Uszatnik duży

Uszatnik duży
Otus sauzieri[1]
(E. Newton & Gadow, 1893)
Ilustracja
Szkic Jossigny’ego przedstawiający uszatnika dużego (1770)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

sowy

Rodzina

puszczykowate

Podrodzina

puszczyki

Rodzaj

Otus

Gatunek

uszatnik duży

Synonimy
  • Strix sauzieri E. Newton & Gadow, 1893
  • Mascarenotus sauzieri (E. Newton & Gadow, 1893)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 EX pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Mauritius, wyspa na której występował Otus sauzieri

Uszatnik duży[3] (Otus sauzieri) – wymarły gatunek ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae), który występował na wyspie Mauritius w archipelagu Maskarenów. Został on opisany na podstawie sfosylizowanych szczątków oraz doniesień i szkiców pierwszych podróżników odwiedzających tę wyspę. Podobnie jak inni przedstawiciele rodzaju Otus żywił się głównie leśnymi ptakami śpiewającymi oraz endemicznymi gatunkami gadów. O. sauzieri wyginął wraz z innymi przedstawicielami swojego rodzaju najprawdopodobniej w początkach XIX wieku w wyniku przekształcenia ich naturalnych siedlisk w plantacje, przede wszystkim trzciny cukrowej i herbaty.

Charakterystyka

Uszatnik duży był dużą sową, której długość ciała dochodziła do 60 cm i był podobnej wielkości co nieduży puchacz. Do dzisiejszych czasów nie zachowały się żadne pióra tego gatunku, aczkolwiek można przypuszczać, również z ilustracji tego ptaka, że posiadał pręgowany wzór, podobny do większości współczesnych sów, np. z rodzaju Ninox. Jego nogi były długie i mocne, pozbawione niemalże upierzenia. Te cechy przysposabiały gatunek do życia na ziemi. Na głowie znajdowały się dwie kępki piór, które przypominały uszy, podobne do tych jakie posiada sowa uszata.

Synonimy

Kości od 11 do 18 należą do Otus sauzieri

Ze względu na trudności w określeniu przynależności filogenetycznej O. sauzieri, z biegiem lat nadawano mu różne nazwy rodzajowe i gatunkowe. Wynikało to z analizy kości różnych osobników, należących niejednokrotnie do samic i samców tego gatunku. Było to spowodowane brakiem opisów O. sauzieri pomiędzy połową XVII a końcem XVIII wieku. Początkowo kości uważane były za należące do przedstawicieli rodzaju Strix lub Tyto, natomiast ówczesne opisy i ryciny przedstawiały sowę z charakterystycznymi uszami, których dwa pierwsze rodzaje nie posiadają.

Nazwę Tyto newtoni zaproponowano po stwierdzeniu, że znalezione kości skoku (tarsometatarsus) należały prawdopodobnie do samca, tymczasem późniejsze analizy wskazywały na pochodzenie tego fragmentu kostnego od dużej samicy O. sauzieri. Ptak ten z pewnością nie należał do rodzaju Strix ani tym bardziej do rodzaju Tyto.

W 1896 roku Émile Oustalet na podstawie rysunku wykonanego w 1770 roku przez Paula Philippe’a de Sanguina Jossigny’ego opisał gatunek Scops commersoni[4], w rzeczywistości był to uszatnik duży. W pracy Extinct Birds Waltera Rothschilda z 1907 roku ptak ten został opisany jako Strix newtoni.

  • Strix sauzieri Newton & Gadow, 1893
  • Scops commersoni Oustalet, 1896
  • Strix newtoni (samiec) Rothschild, 1907
  • Tyto sauzieri (samica) Hachisuka, 1953
  • Tyto newtoni (samiec) Hachisuka, 1953

Etymologia, historia badań

O. sauzieri została naukowo opisana w 1893 roku przez Edwarda Newtona i Hansa Friedricha Gadowa na podstawie kości odnalezionych przez Théodore’a Sauziera w południowo-wschodniej części wyspy Mauritius – Mare aux Songes. Epitet gatunkowy sauzieri jest uhonorowaniem właśnie Sauziera, pierwszego odkrywcy kości tej sowy.

Ekologia

Na podstawie sfosylizowanych kości przedstawiciela O. sauzieri można stwierdzić, że główny ich pokarm stanowiły drobne ptaki śpiewające, ewentualnie endemiczne gatunki gadów z rodzajów Phelsuma i Nactus. Zamieszkiwały najprawdopodobniej gęste lasy porastające Mauritius. Wskazuje na to ich budowa ciała i krótkie zaokrąglone skrzydła. Ponadto długie i mocne nogi mogły być pomocne podczas poruszania się po ziemi, gdzie ptaki te prawdopodobnie spędzały dużą część swojego życia.

