Fale metrowe

Fale metrowe, VHF (od ang. very high frequency) – zakres fal radiowych (pasmo radiowe) o częstotliwości od 30 do 300 MHz, co odpowiada długości fali od 1 metra do 10 metrów[1][2].

Zastosowanie

Fale ultrakrótkie używane są zwłaszcza do łączności na mniejsze odległości. W tym zakresie działają telewizja naziemna, radiofonia, sieć pagerowa oraz różne systemy łączności lokalnej – na przykład w lotnictwie, policji, radiotaxi i wielu innych. Na częstotliwościach 50–52 MHz; 70–70,3 MHz; 144–146 MHz w regionie I (w tym w Polsce) znajdują się pasma przeznaczone dla krótkofalowców.

Pasmo I

Pasmo VHF-I w standardzie OIRT obejmowało kanały telewizyjne 1 i 2 w zakresie częstotliwości 48,5–66,0 MHz, oraz kanały 3, 4, 5 w zakresie częstotliwości 76,0–100,0 MHz zwane też zakresem II.[3]

Historycznie kanał 1, 2 i 3 służył w Polsce do nadawania Telewizji Polskiej w latach pięćdziesiątych XX w., co było podyktowane możliwościami ówczesnej techniki lampowej[4]. Nadawanie telewizji w tym paśmie w Polsce trwało do lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Po przyjęciu w Polsce standardu CCIR, konieczne było wyłączenie nadajników pracujących w kanałach 4 i 5 do końca 1995 roku[5]. Ostatecznie nastąpiło całkowite wyłączenie nadajników pracujących w kanałach 1–5[6]. Zwolniony zakres częstotliwości zarezerwowano do innych zastosowań.

W standardzie CCIR zakres I obejmuje kanały telewizyjne 2–4 w zakresie częstotliwości 47–68 MHz.

To pasmo elektromagnetyczne charakteryzuje się zmiennymi warunkami propagacyjnymi, co przy sprzyjających warunkach umożliwiało odbiór odległych stacji telewizyjnych[7].

Pasmo II (UKF)

Pasmo w standardzie OIRT zajmowało zakres częstotliwości 65,5–73 MHz, rozszerzone w 1979 roku do 74 MHz, przeznaczone było wyłącznie do radiodyfuzji radiofonii modulowanej częstotliwościowo w systemie monofonicznym i stereofonicznym. Od 1 stycznia 2000 roku nastąpił administracyjny zakaz emisji sygnału radiofonicznego w starym zakresie[8].

W standardzie CCIR początkowo zajmowało zakres częstotliwości 87,5–100 MHz, następnie zostało rozszerzone o zakres 100–104 MHz oraz 104–108 MHz. Nadawanie w Polsce radiofonii w tzw. górnym UKF rozpoczęło się na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku.

Stacje radiofoniczne modulowane częstotliwościowo przesyłają zwykle dodatkowe informacje RDS.

Pasmo III

Pasmo VHF-III w standardzie OIRT obejmowało kanały telewizyjne 6–12 w zakresie częstotliwości 174–230 MHz o szerokości 8 MHz, obecnie w standardzie CCIR obejmuje kanały 5–12 w zakresie częstotliwości 174–230 MHz o szerokości 7 MHz.

Nadawanie telewizji w Polsce na III zakresie rozpoczęto w latach sześćdziesiątych XX wieku. Powszechne wykorzystanie pasma do radiodyfuzji sygnału telewizyjnego trwało do lat dziewięćdziesiątych XX w., po czym nadawanie na paśmie III miało charakter lokalny, aż do momentu wyłączenia sygnału analogowego w 2013 roku.

Obecnie jest wykorzystywane do nadawania cyfrowej telewizji DVB-T i cyfrowego radia DAB[9].

Plan kanałów telewizyjnych DVB-T:

KanałPrzedział częstotliwościCzęstotliwość środkowa kanału
5174–181 MHz177,5 MHz
6181–188 MHz184,5 MHz
7188–195 MHz191,5 MHz
8195–202 MHz198,5 MHz
9202–209 MHz205,5 MHz
10209–216 MHz212,5 MHz
11216–223 MHz219,5 MHz
12223–230 MHz226,5 MHz

Na potrzeby cyfrowego radia DAB kanały telewizyjne zostały podzielone na mniejsze bloki:

