Uttar Pradesh

Uttar Pradesh
stan
Ilustracja
Tadź Mahal w Agrze
Herb
Herb
Państwo

 Indie

Stolica

Lucknow

Kod ISO 3166-2

IN-UP

Gubernator

Ram Naik

Premier

Yogi Adityanath

Powierzchnia

240 928 km²

Populacja (2011)
• liczba ludności


199 581 477[1]

• gęstość

828 os./km²

Języki urzędowe

hindi, urdu, angielski

Położenie na mapie Indii
Położenie na mapie
Strona internetowa

Uttar Pradesh (hindi उत्तर प्रदेश, urdu: اتر پردیش, trb.: Uttar Pradeś, trl.: Uttar Pradeś; ang. Uttar Pradesh, co znaczy: północna prowincja, często w skrócie: UP) – jeden ze stanów Indii, położony na żyznych terenach Niziny Gangesu. Został utworzony 2 lutego 1950 roku ze Zjednoczonych Prowincji. Stolica to Lucknow, ale największym miastem jest Kanpur. Jest to jedyna jednostka administracyjna na świecie przekraczająca 200 milionów mieszkańców.

Geografia

Uttar Pradesh graniczy z Nepalem i ze stanami indyjskimi: Uttarakhand (utworzony w 2000 roku kosztem terytorium Uttar Pradesh), Himachal Pradesh, Hariana, Delhi, Radżastan, Madhya Pradesh, Chhattisgarh, Jharkhand i Bihar.

Turystyka

Na jego obszarze można zobaczyć wiele historycznych miast, takich jak Agra (z mauzoleum Tadź Mahal), opuszczone miasto Mogołów Fatehpur Sikri czy sanktuaria nad Gangesem i Jamuną: Waranasi, Ayodhya, Mathura i Allahabad.

Historia

Region ten był kolebką kultury indyjskiej. Od VIII wieku pod panowaniem muzułmańskim jako Hindustan. W XVI-XVIII wieku ośrodek Imperium Mogołów. Od początku XIX wieku poszerzanie wpływów angielskich. W 1857 powstanie sipajów[2].

Gospodarka

Ważny region rolniczy. Na szeroką skalę stosowane sztuczne nawadnianie. Gospodarstwa rozdrobnione. Uprawa ryżu i trzciny cukrowej. Przemysł spożywczy i odzieżowy. Rozwinięte rzemiosło i turystyka[2].

Podział administracyjny

Stan Uttar Pradesh dzieli się na 18 dywizji, które z kolei dzielą się na dystrykty. Łącznie w tym stanie znajduje się 75 dystryktów:

  1. Agra
  2. Aligarh
  3. Allahabad
  4. Ambedkar Nagar
  5. Auraiya
  6. Azamgarh
  7. Bagpat
  8. Bahraich
  9. Ballia
  10. Balrampur
  11. Banda
  12. Barabanki
  13. Bareli
  14. Basti
  15. Bhimnagar
  16. Bijnor
  17. Budaun
  18. Bulandshahr
  19. Chandauli
  20. Chhatrapati Shahuji Maharaj Nagar
  1. Chitrakoot
  2. Deoria
  3. Etah
  4. Etawah
  5. Faizabad
  6. Farrukhabad
  7. Fatehpur
  8. Firozabad
  9. Gautam Buddha Nagar
  10. Ghaziabad
  11. Ghazipur
  12. Gonda
  13. Gorakhpur
  14. Hamirpur
  15. Hardoi
  16. Jalaun
  17. Jaunpur
  18. Jhansi
  19. Jyotiba Phule Nagar
  20. Kannauj
  1. Kanpur Nagar
  2. Kanshi Ram Nagar
  3. Kaushambi
  4. Kushinagar
  5. Lakhimpur Kheri
  6. Lalitpur
  7. Lucknow
  8. Mahamaya Nagar
  9. Maharajganj
  10. Mahoba
  11. Mainpuri
  12. Mathura
  13. Mau
  14. Meerut
  15. Mirzapur
  16. Moradabad
  17. Muzaffarnagar
  18. Panchsheel Nagar
  19. Pilibhit
  20. Prabuddhanagar
  1. Pratapgarh
  2. Raebareli
  3. Ramabai Nagar
  4. Rampur
  5. Saharanpur
  6. Sant Kabir Nagar
  7. Sant Ravidas Nagar
  8. Shahjahanpur
  9. Shravasti
  10. Siddharthnagar
  11. Sitapur
  12. Sonbhadra
  13. Sultanpur
  14. Unnao
  15. Waranasi

