Ustrzyki Dolne

Ustrzyki Dolne
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Rynek z fontanną
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

bieszczadzki

Gmina

Ustrzyki Dolne

Data założenia

XV wiek

Burmistrz

Bartosz Romowicz

Powierzchnia

16,79 km²

Wysokość

480 m n.p.m.

Populacja (2021-12-31)
• liczba ludności
• gęstość


8759[1]
550 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 13

Kod pocztowy

38-700 do 38-714

Tablice rejestracyjne

RBI

Położenie na mapie gminy Ustrzyki Dolne
Mapa konturowa gminy Ustrzyki Dolne, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Ustrzyki Dolne”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Ustrzyki Dolne”
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego
Mapa konturowa powiatu bieszczadzkiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Ustrzyki Dolne”
Ziemia49°25′47″N 22°35′12″E/49,429722 22,586667
TERC (TERYT)

1801084

SIMC

0953817

Urząd miejski
ul. Kopernika 1
38-700 Ustrzyki Dolne
Strona internetowa
BIP

Ustrzyki Dolne (ukr. Устрики Долішні, ros. Устрики Дольные) – miasto w województwie podkarpackim, siedziba powiatu bieszczadzkiego, położone nad rzeką Strwiąż. Jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Ustrzyki Dolne.

Wieś prawa wołoskiego Vstryki, własność starostwa przemyskiego[2] położona była na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[3]. Ustrzyki Dolne uzyskały lokację miejską po 1727 roku, zdegradowane w 1945 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1952 roku[4]. W latach 1944–1951 miasto należało do ZSRR (wróciło do Polski w ramach umowy o zmianie granic podpisanej między RP a ZSRR 15 lutego 1951 r.). W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. krośnieńskiego.

Leży na wysokości ok. 480 m n.p.m., na trasie małej i dużej pętli bieszczadzkiej.

Według danych z 31 grudnia 2014 r. miasto miało 9383 mieszkańców[5].

Historia

W 1497 r. król Jan Olbracht oddał okolice Ustrzyk Dolnych w dzierżawę Iwonii Janczonowiczowi herbu Przestrzał rodem z Siedmiogrodu, za zasługi położone w czasie wojny bukowińskiej. W 1509 r. Iwonia Unihowski herbu Przestrzał, protoplasta rodu Ustrzyckich, lokował wieś Ustrzyki, wtedy nazwaną Ustryk. Wioska leżała u zbiegu dwóch bezimiennych strumieni, a mieszkańcy nazywali ją po staropolsku Us, czyli ujście, Rzyk, czyli rzeki – stąd nazwa wsi Ustrzyki, albo ujście rzeki. Od nazwy wsi ród Unihowskiego przyjął później miano Ustrzyckich. Emerykowi Ustrzyckiemu ok. 1505 r. nadano wójtostwo i ziemie Ustrzyk Dolnych, obejmujące miejscowości Jasień, Równia, Zamłynie, Strwiążek i część Ustjanowej. W 1541, w wyniku rozstrzygnięcia sądu podkomorskiego, Ustrzyki Dolne zostały przyłączone do ziemi przemyskiej[6]. W 1667 r. Maciej Stanisław Ustrzycki – sędzia sanocki, poseł na Sejm w roku 1670, komisarz (wyznaczony do monety srebrnej, ułożenia w swoich dobrach w roku 1676) – wystawił kościół farny w Jasieniu, co aprobowała Konstytucja w 1667 r.

W 1667 r. Sejm za zasługi i fundację kościoła w Jasieniu zezwolił Maciejowi Stanisławowi Ustrzyckiemu z Unichowa herbu Przestrzał na zamianę Ustrzyk Dolnych za Ustrzyki Górne. W 1670 r. zatwierdził przywilej król Jan Kazimierz i powstała tu gmina królewska i parafia. Ród Ustrzyckich staje się dziedzicem tych ziem. Majątek w rękach Ustrzyckich pozostał do połowy XVIII w., później przeszedł na własność Ossolińskich, a następnie Mniszchów, w XIX w. – Piaseckich i Laskowskich, w XX w. – Nanowskich. Stanisław Ossoliński (drugi syn Mikołaja, starosta piotrkowski, w 1680 r. podstoli lubelski, rotmistrz chorągwi koronnej, dziedzic Hussakowa) ożenił się z Anną Ustrzycką (Birecką; żoną kasztelana przemyskiego Mikołaja Ustrzyckiego zm. w 1693 r.), właścicielką Ustrzyk, która z kolei po jego śmierci, zaślubiła Siemianowskiego. W 1723 r. w wyniku działań kasztelana sanockiegoKlemensa Ustrzyckiego herbu Przestrzał, Ustrzyki Dolne uzyskały prawa miejskie.

