Ustrój polityczny

Formy rządów na świecie

     Republiki prezydenckie

     Republiki półprezydenckie

     Republiki parlamentarne z prezydencją wykonawczą zależą od władzy ustawodawczej

     Republiki parlamentarne

     Parlamentarne monarchie konstytucyjne, w których monarcha nie sprawuje osobiście władzy (z wyjątkiem być może władzy rezerwowej)

     Monarchie konstytucyjne podwójnego systemu, w których monarcha osobiście sprawuje władzę (często obok słabego parlamentu)

     Monarchie absolutne

     System monopartyjny

     Kraje, w których przepisy konstytucyjne dotyczące rządu zostały zawieszone (np. dyktatury wojskowe)

     Kraje, które nie pasują do powyższych kryteriów (np. w formie przejściowej)

     Brak rządu

Ustrój polityczny − struktura organizacyjna, kompetencje i określone prawem wzajemne zależności organów państwa. W innym ujęciu określenie dla dowolnej formy sprawowania władzy publicznej; zespół zasad dotyczących tej władzy w państwie, a także metod jej wykonywania.

Zasady te określają przedmiot władzy państwowej, wytyczają zakres i główne kierunki aktywności państwa, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli, precyzują formy i metody ich udziału w realizacji władzy państwowej. Ustrój polityczny opiera się zarówno na zasadach określonych w aktach prawnych jak i na tradycji. Współcześnie najczęściej określony jest konstytucyjnie.

Pojęcie to wywieść można z dzieł Arystotelesa, który stwierdza: "ujęcie w pewien porządek władz w ogóle, a przede wszystkim naczelnej z nich, to jest rządu"[1].

We współczesnej politologii pojęcie to zyskało sobie bliskie koncepcje, takie jak: system polityczny, system konstytucyjny, system rządów i reżim polityczny.

W doktrynie prawa konstytucyjnego ustrój polityczny jest kategorią złożoną, oznaczającą podstawowe zasady struktury władz państwowych oraz główne instytucje polityczne i prawne.

Każdy ustrój polityczny oparty jest na ideologii i tradycji historycznej, a ściśle z nim związane są system gospodarczy oraz obowiązujący system prawny.

Zobacz też

Przypisy

  1. Arystoteles, Polityka, wydanie polskie 1964.

Bibliografia

  • Zdzisław Jarosz, Sylwester Zawadzki, Prawo konstytucyjne, PWN, Warszawa 1980.
  • Andrzej Antoszewski, Ustrój polityczny, w: Leksykon politologii, Alta 2, Wrocław 2002.

Media użyte na tej stronie

Forms of government 2021.svg
Autor: Newfraferz87, Licencja: CC0
English (en): World's states coloured by form of government.
 
Republics with an executive presidency elected by or nominated by the legislature.
 
Parliamentary constitutional monarchies in which the monarch does not personally exercise power (except perhaps reserve powers).
 
Dual system constitutional monarchies in which the monarch personally exercises power (often alongside a weak parliament).
 
Countries in which constitutional provisions for government have been suspended (e.g. military juntas).
 
Countries which do not fit any of the above systems (e.g. transitional governments).
 
No government.
Note that several states constitutionally deemed to be multiparty republics are broadly described by outsiders as authoritarian states. This chart aims to represent
de jure
form of government, not
de facto
degree of democracy.