BlokPrzedział częstotliwościCzęstotliwość środkowa bloku
5A174,160–175,696 MHz174,928 MHz
5B175,872–177,408 MHz176,640 MHz
5C177,584–179,120 MHz178,352 MHz
5D179,296–180,832 MHz180,064 MHz
6A181,168–182,704 MHz181,936 MHz
6B182,880–184,416 MHz183,648 MHz
6C184,592–186,128 MHz185,360 MHz
6D186,304–187,840 MHz187,072 MHz
7A188,160–189,696 MHz188,928 MHz
7B189,872–191,408 MHz190,640 MHz
7C191,584–193,120 MHz192,352 MHz
7D193,296–194,832 MHz194,064 MHz
8A195,168–196,704 MHz195,936 MHz
8B196,880–198,416 MHz197,648 MHz
8C198,592–200,128 MHz199,360 MHz
8D200,304–201,840 MHz201,072 MHz
9A202,160–203,696 MHz202,928 MHz
9B203,872–205,408 MHz204,640 MHz
9C205,584–207,120 MHz206,352 MHz
9D207,296–208,832 MHz208,064 MHz
10A209,168–210,704 MHz209,936 MHz
10B210,880–212,416 MHz211,648 MHz
10C212,592–214,128 MHz213,360 MHz
10D214,304–215,840 MHz215,072 MHz
11A216,160–217,696 MHz216,928 MHz
11B217,872–219,408 MHz218,640 MHz
11C219,584–221,120 MHz220,352 MHz
11D221,296–222,832 MHz222,064 MHz
12A223,168–224,704 MHz223,936 MHz
12B224,880–226,416 MHz225,648 MHz
12C226,592–228,128 MHz227,360 MHz
12D228,304–229,840 MHz229,072 MHz


Radiofonia, utożsamianie i błędy w nazewnictwie

Obecnie w Europie i większości państw świata radiofonie korzystają z pasma UKF nadając programy w zakresie częstotliwości 87,5–108 MHz (pasmo CCIR, inaczej pasmo górne), w Japonii radiofonia UKF wykorzystuje pasmo 76–92 MHz, w dawnych państwach socjalistycznych (poza NRD i Jugosławią) przez kilkadziesiąt lat (od około połowy lat 60 XX w. do mniej więcej końca XX wieku) używany był zakres 65,5–74 MHz (pasmo OIRT, inaczej pasmo dolne; w zakresie pasma górnego zostały umieszczone kanały telewizyjne nr 4 i 5).

Na podstawie międzynarodowych ustaleń w radiofonii na falach ultrakrótkich wykorzystuje się transmisję z modulacją częstotliwości (FM), natomiast na falach długich, średnich i krótkich – z modulacją amplitudy (AM). W wielu krajach, zwłaszcza tych, w których radiofonia oprócz UKF nadaje wyłącznie na falach średnich, dla zakresu ultrakrótkofalowego powszechnie używane jest określenie FM, jako przeciwieństwo AM określającego fale średnie. Określenie to jest jednak nieprawidłowe, bowiem opisuje ono sposób modulacji fali nośnej (stosowany w różnych zakresach fal), a nie sam zakres fal (pasmo).

Historia zastosowania

Pierwsze stałe transmisje na zakresie UKF miały miejsce w latach 30 XX wieku i były związane z wprowadzeniem telewizji. Od lat 50 i 60 XX w. następuje masowy rozwój radiofonii UKF, przede wszystkim w krajach rozwiniętych i krajach bloku radzieckiego, choć w Australii i Nowej Zelandii pierwsze licencje na transmisję w tym zakresie zaczęto wydawać dopiero w latach 80 XX wieku. W Polsce pierwszą stacją nadającą na UKF była przedwojenna eksperymentalna stacja telewizyjna. 1 października 1954 roku uruchomiono pierwszą polską stację radiofoniczną UKF – mieściła się ona w Warszawie i nadawała na częstotliwości 97,6 MHz[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Jacek Łukasz Wilk, Prawne uregulowania dotyczące klasyfikacji fal elektromagnetycznych, „Technika Transportu Szynowego”, 22 (12), 2015, s. 1643–1646 [dostęp 2020-03-29].
  2. ↑ Podział widma fal radiowych (wg ITU-R i IEC 60050–713 – 1998), [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-03-29].
  3. ↑ Kazimierz Lewiński, Jerzy Kniołek: Odbiorniki TV. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965, s. 27–28.
  4. ↑ Bolesław Urbański: Odbiorniki telewizyjne. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1963.
  5. ↑ „Radioelektronik”. 1/1994. 
  6. ↑ „Radioelektronik”. 10/1995. 
  7. ↑ „Radioelektronik”. 5/1985. 
  8. ↑ Wyłączone nadajniki. dziennikpolski24.pl. [dostęp 2013-06-23].
  9. ↑ Plany zagospodarowania częstotliwości
  10. ↑ Radio Polska – historia. [dostęp 2009-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-24)].

Linki zewnętrzne

Widmo elektromagnetyczne
Promieniowanie gamma
Promieniowanie rentgenowskie
Ultrafiolet
Pasmo widzialne
Podczerwień
Pasmo radiowe, mikrofalowe i dalekiej podczerwieni (ITU)
Pasmo radiowe, mikrofalowe i dalekiej podczerwieni (NATO)
Pasmo radiowe, mikrofalowe i dalekiej podczerwieni (IEEE)
Pasmo radiowe i mikrofalowe (TV i radio)

Media użyte na tej stronie

Frequency vs. wave length.svg
(c) Benjamin ABEL, CC BY-SA 3.0
Frequency (ν) and wave length (λ) have an inverse relation. (Illustrative drawing, waveform obviously not to scale.)