W 1672 r., podczas ostatniego najazdu czambułów tatarskich Nuradyna-Soltana na Bieszczady, ordyńcy ograbili i spalili miejscowość, a mieszkańców uprowadzili na wschód do niewoli. W 1727 r., na mocy postanowienia króla Polski Augusta II Mocnego, Ustrzyki otrzymały prawa miejskie. W sierpniu 1769 r. w okolicach Ustrzyk Dolnych toczyły się walki konfederatów barskich przeciwko wojskom rosyjskim Drewicza. 8 sierpnia 1769 r. pod Hoszowem w bitwie z Rosjanami zostaje ranny Franciszek Pułaski komornik bielski, rotmistrz przemyski konfederacji barskiej (stryjeczny kuzyn Kazimierza Pułaskiego), którego przewieziono na zamek leski, a po śmierci 18 sierpnia 1769 r., pochowano go w kaplicy św. Antoniego, kościoła pw. Nawiedzenia NMP w Lesku, gdzie znajduje się jego epitafium.

W 1846 r. mieszkańcy Ustrzyk i okolic aktywnie uczestniczyli w powstaniu krakowskim przeciw zaborcy. 21 lutego 1846 r. powstańcy z południowej części obwodu sanockiego szli na północ w celu opanowania Sanoka trzema szlakami: z Cisnej przez Baligród, z Lutowisk oraz z Ustrzyk Dolnych i z Ustjanowej.

W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Ustrzyki Dolne był Wincenty Laskowski[7]. W 1872 r. poprowadzono tędy strategiczną linię kolejową z Węgier do twierdzy Przemyśl zwaną Pierwszą Węgiersko-Galicyjską Koleją Żelazną. W okolicy został zapoczątkowany rozwój przemysłu naftowego.

W 1910 roku powstała w Ustrzykach Kasa Spółdzielcza[8].

W czasie I wojny światowej, na przełomie 1914/1915, front dwukrotnie przeszedł przez te tereny niszcząc miasto. Toczyły się tu walki między wojskami rosyjskimi i austriackimi. 4 września 1914 r. zatrzymał się tu owacyjnie witany polski Legion Wschodni złożony z 5 tys. legionistów, dowodzonych przez gen. Młota Fijałkowskiego, po czym pomaszerował do Sanoka, a następnie udał się pociągiem do Jasła. 21 września 1914 r. Rosjanie dotarli po walkach do Ustrzyk Dolnych. Z tych terenów wielu Polaków popierających Austrię trafiło do więzień lub na Syberię. 25 stycznia 1915 r. rozbita w bitwie pod Lutowiskami kawaleria rosyjska uciekła w popłochu przez Ustrzyki.

