Uznam

Uznam, Usedom

Megaregion	Szczecin
Prowincja	Niż Środkowoeuropejski
Podprowincja	Pobrzeża Południowobałtyckie
Makroregion	Pobrzeże Szczecińskie
Mezoregion	Uznam i Wolin
Mikroregion(y)	Uznam
Zajmowane jednostki administracyjne	Polska: województwo zachodniopomorskie: powiat grodzki Świnoujście Niemcy: Meklemburgia-Pomorze Przednie: powiat Vorpommern-Greifswald

Uznam

Zdjęcie satelitarne wyspy
Kontynent	Europa
Państwo	Polska  Niemcy
Akwen	Morze Bałtyckie
Powierzchnia	445 km²
Położenie na mapie Polski Uznam
53°56′N 14°05′E/53,933333 14,083333

Mapa powiatu Usedom-Wollin z r. 1905
(niem. Landkreis Usedom-Wollin)

Uznam (niem. Usedom) – wyspa przybrzeżna na Bałtyku na pograniczu Polski (województwo zachodniopomorskie) i Niemiec (powiat Vorpommern-Greifswald, Meklemburgia-Pomorze Przednie), zamykająca od północnego zachodu Zalew Szczeciński.

Powierzchnia 445 km², z czego w Polsce około 72 km²; silnie rozczłonkowana, z licznymi półwyspami. Od lądu stałego oddziela wyspę cieśnina Piana, od wyspy Wolin – cieśnina Świna, natomiast sztucznie wykonany pod koniec XIX wieku Kanał Piastowski oddzielił od Uznamu wyspę Karsibór. Najwyższym szczytem jest Golm (69 m n.p.m.), położony przy granicy po niemieckiej stronie, tuż przy części Świnoujścia – Paprotnie.

Z roczną średnią z 1906 godzin słonecznych, Uznam jest jednym z najbardziej słonecznych regionów w Niemczech^[1] i dlatego tam bywa określany mianem Wyspy Słońca (niem. Sonneninsel)^[2][3].

Powstanie wyspy

Materiał, z którego powstała wyspa, został przywleczony ze Skandynawii przez lądolód. Lodowcom wyspa zawdzięcza też swoje ukształtowanie – jeziora, wyspy, urwiska i wzgórza morenowe. Są tu też utwory z końcowego okresu zlodowacenia – płaskie niziny i faliste wzgórza, obecnie pokryte urodzajnymi glebami. Innym czynnikiem kształtującym wyspę były wody – rzeki transportujące i osadzające materiał skalny.

Przed ok. 12 tys. laty powstało Morze Bałtyckie, początkowo jego poziom był ok. 20 m niższy od obecnego. Uznam był wtedy półwyspem porośniętym tundrą. Wtedy też zostały przez wiatr ukształtowane wydmy, których pozostałości istnieją do dziś.

6 tys. lat temu poziom wód podniósł się znacznie; powstał wtedy Zalew Szczeciński. Jego połączenie z Bałtykiem było bardzo szerokie, lecz przez następne tysiąclecia zjawiska akumulacyjne spowodowały powstanie wysepek, następnie mierzei i innych składników obecnej wyspy.

Toponimia

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego (t. 7, 1886) rejestruje polską nazwę Orzna^[4]. Nazwa Orzna była używana także w 1938 r.^[5] W 1904 r. Antoni Rehman użył nazwy Uzna^[6]. W 1945 r. w akcie urzędowym użyto nazwy Uzdam^[7]. W 1949 r. ustalono urzędowo polską nazwę Uznam^[8].

Prehistoria

Obecność człowieka stwierdzono na Uznamie już w młodszej epoce kamiennej (4000 p.n.e.–1800 p.n.e.) – z tego okresu pochodzi 11 znalezionych kamiennych grobów. W epoce brązu (1800 p.n.e.–800 p.n.e.) wyspa była już stosunkowo gęsto zasiedlona – świadczy o tym prawie 100 odkrytych osad i grodzisko w rejonie góry Golm. Zamieszkująca tu ludność pochodzenia germańskiego z niejasnych przyczyn opuściła wyspę ok. roku 400 n.e., a na jej miejsce napłynęli Słowianie.

