Václav Benda

Václav Benda
Data i miejsce urodzenia

8 sierpnia 1946
Praga

Data i miejsce śmierci

2 czerwca 1999
Praga

Zawód, zajęcie

programista

Alma Mater

Uniwersytet Karola

Odznaczenia
Medal Za Zasługi I stopnia (Czechy) Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RP
Rzeźba przedstawiająca głowę Václava Bendy

Václav Benda (ur. 8 sierpnia 1946 w Pradze, zm. 2 czerwca 1999 tamże) – czeski programista, działacz opozycji antykomunistycznej, rzecznik Karty 77, więzień polityczny, po 1989 polityk chrześcijańskiej demokracji.

Życiorys

Ukończył studia filozoficzne i bohemistyczne (1969), w czasie których był działaczem studenckim (m.in. założył Klub Młodzieży Katolickiej), a także cybernetykę na wydziale matematycznym (1975) Uniwersytetu Karola w Pradze. Po studiach pracował jako programista. W 1976 należał do inicjatorów Karty 77. Po jej ogłoszeniu w styczniu 1977 stracił pracę i utrzymywał się z pracy fizycznej jako palacz. W 1978 był jednym z organizatorów Komitetu Obrony Niesprawiedliwie Prześladowanych (VONS). W lutym 1979 został rzecznikiem Karty 77. W maju 1979 aresztowano go, po czym skazano za działalność opozycyjną na karę 4 lat pozbawienia wolności, którą odbył w całości. W 1984 ponownie pełnił funkcję rzecznika Karty 77. Od 1985 wydawał niezależne chrześcijańskie pismo filozoficzne „Paraf” („PARalelní Akta Filozofie”). W 1988 należał do założycieli Ruchu Swobód Obywatelskich. Jesienią 1989 został członkiem władz Forum Obywatelskiego i założył, działającą w jego ramach do 1990, Partię Chrześcijańsko-Demokratyczną (KDS), której przewodniczył do 1993.

W grudniu 1989 został dokooptowany do Zgromadzenia Federalnego (czechosłowackiego parlamentu), w którym zasiadł w styczniu 1990[1]. Wybierany następnie do tego gremium w 1990 i 1992[1]. W 1992 przez kilka miesięcy przewodniczył jednej z izb federalnego parlamentu. W latach 1994–1998 kierował Urzędem Dokumentacji i Ścigania Zbrodni Komunizmu. W 1996 został członkiem Senatu z ramienia Obywatelskiej Partii Demokratycznej, z którą KDS się połączyła. Zmarł po ciężkiej chorobie w trakcie kadencji.

Był ojcem polityka Marka Bendy[2].

Odznaczenia

W 1998 wyróżniony Medalem Za Zasługi I stopnia[3]. W 2022 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej[4][5].

Przypisy

  1. a b PhDr. Václav Benda. psp.cz. [dostęp 2022-11-21]. (cz.).
  2. JUDr. Marek Benda a jeho otec Václav. idnes.cz, 12 listopada 2009. [dostęp 2021-10-09]. (cz.).
  3. Seznam vyznamenaných. hrad.cz. [dostęp 2022-01-07]. (cz.).
  4. M.P. z 2022 r. poz. 863
  5. Ordery dla obywateli Czech zasłużonych w działalności na rzecz opozycji demokratycznej w Europie Środkowo–Wschodniej. prezydent.pl, 11 czerwca 2022. [dostęp 2022-06-16].

Bibliografia

  • Václav Benda. totalita.cz. [dostęp 2015-01-13]. (cz.).
  • Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989. Tom I, Wyd. Ośrodek Karta, Warszawa 2007.

Media użyte na tej stronie

POL Order Zaslugi RP kl3 BAR.svg
Autor: KarlHeintz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Krzyża Komandorskiego Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej
CZE Medaile Za zasluhy 1st (1994) BAR.svg
Baretka: Medal za Zasługi I Stopnia – Republika Czeska (od 1994).
Václav Benda - detail busty.jpg
Autor: Luděk Kovářludek@kovar.biz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Detail of bust of Václav Benda by sculptor Peter Oriešek—part of this plaque (more info)