Na początku listopada 1918 r., w obliczu zbliżającego się zakończenia I wojny światowej i upadku Austro-Węgier, Ustrzyki Dolne zostały zajęte przez zbrojne formacje ukraińskie, dotychczas walczące w służbie austriackiej. Zaczęła się wojna polsko-ukraińska. Z uwagi na to, że miasto leżało na trasie strategicznej linii kolejowej z Krosna przez Sambor do Lwowa, polskie dowództwo szybko podjęło decyzję o jego odbiciu. 20 listopada 1918 r. na dworcu w Ustrzykach Dolnych została stoczona zwycięska potyczka pociągu opancerzonego „Kozak” pod dowództwem, wówczas porucznika, Stanisława Maczka z oddziałem Ukraińskiej Armii Halickiej. 6 grudnia 1918 r. Ukraińcy zaatakowali Ustrzyki Dolne, by odciąć od Polski załogę Lwowa. Na odsiecz miastu pośpieszył przybyły z Krakowa szwadron kawalerii (60 szabel), który uderzył na Równię i u zbiegu drogi w Hoszowczyku rozbił kolumnę ukraińską, biorąc 38 jeńców. 12 grudnia 1918 r. przez Ustrzyki przeszły polskie oddziały pod dowództwem płk. Henryka Minkiewicza (2 tys. piechoty, 10 dział i pociąg pancerny „Kozak”), rozwijając natarcie, odnosząc zwycięstwo nad Ukraińcami i śpiesząc na odsiecz Lwowa. W czasie II wojny światowej walki obronne z nacierającymi wojskami hitlerowskimi toczyła 3 Brygada Górska dowodzona przez płk. Jana Kotowicza, wchodząca w skład grupy operacyjnej gen. bryg. Kazimierza Orlika-Łukoskiego. 9 września 1939 r. pod Uhercami została obsadzona przez żołnierzy batalionu Obrony Narodowej Sanok (pod dowódcą batalionu kpt. Tadeuszem Kuniewskim), zajmująca pozycję opóźniającą marsz Niemców na wschód. 10 września o godz. 11.00 batalion został zaatakowany przez niemiecką kolumnę zmotoryzowaną i po stoczeniu krótkiej walki, wycofał się. Pamiątką po tych walkach pozostały; znajdujące się na cmentarzu w Uhercach; cztery groby i krzyż z napisem: Tu leżą żołnierze walki wrześniowej 1939 roku; porucznik i ośmiu żołnierzy. 10–11 września 1939 r. wycofująca się 3 Brygada Górska, prowadziła walki pod Ustrzykami. 12 września 1939 r., gdy Niemcy wkroczyli do Ustrzyk, rozpoczęli aresztowania i wywózki do więzień. 28 września 1939 r., jeszcze w czasie kampanii wrześniowej, z miasta wycofały się oddziały niemieckie.

29 września 1939 r. miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną. 22 października 1939 r. odbyły się tzw. wybory do Zgromadzenia Narodowego Ukraińskiej SRR. 1 listopada 1939 r. na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow i na „prośbę” Zgromadzenia Narodowego Ukraińskiej SRR Rada Najwyższa ZSRR wydała ustawę o „włączeniu tych ziem” do Ukraińskiej SRS. Miasto oraz okolice weszły wówczas w skład obwodu drohobyckiego, a siedzibą rejonu zostały Ustrzyki Dolne. Jako język urzędowy wprowadzono ukraiński. Sowiecka okupacja pełna represji i wywózek na Syberię trwała w Ustrzykach do 27 czerwca 1941.

Ustrzyki Dolne zostały zajęte przez oddziały słowackie (Rýchla Skupina) 29 czerwca 1941 r.[9][10] Po 29 czerwca 1941 r. całe góry znalazły się pod okupacją niemiecką. W czasie wojny działały tu oddziały partyzantki AK OP-23 „KN-23” Placówka VIII Czarna z 3 plutonami. Dowodził nią Bolesław Rudziński. Działały też Bataliony Chłopskie oraz oddziały samoobrony. Niemcy w bramach ustrzyckich kamienic przeprowadzali rozstrzeliwanie ludności żydowskiej i romskiej. Podczas okupacji Ustrzyki Dolne zostały pozbawione statusu miasta[11].

18 września 1944 roku miasto zostało zdobyte przez oddziały 1 armii gwardii 4 Frontu Ukraińskiego[12].

Po II wojnie światowej miasto znalazło się w ZSRR. W czerwcu 1946 roku zebrano Polaków z Ustrzyk Dolnych i przyległych miejscowości, a następnie wywieziono ich pociągiem towarowym do Polski.

W składzie Ukraińskiej SRR Ustrzyki pozostawały jeszcze od lipca 1944 do 15 lutego 1951 r. W tym czasie zbudowano pomnik Józefa Stalina[13]. Po 1951 był to jeden z trzech pomników Stalina poza ZSRR w Europie (pozostałe znajdowały się w Pradze i Budapeszcie). W ramach korekty granic Ustrzyki Dolne i okolice zostały zwrócone Polsce w zamian za obfitujący w złoża węgla rejon Sokala. W 1951 powróciło do Polski na podstawie umowy o zmianie granic, pozostając miastem (oficjalnie od 1952 r.). W Polsce owa doraźna utrata praw miejskich nie jest uwzględniana.

W 1951 roku po włączeniu Ustrzyk do Polski ponownie utworzono Kasę Spółdzielczą. W okresie przynalezności Ustrzyk do USRR Kasa nie działała, a jej budynek został upaństwowiony. Obecnie nosi nazwę Bieszczadzki Bank Spółdzielczy w Ustrzykach Dolnych[8].