Historia

W roku 1128 władający wyspą pomorski książę Warcisław I przyjął chrzest z rąk biskupa Ottona z Bambergu. Ok. 1155 powstał norbertański klasztor w Grobi, który w 1309 został przeniesiony do wsi Pudagla. Istniał także klasztor cysterek w Krummin (bud. 1302/1303 fundacji Bogusława IV)^[9] filialny wobec klasztoru w Wolinie^[10]. W krótkim czasie dobra klasztorne objęły prawie całą wyspę i stan taki trwał do czasów reformacji, kiedy to zostały przejęte przez książąt pomorskich.

Burzliwe losy przeżywał Uznam w czasie wojny trzydziestoletniej – 26 czerwca 1630 w Peenemünde u ujścia Piany wylądował król szwedzki Gustaw Adolf, a po wojnie wyspa dostała się pod panowanie szwedzkie. Po zakończeniu III wojny północnej w roku 1720 za kwotę 2 mln talarów odkupił ją Fryderyk Wilhelm I. W roku 1740 Fryderyk II Wielki rozbudował świnoujski port.

Przed II wojną światową w Peenemünde został zbudowany poligon doświadczalny służący do badań nad pociskami V-1, później także V-2 (zob. Heeresversuchsanstalt Peenemünde(niem.)).

(c) Zeppelubil / Th. Haft / Torgau, CC BY-SA 3.0

Ahlbeck

Park Krajobrazowy Wyspy Uznam

Park Krajobrazowy Wyspy Uznam (niem. Naturpark Insel Usedom) znajduje się w niemieckiej części Uznamu. Obejmuje tereny wyspy, stałego lądu i wód Piany. W jego skład wchodzi 9 rezerwatów o powierzchni ponad 3 km²:

• Mümmelkenmoor (głębokie torfowisko)
• Halbinsel Gnitz (brzeg klifowy i wydmy)
• Insel Böhmke und Werder (kolonie mewy śmieszki i rybitwy zwyczajnej)
• Wockinsee (jezioro przybrzeżne i torfowiska)
• Gothensee und Thurbruch (pastwisko z suchoroślami)
• Halbinsel Cosim (wydmy, trzcinowiska, lasy olchowe)
• Peenemünder Haken, Struck und Insel Ruden (słone łąki i wydmy, miejsce wylęgu i wypoczynku ptaków)
• Großer Wotig (słonawe łąki, torfowiska wysokie, lęgowisko ptaków morskich)
• Golm (morena czołowa, klif porośnięty buczyną)

Turystyka

Na wyspie Uznam znajdują się miejscowości wypoczynkowe i uzdrowiskowe, m.in. Świnoujście, Seebad Ahlbeck, Seebad Bansin, Seebad Heringsdorf, Zinnowitz. Znajduje się tu wiele ośrodków wypoczynkowych i sanatoriów. Walory turystyczne podnoszą mola i wieże widokowe. Są doskonałe warunki i infrastruktura do uprawiania turystyki rowerowej. Powstało kilka placów zabaw dla dzieci z miniaturami statków pirackich itp. Komunikację zapewniają:

• port lotniczy Heringsdorf w pobliżu wsi Zirchow i Garz
• sieć linii autobusowych
• lokalna kolej – Usedomer Bäderbahn
• droga krajowa nr 93
• drogi krajowe nr 110 i 111.

W 2007 oddano do użytku przejście graniczne Świnoujście-Garz. Wykonano prace związane z przedłużeniem linii kolejowej UBB do Świnoujścia, w tym wybudowaniem stacji Świnoujście Centrum. 20 września 2008 roku oficjalnie otworzono nowy odcinek i rozpoczęto przewozy pasażerskie. (zob. Świnoujście).

Galeria

• 

  Ahlbeck molo

• 

  Plaża Heringsdorf

• 

  Bansin promenada z molo

• 

  Wejście do portu w Świnoujściu (ujście Świny – na lewo plaża na wyspie Uznam na prawo plaża na wyspie Wolin)

Zobacz też

• Usedom

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona o wyspie Uznam. uznam.bo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-03)].