Usłyszcie mój krzyk
| Gatunek | |
|---|---|
| Rok produkcji | 1991 |
| Kraj produkcji | |
| Język | |
| Czas trwania | 46 min |
| Reżyseria | |
| Scenariusz | Maciej Drygas |
| Muzyka | Anna Iżykowska-Mironowicz |
| Zdjęcia | Stanisław Śliskowski |
| Montaż | |
| Produkcja | Studio Filmowe Logos, Zespół Filmowy Zodiak |
Usłyszcie mój krzyk – polski film dokumentalny z 1991 w reżyserii Macieja Drygasa, poświęcony okolicznościom samospalenia Ryszarda Siwca. Film był wielokrotnie nagradzany; otrzymał między innymi Srebrnego Smoka na Krakowskim Festiwalu Filmowym, Europejską Nagrodę Filmową w kategorii filmu dokumentalnego oraz nagrodę im. Andrzeja Munka za debiut dokumentalny.
Treść
Film opowiada o Ryszardzie Siwcu, 59-letnim urzędniku z Przemyśla. 8 września 1968 podczas uroczystości dożynkowych na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie, na oczach wielotysięcznego tłumu Siwiec dokonał aktu samospalenia, oblewając się rozpuszczalnikiem i podpalając na znak protestu przeciwko komunistycznemu totalitaryzmowi i wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji. Ciężko poparzonego przewieziono do Szpitala Praskiego, gdzie zmarł. Protest Siwca został jednak praktycznie zignorowany przez publiczność, a następnie w wyniku działań cenzury „przez lata nieujawniony i skryty za zasłoną milczenia”[1].
Produkcja
Reżyser filmu, Maciej Drygas, wyrażał zainteresowanie sprawą Siwca już od lata 1989, gdy przeczytał w „Gazecie Wyborczej” wywiad z Adamem Macedońskim, założycielem Wspólnoty im. Ryszarda Siwca i Jana Palacha w Krakowie[2]. Drygas wcześniej przygotowywał scenariusz dla filmu fabularnego Raimondasa Banionisa Dzieci z hotelu Ameryka o samospaleniu Litwina Romasa Kalanty[2]. W Przemyślu Drygas poznał żonę Siwca, Marię oraz jej córkę Elżbietę. Dzięki nim reżyser zyskał dostęp do nagrania, jakie Siwiec zarejestrował dwa dni przed wyjazdem na dożynki[3]. Drygasa poruszyła metodyka, z jaką Siwiec przygotowywał się do samospalenia[4], ale również – po przejrzeniu dostępnych reżyserowi materiałów Służby Bezpieczeństwa – całkowita obojętność, z jaką spotkał się protest Siwca w chwili jego śmierci[5].
Ostatecznie Drygas dotarł do 7-sekundowej sekwencji archiwalnej zarejestrowanej przez operatora Polskiej Kroniki Filmowej, Zbigniewa Skoczka. Jak pisał w swojej pracy doktorskiej: „Gdy założyłem taśmę na stół montażowy i przed moimi oczyma mignęło zaledwie siedem sekund z tego dramatycznego wydarzenia, trudno mi było ukryć emocje”[6]. Pisząc na podstawie zebranego materiału scenariusz do filmu, Drygas starał się ułożyć go tak, aby widz był emocjonalnie zaangażowany w historię losów Siwca[7]:
Liczyłem na to, że pod jej koniec przestanie być tylko obserwatorem i sam stanie się świadkiem protestu Siwca. Daleki byłem od publicystycznej retoryki. To widz-świadek miał rozstrzygnąć we własnym sumieniu swój stosunek do protestu Siwca[8].
Z każdą sceną filmu stopniowo Drygas zbliżał widza ku tragicznemu finałowi w postaci wspomnianego nagrania:
Siedmiosekundowe ujęcie rozrzedzone do ponad siedmiu minut, rozbite na kilkadziesiąt mikrosytuacji, które zostały tak ułożone, by do ostatniej chwili nie odkrywać sceny płonącego Siwca. Z każdym ujęciem zbliżaliśmy się do jego twarzy. Ta scena miała być zarezerwowana tylko i wyłącznie dla niego, kiedy już wszystko zostało powiedziane. A potem długie napisy końcowe, na kompletnej ciszy[9].
Nagrody
| Rok | Instytucja | Nagroda | Odbiorca[10] |
|---|---|---|---|
| 1991 | Krakowski Festiwal Filmowy | Srebrny Smok | Maciej Drygas |
| Lubuskie Lato Filmowe | Nagroda Specjalna Jury | ||
| Europejska Nagroda Filmowa | Najlepszy film dokumentalny | ||
| Międzynarodowy Festiwal Filmu Dokumentalnego „Vision du Reel” w Nyonie | Srebrna Sestercja | ||
| Festiwal Mediów „Człowiek w zagrożeniu” w Łodzi | Nagroda Główna | ||
| Rada Ministrów RP | Nagroda Artystyczna Młodych im. Stanisława Wyspiańskiego | ||
| 1992 | Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych w Melbourne | Grand Prix | |
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Francisco | Golden Gate Award | ||
| Państwowa Wyższa Szkoła FIlmowa, Telewizyjna i Teatralna w Łodzi | Nagroda im. Andrzeja Munka | ||
| Tarnowska Nagroda Filmowa | Nagroda Specjalna Jury | ||
| Nagroda Specjalna Jury Młodzieżowego |
Przypisy
- ↑ Sikora 2017 ↓, s. 70.
- ↑ a b Drygas 2015 ↓, s. 147.
- ↑ Drygas 2015 ↓, s. 148.
- ↑ Drygas 2015 ↓, s. 149.
- ↑ Drygas 2015 ↓, s. 150–151.
- ↑ Drygas 2015 ↓, s. 151.
- ↑ Drygas 2015 ↓, s. 153.
- ↑ Drygas 2015 ↓, s. 155.
- ↑ Drygas 2015 ↓, s. 158.
- ↑ Usłyszcie mój krzyk w bazie filmpolski.pl
Bibliografia
- Maciej J. Drygas, Analiza warsztatowa filmu dokumentalnego „Usłyszcie mój krzyk”, „Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication”, 16 (25), 2015, s. 147–160, ISSN 1731-450x [dostęp 2021-07-26].
- Sławomir Sikora, Polskie Wesele AD 1968 z Szarym Człowiekiem w tle. Performowanie historii w „Usłyszcie mój krzyk”, „Kwartalnik Filmowy” (100), 2017, s. 68–80, ISSN 0452-9502 [dostęp 2021-07-26].