W 1954 roku w rynku odsłonięto pomnik ku czci żołnierzy radzieckich, którzy wyzwalali miasto spod okupacji hitlerowskiej[12].

Jesienią 1956 roku rozebrano pomnik Józefa Stalina.

W latach 1962–1964 na rzece Strwiąż wybudowano w czynie społecznym duże kąpielisko z trampoliną do skoków i słupkami startowymi. Obok powstały: natryski, pole namiotowe, boisko do siatkówki, sklep spożywczy i lodziarnia (obecnie kompleks nie funkcjonuje). W latach sześćdziesiątych zbudowano także stadion przy ul. Kolejowej oraz skocznię narciarską na stoku góry Gromadzyń. W późniejszym czasie powstały trasy narciarstwa biegowego na Żukowie, na których w 1987 rozegrano pierwszy Bieszczadzki Bieg Lotników. W 1976 w Jasieniu otwarto tor saneczkowy, wkrótce potem powstał kolejny, znajdujący się w parku Pod Dębami.

W kwietniu 1973 rozpoczęto w Ustrzykach budowę Zakładów Przemysłu Drzewnego Ustianowa. W szczytowym okresie produkcji w latach 80. zatrudniały 1200 osób. W lutym 1991 postawiono je w stan likwidacji i ostatecznie zamknięto. W ciągu 18 lat w zakładzie pracowało 3495 osób, 8 dyrektorów i kilkudziesięciu zastępców[14].

Porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie

W Ustrzykach Dolnych rozpoczął się na początku 1981 r. strajk rolników trwający przez 50 dni, który zakończył się podpisaniem porozumień rzeszowsko-ustrzyckich

W nocy z 18 na 19 lutego 1981 r. w Rzeszowie i 20 lutego 1981 r. w Ustrzykach Dolnych po 50 dniach ogólnopolskiego strajku robotniczo-chłopskiego, pomimo usilnych prób jego rozbicia i oddziaływania na jego przebieg przez Służbę Bezpieczeństwa PRL w ramach akcji KRET, i przeniesienia się strajkujących do Rzeszowa, podpisano porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie.

Po podpisaniu porozumień Przewodniczący Komitetu Strajkowego Jan Kułaj powiedział: „Chłopi, Polska nasza!”

Sygnowali je przedstawiciele Komisji Rządowej, Komitetu Strajkowego, który działał w imieniu Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych oraz przedstawiciele MZK NSZZ „Solidarność” w Rzeszowie i Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność”. Strajk wspierali członkowie NSZZ „Solidarność”, mieszkańcy różnych miast oraz rolnicy z całego kraju oraz kapłani i Rada Główna Episkopatu Polski.

Jeden z głównych rolniczych postulatów dotyczył rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Nastąpiła ona dopiero w 12 maja 1981 roku. Jednak rzeszowsko-ustrzyckie strajki zdecydowanie to przyspieszyły, a ponadto zmusiły władzę, m.in. do zagwarantowania nienaruszalności chłopskiej własności i wolności w obrocie ziemią, zrównania praw rolników indywidualnych z prawami gospodarstw państwowych, zrównania praw socjalnych mieszkańców wsi i miast, korzystnych zmian w oświacie na wsi oraz uznania praw religijnych, wydawania zezwoleń na budowę kościołów i zapewnienia opieki duszpasterskiej w wojsku.

Porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie zwane Konstytucją Polskiej Wsi podpisali m.in.: w imieniu strony rządowej – wiceminister rolnictwa Andrzej Kacała, w imieniu strony społecznej: Józef Ślisz, Jan Kułaj, Władysław Żabiński (przedstawiciele rolników), Antoni Kopaczewski (przewodniczący Regionu NSZZ „Solidarność” w Rzeszowie) oraz Lech Wałęsa i Bogdan Lis (za Krajową Komisję Porozumiewawczą NSZZ „Solidarność”).

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Ustrzyk Dolnych w 2014 roku[1].


Piramida wieku Ustrzyki Dolne.png

Zabytki

Lista historycznych synagog, które znajdowały się na terenie Ustrzyk Dolnych
  • synagoga w Ustrzykach Dolnych
  • synagoga Stara w Ustrzykach Dolnych (bejt ha-midrasz)
  • synagoga Nowa w Ustrzykach Dolnych (bejt ha-midrasz)
  • synagoga Sadigorer w Ustrzykach Dolnych
  • synagoga chasydów z Bełza w Ustrzykach Dolnych
  • synagoga Jad Charucim w Ustrzykach Dolnych.