Miasta Uttar Pradesh

Tadź Mahal w marcu 2004

Miasta powyżej 500 000 mieszkańców

Dane z 2010 roku[3].

MiastaLiczba mieszkańców
Kanpur3 221 435
Lucknow2 750 447
Agra1 686 976
Ghaziabad1 505 958
Meerut1 404 723
Waranasi1 211 891
Allahabad1 142 722
Aligarh869 941
Bareli837 564
Moradabad828 506
Gorakhpur730 486
Saharanpur528 572
Noida504 842

Inne ważne miasta

Jhansi • Muzaffarnagar • Mathura • Shahjahanpur • Firozabad • Etawah • Rampur • Mau • Hapur • Farrukhabad • Loni • Mirzapur

Gospodarka

Uttar Pradesh jest drugim (ex aequo z Tamilnadu, po Maharasztra) największym gospodarczo stanem Indii[4].

Ziemie żyznej Niziny Gangesu w wielu miejscach pozwalają na zbiory dwa razy w roku.

Ważne miasta przemysłowe to, obok stolicy, Moradabad (metalurgia), Waranasi (sari i atłas), Mirzapur (dywany), Kanpur, Agra (przemysł skórzany), Allahabad i Noida.

Najbardziej znaną uczelnią jest uniwersytet w Allahabadzie.

TowarUdział w produkcji kraju
ziemniaki47%
trzcina cukrowa45%
pszenica38%
ryż32%
orzeszki ziemne34%
melasa34%
cukier30%
tytoń20%

Demografia

Ze względu na liczbę ludności największy nie tylko w Indiach[1], ale i na świecie region administracyjny (z państw przewyższają go tylko Chiny, Stany Zjednoczone i Indonezja).

Niewysoki (w porównaniu np. z Keralą) poziom wykształcenia ludności (według danych z 2001 roku piśmiennych mężczyzn było 70%, a kobiet 43%).

80% mieszkańców to hinduiści, a 19% – muzułmanie[5].

6 grudnia 1992 roku doszło do dramatycznych wydarzeń w Ayodhya. Religijni ekstremiści gołymi rękami rozebrali tam XVI-wieczny meczet Babri Masjid, zbudowany na ruinach hinduistycznej świątyni Ram Janmabhoomi w miejscu, gdzie według tradycji narodził się bóg Rama, jedno z wcieleń Wisznu. Zdarzenie to wywołało rozruchy hinduistyczno-muzułmańskie (w tym zamieszki w Bombaju), w których zginęło około tysiąca osób.

Języki

Języki w Uttar Pradesh[6]
Językrodzina językaudział %
hindi (włączając dialekty pokrewne)języki indoeuropejskie91,33%
urdujęzyki indoeuropejskie7,99%
pendżabskijęzyki indoeuropejskie0,31%

Przy granicy z Biharem rozpowszechniony jest język bhodźpuri, uznawany często za dialekt języka hindi.

Polityka

Uttar Pradesh zawsze odgrywał znaczącą rolę w polityce. W Allahabadzie urodził się Jawaharlal Nehru i jego córka Indira Gandhi. W 1975 roku w tym samym mieście stanowy sąd najwyższy unieważnił zwycięstwo w wyborach Indiry (ze względu na naruszenie prawa wyborczego), co doprowadziło do ogłoszenia przez premier stanu wyjątkowego.