Rozprzestrzenienie

Tereny wyspy Mauritius, na której występował Otus sauzieri

Doniesienia pierwszych podróżników przybyłych na Maskareny oraz odkryte szczątki O. sauzieri pozwalają domniemywać, że ptaki te występowały jedynie na wyspie Mauritius. Dwa inne blisko spokrewnione gatunki występowały na sąsiednich wyspach: ReunionOtus grucheti i RodriguesOtus murivorus.

Wymarcie

Uszatnik duży należał do największych drapieżników występujących na wyspie przed rozpoczęciem na niej osadnictwa. Wprowadzenie przez człowieka obcych gatunków ssaków, takich jak koty, szczury czy makaki jawajskie, nie miało tak dużego wpływu na wymarcie tego gatunku sów, jak na inne, mniejsze, endemiczne gatunki ptaków. W latach 30. XIX wieku gatunek był rzadko spotykany w południowo-wschodniej części wyspy, pomiędzy wioską Souillac a Montagnes Bambous – terenem położonym na wschód od miasta Curepipe. Ostatnie doniesienia o obserwacji żywych osobników tego gatunku pochodzą z 1837 roku. Szeroko rozwinięte uprawy herbaty oraz trzciny cukrowej, które zredukowały tereny bytowania Otus sauzieri, w połączeniu z lekkomyślnym odstrzałem ptaków doprowadziły do gwałtownego uszczuplenia ich populacji. W 1859 roku przyrodnik George Clark napisał, że gatunek ten wymarł[5].

Przypisy

  1. Mascarenotus sauzieri, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2020-03-20] (ang.).
  2. BirdLife International, Mascarenotus sauzieri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2018-11-22] (ang.).
  3. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 - puszczyki (Wersja: 2020-01-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-20].
  4. Oustalet E. Notice sur la faune ornithologique ancienne et moderne des iles Mascareignes et en particulier de l'ile Maurice : d'apres des documents inedits. „Ann Sci Nat Zool”. 8 (3), s. 1–128, 1896. (fr.). 
  5. Clark G.: Brief notice of the fauna of Mauritius. W: Palmer & Bradshaw (compilers): The Mauritius register: historical, official & commercial, corrected to the 30th June 1859. Port Louis, Mauritius. s. LXXVII.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 EX pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Dodo and other extinct birds Plate 33.jpg
Plate XXXIII from Edward Newton and Hans Gadow's On additional bones of the Dodo and other extinct birds of Mauritius obtained by Mr. Théodore Sauzier.

1–8: Lophopsittacus mauritianus

1 Left tibia, front view. l: attachments of the transverse ligament across the
long extensor tendons.
2 Right femur, posterior view.
3 Left metatarsus, plantar surface.
4 Left metatarsus, dorsal surface, g: groove for the tendon of the musculus extensor digitorum; i: insertion of the tendon of the m. tibialis anticus.
5 Dorsal view of the underjaw. p: posterior angle; f: facet for the quadrate; fi: additional facet for the jugal process of the quadrate.
6 Lateral view of the right jaw.
7 Ventral view of sternum. Sp.e.: spina externa sterni; p.l.a.: anterior lateral process; S: lateral line of m. subclavius.
8 Right lateral view of sternum. Sp.i.: spina externa sterni ; S: median line of m. subclavius.

9–10: Circus maillardi

9 Left tibia, front view. f: rest of fibula; b: bony bridge over the tendon of the m. extensor digitorum; p: peroneal crest.
10 Left metacarpals, lateral view. p: articular facet of the pollex; m3: metacarpale III

11–18: Mascarenotus sauzieri

11 Inner view of humerus. f: pneumatic foramen.
12 Outer view of humerus.
13 Left tibia, front view. p: peroneal crest; f: distal portion of fibula ; l: attachment of transverse ligament.
14 Posterior view of right tarso-metatarsus. h: bony bridge

across the tendon of the m. tibialis anticus.

15 Anterior view of right tarso-metatarsus. b: facet for the hallux's metatarsal; i: insertion of the m. tibialis anticus.
16 Proximal end of the tarsus.
17 Posterior view of the small pair of tarso-metatarsals.
18 Anterior view of the small pair of tarso-metatarsals.
Scops commersoni.jpg
Scops commersoni=Mascarenotus sauzieri (Mauritius Owl). Illustration from Notice sur la faune ornithologique ancienne et moderne des iles Mascareignes et en particulier de l'ile Maurice : d'apres des documents inedits. From Annales des sciences naturelles, 8e ser., III, 1-128 (1896) by Émile Oustalet. Based on a paiting by Paul Philippe Sanguin de Jossigny from 1770
DodoRangeMauritius.gif
Range map of the Dodo (Raphus cucullatus) and other endemic biota of Mauritius