Kultura, turystyka, sport, rekreacja

Muzea

  • Muzeum Przyrodnicze Bieszczadzkiego Parku Narodowego wybudowane na początku lat 70. XX wieku.
  • Muzeum Młynarstwa i Wsi oraz Izba Regionalna wchodząca w skład Bieszczadzkiego Centrum Turystyki i Promocji. W Izbie zorganizowano kilkanaście ekspozycji historycznych dotyczących miasta i okolicy

Szlaki turystyczne: spacerowe, pieszy, drogowy

  • szlak turystyczny niebieski – ze stacji PKP, przez szczyty Kiń i Orlik do Jasienia,
  • szlak turystyczny czerwony – z Rynku, przez szczyt Małego Króla, źródła Strwiąża, Kamienną Lawortę do Rynku,
  • szlak turystyczny żółty – ze stacji PKP, przez szczyt Gromadzyń, sanktuarium w Jasieniu do stacji PKP,
  • szlak turystyczny zielony – ze szczytu Małego Króla na szczyt Kamiennej Laworty,
  • szlak turystyczny czarny – z Rynku na cmentarz żydowski.
  • Korona Ustrzyckich Gór: Kamienna Laworta, Mały Król, Holica, Gromadzyń, Orlik.
  • szlak turystyczny niebieskiniebieski szlak turystyczny Rzeszów – Grybów – pieszy
  • Szlak architektury drewnianej – trasa III i trasa III A – drogowy

Narciarstwo

Ustrzyki Dolne mają najbardziej[15] rozbudowaną infrastrukturę narciarską w woj. podkarpackim, dlatego nazywane są często zimową stolicą[16] tego województwa. W promieniu kilku kilometrów od centrum miasta znajdują się:

  • Stacja Narciarska Gromadzyń. Pierwszy wyciąg linowy (tzw. wyrwirączka) powstał tu w 1962 roku, około 1963–1964 zbudowano pierwszy wyciąg orczykowy. W 1963 powstała niewielka (30 m) skocznia narciarska, a w latach 70. XX w kolejna o K-80, która po zmontowaniu przy użyciu śmigłowca nie została jednak wykorzystana, w związku z czym po kilku latach ją rozebrano. Ponadto w latach 70. wytyczono na Gromadzyniu narciarskie trasy biegowe i biathlonowe, a na szczycie góry powstała strzelnica na 20 stanowisk. Zlikwidowana później ze względów bezpieczeństwa[14].
  • Stacja Narciarska Laworta – decyzja o jej budowie została podjęta w 1978, a trasę zjazdową otwarto w 1980 roku
  • wyciąg orczykowy na Małym Królu: o długości 200 m
  • trasy biegowe na górze Żuków, posiadające homologację FIS o łącznej długości ok. 10 km

Klub i basen

W miejscowości od roku 1951 istnieje klub sportowy piłki nożnej, MKS Bieszczady Ustrzyki Dolne. W sezonie 2021/2022 klub gra w IV lidze (grupa podkarpacka)[17].

Przy ulicy Gombrowicza znajduje się kompleks basenowo-rekreacyjny z krytą pływalnią, basenem zewnętrznym, sauną, siłownią, kortami tenisowymi, boiskami do siatkówki.

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie miejscowości działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Osoby związane z miastem

