Usta Prawdy

Usta Prawdy

Usta Prawdy (wł. Bocca della Verità) – okrągły marmurowy medalion o średnicy ok. 175 cm, przedstawiający oblicze brodatego bóstwa. Od XVII wieku znajduje się w przedsionku bazyliki Santa Maria in Cosmedin w Rzymie.

Istnieje wiele teorii na temat jego pochodzenia i funkcji. Jego wiek szacowany jest na ponad 2000 lat. Uważa się, m.in. że medalion mógł być przykrywą zbiornika na wodę, częścią fontanny lub też służyć jako pokrywa wejścia do starożytnego wodociągu.

Nazwa

W okresie średniowiecza nazwa Bocca della Verità była używana dla określenia publicznych skrzynek na listy^[1], gdzie anonimowo można było zostawić informacje o grzesznych występkach sąsiadów.

Funkcje

Istnieje wiele teorii na temat funkcji medalionu, który mógł służyć jako:

• miejsce składania przysięgi;
• pokrywa wejścia do antycznego wodociągu w pobliżu świątyni Herkulesa;
• fragment fontanny – dwa otwory na bokach medalionu miały utrzymywać rzeźbę w pozycji pionowej^[2];
• przykrywa studni w świątyni Asklepiosa (Eskulapa) – żaden z otworów nie jest jednak na tyle duży, by czerpać przezeń wodę;
• przykrywa kolektora wody deszczowej w jednej ze świątyń.

Bóstwo

Uważa się, że medalion przedstawia oblicze brodatego bóstwa, które do tej pory nie zostało jednoznacznie zidentyfikowane. Maska może być portretem:

• Merkurego, rzymskiego boga handlu i złodziei – nieopodal bazyliki Santa Maria in Cosmedin znajduje się źródełko Merkurego, do którego pielgrzymowali złodzieje i handlarze, by uzyskać przebaczenie za popełnione występki i kłamstwa

• Fauna, staroitalskiego boga płodności, przedstawianego jako brodatego pół człowieka pół kozła – na rzeźbie dopatrzono się szczątków rogów

• Jowisza, w mitologii rzymskiej uważanego za ojca bogów – nieopodal bazyliki Santa Maria in Cosmedin znajdowała się świątynia Jowisza jako Jupiter Jurarius (gwarant prawa), gdzie maska miała pełnić funkcję miejsca składania przysiąg.

• greckiego boga morskiego Trytona lub tytana Okeanosa.

Legenda

Wedle średniowiecznej legendy, temu kto włożył swoją dłoń do ust i składał fałszywe świadectwo, usta odgryzały kończynę. W średniowieczu przy rzeźbie miano wykonywać wyroki – za zdradę czy kłamstwo odcinano rękę.

Kultura masowa

Pojawiły się w komedii romantycznej Rzymskie wakacje (1953) z udziałem Audrey Hepburn i Gregory’ego Pecka. W jednej ze scen aktor wkłada dłoń w usta, udając następnie, że została mu odgryziona^[3].

Przed maską wciąż gromadzą się długie kolejki turystów z całego świata, chcących zrobić sobie pamiątkową fotografię, oczywiście z dłonią w ustach.

Przypisy