Stan dał Indiom wielu narodowych liderów. Ośmiu z czternastu premierów Indii pochodziło z Uttar Pradesh: Jawaharlal Nehru, Lal Bahadur Shastri, Indira Gandhi, Rajiv Gandhi, Choudhary Charan Singh, Vishwanath Pratap Singh, Chandra Shekhar i Atal Bihari Vajpayee, który reprezentował stan, chociaż urodził się w Gwalior. Z tego stanu wywodzi się Phoolan Devi – posłanka broniąca praw kobiet i występująca przeciwko małżeństwom dzieci, więziona za przewodzenie gangowi dakolitów[7] , znana jako Bandit Queen.

Obecnie w liczbie 80 deputowanych reprezentujących stan wchodzą m.in. potomkowie Nehru i Indiry: lider Indyjskiego Kongresu Narodowego Sonia Gandhi, jej syn Rahul Gandhi, Maneka Gandhi i jej syn Varun Gandhi. Reprezentują oni stan Uttar Pradesh podobnie jak kiedyś reprezentowali go Nehru, Indira Gandhi i jej syn, nieżyjący już mąż Soni Rajiv Gandhi.

13 maja 2007 premierem stanu (po raz czwarty) wybrana została Kumari Mayawati, liderka partii Bahujan Samaj Party. Po raz pierwszy od 1991 roku (kiedy zwyciężyła Indyjska Partia Ludowa) większość uzyskała jedna partia. Do tego czasu dochodziło do koalicji między Samajwadi Party, IPL i Bahujan Samaj Party. 15 marca 2012 na stanowisku stanowego premiera został zaprzysiężony Akhilesh Yadav.

Przypisy

  1. ↑ a b 3. Size, Growth Rate and Distribution of Population, [w:] 2011 Census of India, Office of the Registrar General & Census Commissioner, India [dostęp 2019-08-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-31].
  2. ↑ a b PWN, Nowa encyklopedia powszechna, Warszawa 1995.
  3. ↑ Szacunki World Gazetteer na rok 2010. [dostęp 2011-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-17)].
  4. ↑ Uttar Pradesh. State Presentation.
  5. ↑ Population Census 2011.
  6. ↑ Prozentuale Anteile nach der indischen Volkszählung von 2001.
  7. ↑ Koło 4.. W: Krzysztof Mroziewicz: Ucieczka do Indii. Wyd. 2. Bydgoszcz – Warszawa: Oficyna Wydawnicza BRANTA, 2006, s. 13–17. ISBN 83-89073-81-1.
Podział administracyjny Indii
Stany
Terytoria
Regiony

Indie

Dywizje i dystrykty stanu Uttar Pradesh w Indiach
Dywizja Agra
Dywizja Aligarh
Dywizja Allahabad
Dywizja Azamgarh
  • Azamgarh
  • Ballia
  • Mau
Dywizja Bareli
Dywizja Basti
Dywizja Chitrakoot
Dywizja Devipatan
Dywizja Faizabad
Dywizja Gorakhpur
Dywizja Jhansi
Dywizja Kanpur
Dywizja Lucknow
Dywizja Meerut
Dywizja Mirzapur
Dywizja Moradabad
Dywizja Saharanpur
Dywizja Waranasi

Media użyte na tej stronie

Flag of India.svg
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
Uttar Pradesh in India (disputed hatched).svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of state XY (see filename) in India
Seal of Uttar Pradesh.svg
Autor: Furfur, Licencja: CC BY-SA 4.0
Seal of the Government of Uttar Pradesh.
Taj Mahal (105136313).jpeg
Autor:
Mohandoss Sampath
, Licencja: CC BY 3.0
500px provided description: Taj Mahal [#Travel ,#India ,#Taj Mahal ,#Agra ,#Entrance ,#Wonder]