Uszatnik duży

Uszatnik duży

Otus sauzieri[1]
(E. Newton & Gadow, 1893)
Szkic Jossigny’ego przedstawiający uszatnika dużego (1770)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sowy
Rodzina	puszczykowate
Podrodzina	puszczyki
Rodzaj	Otus
Gatunek	uszatnik duży
Synonimy
Strix sauzieri E. Newton & Gadow, 1893 Mascarenotus sauzieri (E. Newton & Gadow, 1893)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
wymarły
Zasięg występowania
Mauritius, wyspa na której występował Otus sauzieri

Uszatnik duży^[3] (Otus sauzieri) – wymarły gatunek ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae), który występował na wyspie Mauritius w archipelagu Maskarenów. Został on opisany na podstawie sfosylizowanych szczątków oraz doniesień i szkiców pierwszych podróżników odwiedzających tę wyspę. Podobnie jak inni przedstawiciele rodzaju Otus żywił się głównie leśnymi ptakami śpiewającymi oraz endemicznymi gatunkami gadów. O. sauzieri wyginął wraz z innymi przedstawicielami swojego rodzaju najprawdopodobniej w początkach XIX wieku w wyniku przekształcenia ich naturalnych siedlisk w plantacje, przede wszystkim trzciny cukrowej i herbaty.

Charakterystyka

Uszatnik duży był dużą sową, której długość ciała dochodziła do 60 cm i był podobnej wielkości co nieduży puchacz. Do dzisiejszych czasów nie zachowały się żadne pióra tego gatunku, aczkolwiek można przypuszczać, również z ilustracji tego ptaka, że posiadał pręgowany wzór, podobny do większości współczesnych sów, np. z rodzaju Ninox. Jego nogi były długie i mocne, pozbawione niemalże upierzenia. Te cechy przysposabiały gatunek do życia na ziemi. Na głowie znajdowały się dwie kępki piór, które przypominały uszy, podobne do tych jakie posiada sowa uszata.

Synonimy

Kości od 11 do 18 należą do Otus sauzieri

Ze względu na trudności w określeniu przynależności filogenetycznej O. sauzieri, z biegiem lat nadawano mu różne nazwy rodzajowe i gatunkowe. Wynikało to z analizy kości różnych osobników, należących niejednokrotnie do samic i samców tego gatunku. Było to spowodowane brakiem opisów O. sauzieri pomiędzy połową XVII a końcem XVIII wieku. Początkowo kości uważane były za należące do przedstawicieli rodzaju Strix lub Tyto, natomiast ówczesne opisy i ryciny przedstawiały sowę z charakterystycznymi uszami, których dwa pierwsze rodzaje nie posiadają.

Nazwę Tyto newtoni zaproponowano po stwierdzeniu, że znalezione kości skoku (tarsometatarsus) należały prawdopodobnie do samca, tymczasem późniejsze analizy wskazywały na pochodzenie tego fragmentu kostnego od dużej samicy O. sauzieri. Ptak ten z pewnością nie należał do rodzaju Strix ani tym bardziej do rodzaju Tyto.

W 1896 roku Émile Oustalet na podstawie rysunku wykonanego w 1770 roku przez Paula Philippe’a de Sanguina Jossigny’ego opisał gatunek Scops commersoni^[4], w rzeczywistości był to uszatnik duży. W pracy Extinct Birds Waltera Rothschilda z 1907 roku ptak ten został opisany jako Strix newtoni.

• Strix sauzieri Newton & Gadow, 1893
• Scops commersoni Oustalet, 1896
• Strix newtoni (samiec) Rothschild, 1907
• Tyto sauzieri (samica) Hachisuka, 1953
• Tyto newtoni (samiec) Hachisuka, 1953

Etymologia, historia badań

O. sauzieri została naukowo opisana w 1893 roku przez Edwarda Newtona i Hansa Friedricha Gadowa na podstawie kości odnalezionych przez Théodore’a Sauziera w południowo-wschodniej części wyspy Mauritius – Mare aux Songes. Epitet gatunkowy sauzieri jest uhonorowaniem właśnie Sauziera, pierwszego odkrywcy kości tej sowy.

Ekologia

Na podstawie sfosylizowanych kości przedstawiciela O. sauzieri można stwierdzić, że główny ich pokarm stanowiły drobne ptaki śpiewające, ewentualnie endemiczne gatunki gadów z rodzajów Phelsuma i Nactus. Zamieszkiwały najprawdopodobniej gęste lasy porastające Mauritius. Wskazuje na to ich budowa ciała i krótkie zaokrąglone skrzydła. Ponadto długie i mocne nogi mogły być pomocne podczas poruszania się po ziemi, gdzie ptaki te prawdopodobnie spędzały dużą część swojego życia.

Rozprzestrzenienie

Tereny wyspy Mauritius, na której występował Otus sauzieri

Doniesienia pierwszych podróżników przybyłych na Maskareny oraz odkryte szczątki O. sauzieri pozwalają domniemywać, że ptaki te występowały jedynie na wyspie Mauritius. Dwa inne blisko spokrewnione gatunki występowały na sąsiednich wyspach: Reunion – Otus grucheti i Rodrigues – Otus murivorus.

Wymarcie

Uszatnik duży należał do największych drapieżników występujących na wyspie przed rozpoczęciem na niej osadnictwa. Wprowadzenie przez człowieka obcych gatunków ssaków, takich jak koty, szczury czy makaki jawajskie, nie miało tak dużego wpływu na wymarcie tego gatunku sów, jak na inne, mniejsze, endemiczne gatunki ptaków. W latach 30. XIX wieku gatunek był rzadko spotykany w południowo-wschodniej części wyspy, pomiędzy wioską Souillac a Montagnes Bambous – terenem położonym na wschód od miasta Curepipe. Ostatnie doniesienia o obserwacji żywych osobników tego gatunku pochodzą z 1837 roku. Szeroko rozwinięte uprawy herbaty oraz trzciny cukrowej, które zredukowały tereny bytowania Otus sauzieri, w połączeniu z lekkomyślnym odstrzałem ptaków doprowadziły do gwałtownego uszczuplenia ich populacji. W 1859 roku przyrodnik George Clark napisał, że gatunek ten wymarł^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Clark G.. Account of the late discovery of dodos’ remains in the island of Mauritius. „Ibis”. 2, s. 141–146, 1866. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1866.tb06082.x. 
• Hume JP, Prys-Jones RP. New discoveries from old sources, with reference to the original bird and mammal fauna of the Mascarene Islands, Indian Ocean. „Zool. Med. Leiden”. 79 (3), s. 85–95, 2005. (ang.). 
• Mourer-Chauviré C, Bour R, Moutou F, Ribes S. Mascarenotus nov. gen. (Aves, Strigiformes), genre endémique éteint des Mascareignes et M. grucheti n. sp., espèce éteinte de La Réunion. C. R. Acad. Sci. Paris sér. II 1994; 318: 1699–1706 (fr.) PDF
• Newton E, Gadow HF. On additional bones of the Dodo and other extinct birds of Mauritius obtained by Mr. Théodore Sauzier. „Trans Zool Soc.”. 13, s. 281–302, 1893.