególne osiągnięcia w dziedzinie nauki i postępu naukowo-technicznego,
• nadzorował rozwój wzornictwa przemysłowego,
• fwspółdziałał w ustalaniu zasad organizowania i prowadzenia specjalizacji zawodowej kadry inżynieryjno-technicznej,
• przygotowywał projekty aktów prawnych w zakresie działania urzędu oraz wykonuje inne zadania określone w odrębnych przepisach.

Funkcje wykonawcze urzędu

W zakresie sprawowania funkcji aparatu wykonawczego Komitetu do Spraw Nauki i Postępu Technicznego przy Radzie Ministrów – urząd w szczególności:

• opracowywał projekty założeń polityki naukowo-technicznej,
• przedstawiał projekty planów perspektywicznych, narodowych planów społeczno-gospodarczych i centralnych planów rocznych, w części dotyczącej postępu naukowo-technicznego i wdrożeń,
• przygotowywał projekty zasad zawierania umów o finansowanie i realizację programów i tematów prac badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych pomiędzy naczelnymi i centralnymi organami administracji państwowej a organizacjami badawczo-rozwojowymi, szkołami wyższymi, przedsiębiorstwami państwowymi i innymi jednostkami gospodarczymi oraz wzajemnie między nimi i inicjował zawieranie tych umów,
• przygotowywał projekty podziału wyodrębnionych centralnie środków finansowych przeznaczonych na działalność naukowo-badawczą i wdrożeniową oraz prowadził sprawy związane z centralnym finansowaniem prac rozwojowych i wdrożeniowych wykonywanych na rzecz gospodarki narodowej,
• inicjował i przygotowywał analizy i prognozy rozwoju techniki w Polsce na tle osiągnięć światowych, ze szczególnym uwzględnieniem istotnej dla postępu naukowo-technicznego problematyki prac badawczo-rozwojowych oraz przewidzianych skutków społecznych, ekonomicznych i technicznych wdrożenia wyników tych prac,
• przygotowywał projekty centralnych programów badawczo-rozwojowych o podstawowym znaczeniu dla społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz przedstawiał analizy stanu ich realizacji, ze szczególnym uwzględnieniem wdrażania i upowszechniania ich wyników,
• opracowywał projekty rozwiązań systemowych: ekonomiczno-finansowych, w tym motywacyjnych oraz planistycznych, organizacyjnych i innych, zmierzających do podnoszenia efektywności prac badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych,
• opracowywał projekty rozwoju bazy materialnej zaplecza badawczo-rozwojowego, w szczególności rozwoju produkcji aparatury naukowo-badawczej oraz materiałów specjalnych niezbędnych do prowadzenia prac badawczo-rozwojowych,
• opracowywał projekty zasad współpracy naukowo-technicznej z zagranicą,
• opracowywał projekty założeń polityki licencyjnej państwa, inicjował i opracowywał wnioski w zakresie zakupu licencji oraz przedstawiał Radzie Ministrów projekty programów nabywania licencji,
• opracowywał projekty założeń polityki państwa w zakresie eksportu osiągnięć naukowych i technicznych,
• opracowuje na potrzeby Komitetu analizy, ekspertyzy, oceny i inne dokumenty, w tym dotyczące działalności urzędu.

Zniesienie urzędu

Na podstawie ustawy z 1991 r. o Komitecie Badań Naukowych zniesiono Urząd Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń^[3].

Przypisy