Ustrój polityczny Islandii

Ten artykuł od 2021-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Islandia Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Islandii Ustrój polityczny Ustrój polityczny Islandii Konstytucja Konstytucja Islandii Władza ustawodawcza Althing Prezydent Władza wykonawcza Premier Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Najwyższy Prokurator Kontrola państwowa Kontrola państwowa Finanse Seðlabanki Íslands Samorząd terytorialny Podział administracyjny Islandii Samorząd terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Partia Postępu Partia Niepodległości Sojusz Ruch Zieloni-Lewica Partia Piratów Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Islandii Wikiprojekt Polityka

Islandia jest republiką.

Symbole narodowe

• Flaga: czerwony krzyż z białą obwódką na niebieskim tle (więcej).
• Godło: tarcza z flagą Islandii (biała obwódka zastąpiona srebrną - heraldycznie srebro zastępuje się barwą białą), oparta na płycie bazaltowej, podtrzymują duchy cztery opiekuńcze kraju opisane przez Snorriego Sturlusona w Heimskringla: byk, orzeł, smok (lub gryf) i olbrzym (więcej: Herb Islandii).
• Hymn narodowy: Lofsöngur (O Guð vors lands - O Boże ziemi naszej) (1874, słowa: Matthias Jochumsson, muzyka: Sveinbjörn Sveinbjörnsson).
• Język urzędowy: islandzki.
• Święto narodowe: 17 czerwca – rocznica proklamacji republiki Islandii (1944) i rocznica urodzin bohatera narodowego Jóna Sigurðssona.

Prezydent

Prezydent wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich co 4 lata; w przypadku braku innych kandydatur poza urzędującym prezydentem wybory nie odbywają się; liczba kadencji nie jest ograniczona. Prezydenci rezydują w Bessastadir koło Rejkjawiku.

Prezydenci Islandii:

• Guðni Th. Jóhannesson, 2016–
• Ólafur Ragnar Grímsson, 1996–2016
• Vigdís Finnbogadóttir, 1980–1996
• Kristján Eldjárn, 1968–1980
• Ásgeir Ásgeirsson, 1952–1968
• Sveinn Björnsson, 1944–1952

Rząd

Premier wskazywany przez prezydenta. Rząd wskazywany przez premiera, zatwierdzany przez Parlament. Choć konstytucja islandzka gwarantuje największe uprawnienia prezydentowi, a znacznie mniejsze premierowi, to rząd posiada faktyczne prawo inicjatywy ustawodawczej i często je wykorzystuje.

Premierzy Islandii:

• Geir Haarde, od czerwca 2006 do stycznia 2009
• Jóhanna Sigurðardóttir od lutego 2009 do maja 2013
• Sigmundur Davíð Gunnlaugsson od maja 2013 do kwietnia 2016
• Sigurður Ingi Jóhannsson od kwietnia 2016 do stycznia 2017
• Bjarni Benediktsson od stycznia do listopada 2017
• Katrín Jakobsdóttir od 30 listopada 2017

Parlament

Parlament Islandii, Althing, jest jednoizbowy. Zasiada w nim 63 parlamentarzystów, wybieranych co 4 lata w wyborach bezpośrednich, które przebiegają według ordynacji proporcjonalnej (52 mandaty rozdzielane są w okręgach wyborczych, a 11 to mandaty wyrównawcze. Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom Islandii powyżej 18. roku życia. W Islandii obowiązuje zakaz łączenia mandatu parlamentarnego i sprawowania funkcji członka rządu (incompatibilitas). Althing:

• posiada prawo inicjatywy ustawodawczej (projekty mogą składać zarówno komisje parlamentarne, jak i sami deputowani) oraz uchwala ustawy
• akceptuje zmiany w konstytucji (o zatwierdzeniu zmian decyduje większość 2/3 głosów oddanych za projektem, przy czym musi to być już nowy parlament, zwołany po uchwaleniu przez poprzedni propozycji zmiany konstytucji)
• zatwierdza wprowadzenie ustawodawstwa wyjątkowego w sytuacjach nadzwyczajnych
• składa prezydenta z urzędu za pomocą referendum (wniosek o przeprowadzenie referendum w tej sprawie zostaje uchwalony większością kwalifikowaną 3/4 ogólnej liczby deputowanych)
• decyduje o dymisji rządu (wotum nieufności).

Instytucja ombudsmana Althingu

W Islandii z instytucją ombudsmana mamy do czynienia od 1987 roku (najpóźniej spośród państw skandynawskich). Obecnie funkcjonowanie tej instytucji reguluje ustawa z 1997 roku.

Kadencja ombudsmana trwa 4 lata. Jest on powoływany przez Althing i musi spełniać takie same kryteria, jak kandydat na stanowisko sędziego w Sądzie Najwyższym. Jego immunitet jest ograniczony (nie może być przeciwko niemu prowadzone postępowanie dotyczące sprawy, którą się zajmuje). Odwoływany jest większością kwalifikowaną 2/3 głosów ogólnej liczby posłów. W określonych sytuacjach może mieć zastępcę.

Ombudsman Althingu:

• sprawuje nadzór nad ochroną praw i wolności obywatelskich przed organami państwowymi, osobami fizycznymi i prawnymi oraz innymi podmiotami naruszającymi te prawa
• wszczyna postępowanie na skutek wniesienia skargi, z własnej inicjatywy lub z urzędu
• prowadzi postępowanie przed Althingiem i przed sądami
• ma dostęp do wszelkich informacji związanych ze sprawą, oprócz informacji związanych z tajemnicą państwową dotyczących bezpieczeństwa państwowego i stosunków międzynarodowych

Od 1995 roku w Islandii funkcjonuje także instytucja Ombudsmana do spraw Dzieci, który jest powoływany przez premiera na 5-letnią kadencję. Pełni funkcję opiniodawczą i doradczą.

Partie polityczne

Zobacz też: Partie polityczne Islandii

Ważniejsze partie polityczne i ich liderzy:

• Partia Niepodległości (konserwatywna) - Bjarni Benediktsson
• Partia Postępu (liberalna, agrarystyczna) - Sigmundur Davíð Gunnlaugsson
• Sojusz (socjaldemokratyczna) - Árni Páll Árnason
• Ruch Zieloni-Lewica (ekosocjalistyczna, feministyczna) - Katrín Jakobsdóttir
• Świetlana Przyszłość - Heiða Kristín Helgadóttir
• Partia Piratów - Birgitta Jónsdóttir

Wyniki wyborów z 27 kwietnia 2013 (frekwencja 81,4%): Partia Niepodległości - 26,7%, Partia Postępu - 24,4%, Sojusz - 12,9%, Ruch Zieloni-Lewica - 10,9%, Świetlana Przyszłość - 8,2%, Partia Piratów - 5,1%.