Honorowi obywatele

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Ustrzyki Dolne w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 2.
  3. Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1], Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego […], k. 23.
  4. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 80–81.
  5. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (strona 87).
  6. Kazimierz Przyboś: Granice ziemi przemyskiej w czasach nowożytnych (XVI–XVIII w.). „Rocznik przemyski”, t. XXIX. Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu, Przemyśl 1994, s. 197. ISSN 0137-41-68
  7. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 231.
  8. a b Historia Bieszczadzkiego Banku Spółdzielczego, Bieszczadzki Bank Spółdzielczy w Ustrzykach Dolnych [dostęp 2023-01-03].
  9. Czołgi ustawiły się na rynku i z nich powychodzili żołnierze. Nie było już czasu organizować powitania. Przybiegło jednak kilka ukraińskich dziewcząt i jedna z nich zaczęła witać żołnierzy. Żołnierz jednak nie pozwolił jej jednak dokończyć przemówienia i szorstkim głosem odezwał się: Mówcie po polsku, bo my po ukraińsku nie rozumiemy!. Speszone Ukrainki powitały ich po polsku. Okazało się, że nie byli to Niemcy, lecz Słowacy. Na podstawie W. Dziduszko: Z obcymi i u swoich, cz.II Bieszczad 9. Ustrzyki Dolne 2002, s. 177–178.
  10. „В ночь на 27 июня по приказу отряд отошел от границы, так как противник на участке 92-го пограничного отряда глубоко вклинился на нашу территорию. Впоследствии, прикрывая отход 72-й стрелковой дивизии, отряд вел тяжелые бои. 2-я пограничная комендатура при поддержке полковой артиллерии в районе местечка Устрики-Дальние отбила атаку 15 танков противника и обеспечила отход дивизии на следующий оборонительный рубеж…”, [w:] Г.А.Куманева и А.С.Чайковского „Чекисты стояли насмерть”, Киев, Издательство политической литературы Украины, 1989 (с. 11–32) [1].
  11. Gemeindeverzeichnis Kreishauptmannschaft Sanok [Stand: 1. 1. 1945.
  12. a b Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka, 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 392.
  13. Niezwykła historia pomnika Stalina w Ustrzykach.
  14. a b Krzysztof Potaczała: Bieszczady w PRL-u. Część 2. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2013. ISBN 978-83-7576-187-0.
  15. Ustrzyki Dolne – Polska – Onet.pl Narty.
  16. Podkarpacki Regionalny Portal Turystyczny – Ustrzyki Dolne i okolice.
  17. Strona 90minut.pl.
  18. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-17].
  19. Uchwała Nr XIII/99/03 Rady Miejskiej w Ustrzykach Dolnych z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie nawiązania współpracy gminy Ustrzyki Dolne z miastem Stary Sambor na Ukrainie., 28 listopada 2003.
  20. Urząd Miejski w Ustrzykach Dolnych, bip.ustrzyki-dolne.pl [dostęp 2016-06-28].
  21. Urząd Miejski w Ustrzykach Dolnych, bip.ustrzyki-dolne.pl [dostęp 2016-06-28].
  22. Urząd Miejski w Ustrzykach Dolnych, www.bip.ustrzyki-dolne.pl [dostęp 2016-06-28].
  23. Urząd Miejski w Ustrzykach Dolnych, www.bip.ustrzyki-dolne.pl [dostęp 2016-06-28].
  24. Urząd Miejski w Ustrzykach Dolnych, www.bip.ustrzyki-dolne.pl [dostęp 2016-06-28].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego
POL Szlak niebieski.svg
Niebieski szlak turystyczny.
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
POL Szlak zielony.svg
Zielony szlak turystyczny.
POL Szlak czarny.svg
Czarny szlak turystyczny.
Ustrzyki Dolne, synagoga (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, synagoga
Herb Ustrzyk Dolnych.svg
Herb Ustrzyk Dolnych
Ustrzyki Dolne, pomnik generała Stanisława Maczka (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, pomnik generała Stanisława Maczka
Ustrzyki Dolne, kościół Świętego Józefa Robotnika (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, kościół Świętego Józefa Robotnika
Ustrzyki Dolne, dawna rafineria Fanto (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, dawna rafineria Fanto
Ustrzyki Dolne, cmentarz żydowski (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, cmentarz żydowski
Ustrzyki Dolne - Sanctuary 08.jpg
(c) Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Sanktuarium Matki Bożej Bieszczadzkiej w Ustrzykach Dolnych
Piramida wieku Ustrzyki Dolne.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Ustrzyk Dolnych, 2014
Ustrzyki Dolne, cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny (HB5).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny
Ustrzyki Dolne, kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski
Ustrzyki Dolne, Muzeum Młynarstwa i Wsi (HB2).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, Muzeum Młynarstwa i Wsi
Ustrzyki Dolne, Rynek (HB8).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, Rynek
Ustrzyki Dolne, Rynek (HB5).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, Rynek
Ustrzyki Dolne, stacja kolejowa (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, stacja kolejowa
Ustrzyki Dolne, Rynek (HB4).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ustrzyki Dolne, Rynek
Ustrzyki Dolne, Laworta, Wyciąg.jpg
Autor: vea valko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ustrzyki Dolne, Laworta, Wyciąg