VIII V 2

VIII ${\displaystyle {\mathfrak {V}}}$₂^[a]

parowóz VIII V 2 trzeciej serii
Producent	Hartmann i inni
Lata budowy	1896–1902
Układ osi	2'B n2v
Wymiary
Masa służbowa	49,6–54,5 t[1]
Masa przyczepna	29,1[2]–32,6 t[3]
Długość z tendrem	15 450 mm[2] – 16 790 mm[3]
Rozstaw osi skrajnych	6600 mm[1]
Średnica kół napędnych	1590 mm[1]
Średnica kół tocznych	1065 mm[1]
Napęd
Trakcja	parowa
Ciśnienie w kotle	12 at[2] (późne: 13 at)[3]
Powierzchnia ogrzewalna kotła	112,1 m²[2] (późne: 130,8 m²)[1]
Powierzchnia rusztu	1,87 m²[1]
Średnica cylindra	440/650 mm[2] (późne: 460/680 mm)[1]
Skok tłoka	600 mm[3]
Parametry eksploatacyjne
Maksymalna siła pociągowa	5500 kg[2] (późne – do 53 kN)[1]
Prędkość konstrukcyjna	80 km/h[4]
Nacisk osi na szyny	14,6[2]–16 t[3]
Portal Transport szynowy

VIII ${\displaystyle {\mathfrak {V}}}$₂ (VIII V 2) – seria niemieckich parowozów osobowych kolei saksońskch, produkowanych w latach 1896–1902. Miały układ osi 2'B i silnik sprzężony na parę nasyconą. Seria ta nosiła następnie niemieckie oznaczenie DRG 36^9–10. Koleje polskie używały w okresie międzywojennym jeden parowóz, oznaczony na PKP jako seria Od101.

Historia

Lokomotywa kolei saskich serii VIII V2 była osobowym odpowiednikiem parowozu pospiesznego VIII V 1, pokrewnym konstrukcyjnie. Seria (niem. Gattung) VIII oznaczała lokomotywy o układzie osi 2'B, litera V (pisana frakturą: ${\displaystyle {\mathfrak {V}}}$) – silnik sprzężony (Verbundtriebwerk), a cyfra 2 drugą odmianę takiego parowozu^[5]. Obie serie były produkowane od 1896 roku i różniły się średnicą kół napędnych (1590 mm w lokomotywie osobowej, 1885 mm w pospiesznej^[3]). Ponadto, lokomotywa osobowa miała mniej wydajny kocioł, na skutek jego skrócenia o 225 mm i zmniejszenia paleniska i powierzchni rusztu^[1]. Nowością w saskich lokomotywach był w obu seriach kocioł ze stojakiem Belpaire’a i rozrząd Heusingera^[5]. Lokomotywy osobowe w porównaniu z pospiesznymi miały początkowo także krótszą budkę maszynisty, z wąskimi oknami po bokach^[1].

Większość lokomotyw była zbudowana przez saskie zakłady Hartmann w Chemnitz (pełna nazwa: Sächsische Maschinenfabrik vorm. Richard Hartmann – Saska Fabryka Maszyn, dawniej Richard Hartman). Były one budowane w czterech ulepszanych seriach produkcyjnych, różniących się znacznie charakterystykami. Lokomotywy pierwszej serii były zbudowane w latach 1896–1897 w liczbie 20 (numery na kolei 519–538). Miały one średnice cylindrów silnika 440 i 650 mm^[6], masę służbową 49,6 t i siłę uciągu 44 kN i jeździły z trzyosiowym tendrem 3 T 9^[1].

Od 1897 produkowano lokomotywy drugiej serii, ze średnicą cylindrów zwiększoną do 460 i 680 mm i siłą uciągu 49 kN. Lokomotywy te otrzymały numery 539–548 i jeździły z większymi tendrami czteroosiowymi 2'2' T 16. Różniły się też dolną krawędzią ścian budki maszynisty, które zostały podcięte z charakterystycznym zaokrągleniem^[1]. Od 1899 roku budowano maszyny trzeciej serii, o numerach 549–568, z powiększoną budką maszynisty z podwójnym oknem bocznym. Ich masa służbowa wzrosła do 51,4 t. Ogółem zbudowano w zakładach Hartmann 50 lokomotywy trzech wczesnych serii^[1].

