Ustrój polityczny Łotwy

Łotwa Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Łotwy Ustrój polityczny Ustrój polityczny Łotwy Konstytucja Konstytucja Łotwy Władza ustawodawcza Saeima (Lista) Władza wykonawcza Prezydent Premier Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Trybunał Konstytucyjny Sąd Najwyższy Prokurator Generalny Łotwy Kontrola państwowa Kontrola państwowa Finanse Bank Łotwy Samorząd terytorialny Podział administracyjny Samorząd Terytorialny Partie polityczne Partie i ugrupowania na Łotwie Zgoda Jedność Związek Zielonych i Rolników Zjednoczenie Narodowe „Wszystko dla Łotwy!” – TB/LNNK Rosyjski Związek Łotwy Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Łotwy Wikiprojekt Polityka

Łotwa jest wielopartyjną, republiką parlamentarno-gabinetową. Występuje tam trójpodział władzy. Władza legislacyjna jest w rękach jednoizbowego parlamentu, egzekutywa − prezydenta i rządu, a sądownicza − niezawisłych sądów.

Historia ustroju

Łotwa uzyskała niepodległość w 1918 roku, kiedy to 18 listopada Rada Ludowa (pod kierownictwem Karlisa Ulmanisa) wydała oświadczenie o niezależnym bycie państwowym. Tworzeniem konstytucji nowego państwa zajęło się Zgromadzenie Ustawodawcze Łotwy, zdominowane przez ugrupowania socjaldemokratyczne i prawicowy Związek Chłopski (Ulmanis). Jej dziełem była konstytucja tymczasowa z 1 czerwca 1920 roku. Po pierwszych wyborach, parlament uchwalił konstytucję Łotwy 15 lutego 1922 r.

Ustrój republiki parlamentarno-gabinetowej wprowadzony przez konstytucję przetrwał jednak tylko 12 lat, ponieważ już w 1934 roku władzę w kraju przejął reżim autorytarny. W nocy z 15 na 16 maja miał miejsce zamach stanu przeprowadzony przez Ulmanisa. Wprowadzał on stan wojenny, zawieszał działalność partii politycznych i rozwiązywał parlament. Przez 6 lat sprawuje niepodzielnie władzę na Łotwie.

17 czerwca 1940 roku na tereny państw bałtyckich wkracza Armia Czerwona, która zmusza władze tych krajów do obsadzenia stanowisk państwowych posłusznymi agresorowi urzędnikami. W krótkim czasie następuje rozpisanie nowych wyborów parlamentarnych, w efekcie których nowo wybrane parlamenty państw bałtyckich kierują prośby do ZSRR o przyjęcie tych państw w poczet części składowych Kraju Rad.

Łotwa odzyskuje niepodległość na początku lat 90. 4 maja 1990 roku parlament łotewski wybrany na podstawie nowej ordynacji wyborczej uchwalił deklarację o przywróceniu niepodległości Łotwy. Przywrócono również obowiązywanie konstytucji łotewskiej z 1922 roku, 15 października 1998 dodano rozdział VIII − Podstawowe Prawa Człowieka.

Saeima

Parlament Łotewski jest unikameralny, tzn. składa się z tylko jednej izby, którą stanowi Saeima (Sejm). Składa się on ze 100 posłów, wybieranych w czteroprzymiotnikowych wyborach, na kadencję trwającą 4 lata.

Sejm posiada władzę ustrojodawczą (może m.in. wprowadzać zmiany w konstytucji) i ustawodawczą (wydaje ustawy). Wybiera także prezydenta (którego może w każdym momencie odwołać), udziela wotum zaufania rządowi, mianuje sędziów (również Sądu Najwyższego) i członków Sądu Konstytucyjnego oraz Kontroli Państwowej.

System wyborczy

Wybory do Sejmu odbywają się co 4 lata, w pierwszą sobotę października. Posłowie wybierani są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych. Podział mandatów odbywa się według systemu proporcjonalnego (metoda Saint-Laguë), a klauzula zaporowa (próg wyborczy) wynosi 5%.

Prawo wyborcze czynne przysługuje obywatelom, którzy ukończyli 18 lat, a prawo wyborcze bierne − 21 lat.

Prezydent

Flaga prezydenta Łotwy

Wybierany jest przez Sejm na kadencję trwającą 4 lata, musi mieć minimum 40 lat. Dopuszczalna jest tylko jedna reelekcja. W łotewskim systemie politycznym prezydent ma bardzo ograniczone uprawnienia. Do najważniejszych należą: prawo desygnowania kandydata na premiera oraz możliwość zainicjowania rozwiązania parlamentu (tutaj decyzję ostateczną podejmuje naród w referendum).

Prezydent może być w każdym momencie odwołany przez parlament. Do odwołania prezydenta potrzebna jest inicjatywa minimum 1/2 członków parlamentu i poparcie jej przez większość kwalifikowaną głosujących − 2/3 składu izby.

Prezydent może zawetować ustawę przyjętą przez parlament. Jeżeli uczyni to w ciągu 7 dni od przyjęcia ustawy (z własnej inicjatywy lub na żądanie 1/3 posłów), ustawa może być poddana pod głosowanie ludowe (na żądanie minimum 1/10 wyborców). Parlament może przełamać prezydenckie weto za pomocą większości 3/4 głosów lub też uniemożliwić mu jej wstrzymanie uchwalając pilność ustawy większością 2/3 głosów.

Wszystkie akty urzędowe prezydenta muszą mieć kontrasygnatę premiera lub odpowiedniego ministra.

Prezydenci Łotwy:

Gabinet Ministrów

Gabinet Ministrów (Ministru kabinets) pełni ogólną funkcję kierowniczą w państwie. Tworzy go desygnowany przez prezydenta kandydat na premiera. Odpowiada za swą działalność przed parlamentem i musi uzyskać jego zaufanie. Sejm może uchwalić wobec rządu (lub premiera) wotum nieufności, implikujące dymisję Gabinetu.

Gabinet Ministrów posiada konstytucyjne prawo, aby w przerwach pomiędzy sesjami parlamentu wydawać uchwały z mocą ustawy, które jednak muszą zostać w terminie trzech dni od otwarcia sesji przedłożone do zatwierdzenia Sejmowi.

Premierzy Łotwy:

• lata 1918-1940:

• od 1990 roku

Sąd Konstytucyjny

Sąd to niezawisły organ władzy sądowniczej sprawujący nadzór nad hierarchiczną zgodnością aktów prawnych (m.in. ustaw z konstytucją). Składa się z 7 sędziów zatwierdzanych przez Sejm:

• 3 zgłaszają posłowie,
• 2 zgłasza Gabinet Ministrów,
• 2 zgłasza plenum Sądu Najwyższego.

Kontrola Państwowa

Jest to niezawisły organ kolegialny, którego członków mianuje parlament w identycznym trybie jak sędziów, przy czym zajmowanie urzędu ma charakter kadencyjny. Nadzoruje on działalność gospodarczą państwa.

Linki zewnętrzne

• Strona Saeima
  • W j. angielskim. saeima.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-16)].