Usman dan Fodio
Usman dan Fodio (także Usmanu Mohammed Fodżo oraz Abu Mohammed Usman; ur. 15 grudnia 1754 w Gobir, zm. 20 kwietnia 1817 w Sokoto) – islamski kaznodzieja i przywódca polityczny działający na terenach środkowo-zachodniej Afryki.
Pisarz i kaznodzieja
Był propagatorem szkoły malikickiej jurysprudencji muzułmańskiej w ramach sunnizmu oraz tradycji kadirijja w ramach sufizmu[1].
Usman dan Fodio napisał 480 dzieł w językach arabskim, fulfulde i hausa[2].
Przywódca polityczny i kalif
Rezultatem działalności Usmana dan Fodio było stworzenie Kalifatu Sokoto – państwa islamskiego istniejącego przez cały XIX wiek. W toku prowadzonego dżihadu jako przywódca Fulan (ludu Fulbe) podporządkował sobie bezpośrednio tereny zajmowane przez lud Hausa (obecnie północna Nigeria i południowy Niger), jak również tereny obecnego północnego Kamerunu. Dżihad prowadzony przez Usmana dan Fodio zainspirował serię wojen w całym Sudanie Zachodnim i uczynił z islamu dominującą wiarę wśród mas ludzi na terytorium od Senegalu do Czadu[3].
Początkowo Usman dan Fodio został proklamowany amir al-mu'minin, czyli przywódcą wiernych. To sprawiło, że był wodzem zarówno politycznym, jak i religijnym, co dawało mu uprawnienia do ogłaszania i prowadzenia dżihadu, formowania armii i stawania się jej dowódcą. Dowodzone przez niego powstanie rozpoczęło się w kraju Hausa. W powstaniu uczestniczyli głównie Fulanie, którzy dysponowali kawalerią i posiadali znaczną przewagę wojskową. Powstanie zyskało też szerokie poparcie pośród chłopów Hausa, którzy czuli się nadmiernie opodatkowani i uciskani przez swoich władców. Usman rozpoczął dżihad przeciwko Gobir w 1804 roku.
W czasie wojny ekspansja i komunikacja Fulan była prowadzona wzdłuż szlaków handlowych i rzek spływających do dolin Benue i Niger, a także delty i lagun Wybrzeża Niewolniczego. Wezwanie do dżihadu dotarło nie tylko do innych terytoriów i miast Hausa, takich jak Kano, Daura, Katsina i Zaria, ale także do Borno, Gombe, Adamawa, Nupe i Ilorin. Były to wszystko miejsca zamieszkałe przez większe lub mniejsze grupy Fulan.
Po zaledwie kilku latach wojny Usman dan Fodio stał się przywódcą największego państwa w Afryce. Jego syn Muhammed Bello oraz brat Abdullahi także prowadzili dżihad i zajmowali się administracją.
Dan Fodio pracował nad stworzeniem skutecznego rządu opartego na prawie islamskim. Po 1811 roku Usman wycofał się i kontynuował pisanie o sprawiedliwym postępowaniu w ramach religii muzułmańskiej.
Dziedzictwo
Po śmierci Usmana w 1817 r. jego syn, Muhammed Bello, także występował jako amir al-mu'minin i został władcą Kalifatu Sokoto, który był wtedy największym państwem na południe od Sahary. Brat Usmana, Abdullahi dan Fodio, otrzymał tytuł emira Gwandu i był odpowiedzialny za zachodnie emiraty, Nupe i Ilorin. Tak więc wszystkie państwa Hausa, części Nupe i Ilorin, a także placówki Fulan w Bauchi i Adamawa były rządzone przez jeden system polityczno-religijny. Od czasów Usmana do podboju brytyjskiego na początku dwudziestego wieku władzę sprawowało łącznie dwunastu kalifów.
Jednym z jego potomków był Ahmadu Bello – w XX wieku premier prowincji Nigeria Północna. Inspirację postacią Usmana dan Fodio przypisuje się współczesnemu sułtanowi Sokoto, którym od 2006 roku jest Sa'adu Abubakar III[1].
Czwarty numer magazynu Al Risalah (sympatyzującego z Al-Kaidą) wychwalał system administracyjny stworzony przez Usmana dan Fodio[4].
Linki zewnętrzne
- Usman dan Fodio, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-05-21].
- Usman dan Fodio, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-10-05] (ang.).
Przypisy
- ↑ a b Amirul Mu’minin Sheikh as Sultan Muhammadu Sa’adu Abubakar III. Sultan of Sokoto. The Muslim 500. The World's Most Influencial Muslims. [dostęp 2017-05-26].
- ↑ Yahaya, Ibrahim Yaro: The Development of Hausa Literature. in Yemi Ogunbiyi, ed. Perspectives on Nigerian Literature: 1700 to the Present. Lagos: Guardian Books, 1988.
- ↑ Quintana, Maria L.: dan Fodio, Usman (1754-1817). Online Encyclopedia of Significant People and Places in Global African History, BlackPlast.org. Remembered and Reclaimed. [dostęp 2017-05-26].
- ↑ przedstawiony został tam jako Shaykh Uthmãn bn Foudi; A Message from Nigeria. „Al Risalah Magazine”. 4 s. 18. [dostęp 2017-05-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-24)].
Media użyte na tej stronie
Timbuktu (present-day Tombouctou in Mali), founded around 1100 as a commercial center for trade across the Sahara Desert, was also an important seat of Islamic learning from the 14th century onward. The libraries there contain many important manuscripts, in different styles of Arabic scripts, which were written and copied by Timbuktu’s scribes and scholars. These works constitute the city’s most famous and long-lasting contribution to Islamic and world civilization. ‘Uthmān ibn Muḥammad ibn ‘Uthmān ibn Fūdī (1754–1817) was a scholar and the founder of the Fulani Sokoto Empire in 1809. In Uṣūl al-‘Adl li-Wulāt al-Amr wa-Ahl al-Faḍl wa-al-Salāṭīn (The foundations of justice for legal guardians, governors, princes, meritorious rulers, and kings) he delineates the authority of governors and rulers and the limits to authority under Islamic law. He particularly calls attention to the need to understand the responsibility of power and its use. The author presents as a ruler's obligation the provision of social justice and protection of the property of the state's residents.
Arabic calligraphy; Arabic manuscripts; Government officials; Islamic law; Islamic manuscripts; Kings and rulers; Politics and government; Timbuktu manuscripts