W lokomotywach czwartej najliczniejszej serii, produkowanych od 1900 roku, zwiększono wydajność kotła, który umieszczono nieco wyżej. Jego powierzchnia ogrzewalna wzrosła do 130,8 m² (nieco więcej, niż w lokomotywach pospiesznych VIII V1). Masa służbowa wzrosła do 54,5 t, a siła uciągu do 53 kN^[1]. Ponownie zwiększono pojemność tendra (serii 2'2'T 21). W latach 1900–1902, 43 lokomotywy tej serii wyprodukował Hartmann (numery 569–581 i 607–636), a nadto, z powodu ograniczonych mocy produkcyjnych tej firmy w stosunku do potrzeb kolei saskich, 10 zamówiono w berlińskiej firmie Schwartzkopff (BMAG) (numery 582–591), 10 w Esslingen (numery 592–601) i 5 w Linke-Hofmann we Wrocławiu (numery 602–606)^[1].

Służba

Ogółem zbudowano 118 lokomotyw serii VIII V2 (numery 519–636), przez co stały się najliczniejszą serią na kolejach saskich. Używano ich w ruchu pasażerskim na wszystkich głównych liniach, a także licznych drugorzędnych. Dzięki umiarkowanej średnicy kół, dość dobrze spisywały się także na terenach górzystych^[1]. Od 1910 roku były wypierane z głównych linii przez lokomotywy serii XII H2. Lokomotywy trzech wczesnych serii, produkowane przed 1900 rokiem, nosiły oprócz numerów nazwy własne w postaci nazw miast niemieckich^[1].

Po I wojnie światowej 111 maszyn przeszło na Koleje Niemieckie (DRG), zaklasyfikowanych w 1925 roku jako seria 36^9–10 (numery 36 901 do 919 i 921 do 948 dla wczesnych serii oraz 36 951 do 1014 dla lokomotyw produkcji od 1900 roku). Wszystkie zostały jednak wycofane w latach 1926–1931^[1].

Jedna lokomotywa pierwszej serii, dawna nr 528 „Meuselwitz” z 1897 r., trafiła w 1919 roku na Polskie Koleje Państwowe, otrzymując oznaczenie Od101-1, jako jedyna lokomotywa w serii Od101. Była to także jedyna lokomotywa serii VIII V2 poza kolejami niemieckimi^[1].

Żaden parowóz serii VIII V2 nie zachował się do chwili obecnej.

Opis

Parowóz osobowy o układzie osi 2'B, z silnikiem sprzężonym na parę nasyconą (2'B n2v). Wysokość środka kotła nad szynami w czwartej serii wynosiła 2150 mm, w poprzednich seriach był on o 100 mm niżej^[4] (inne źródło: o 75 mm^[1]). Liczba płomieniówek wynosiła 216 w trzech wczesnych seriach i 254 w czwartej serii, ich długość wynosiła 3800 mm^[1].

Stały rozstaw osi wiązanych wynosił 2100 mm, osi wózka tocznego: 2150 mm, rozstaw między drugą osią toczną a pierwszą wiązaną: 2350 mm, ogółem rozstaw osi skrajnych: 6600 mm^[4]. Wózek toczny był zawieszony na ślizgowym łożysku kulowym, jak w erfurckich lokomotywach S 2^[7].

Stosowano tendry saskich serii: 3 T 9 (trzyosiowy, 9 m³ wody i 4 t węgla – w serii 1.), 2'2' T 16 (czteroosiowy, 16 m³ wody i 5 t węgla – od serii 2.), 2'2'T 21 (czteroosiowy 21 m³ wody i 7 t węgla – od serii 4.)^[1].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Manfred Weisbrod, Sachsen-Report Bd. No 3. Reisezuglokomotiven der K.S.St.E.B., Hermann Merker Verlag, 1995, ISBN 3-922404-82-0 (niem.)
• Horst J. Obermayer, Taschenbuch deutsche Dampflokomotiven. Regelspur, Stuttgart: Franckh-Kosmos, 1991, ISBN 3-440-06341-0, (niem.)
• ManfredM. Weisbrod ManfredM., Dampflok-Report: Lokomotiv-Archiv. Band No 2. Baureihen 22 – 39, Horst JH.J. Obermayer, Fürstenfeldbruck: Merker Verlag, 1995, ISBN 3-922404-72-3, OCLC 643014695  (niem.).
• Jan Piwowoński, Parowozy kolei polskich, WKiŁ, Warszawa, 1978