V Korpus Wielkiej Armii ks. Józefa Poniatowskiego

Książę Józef Poniatowski, dowódca V Korpusu Wielkiej Armii. Portret księcia Józefa na koniu, Juliusz Kossak, 1879

V Korpus (Polski) Wielkiej Armii – największa polska formacja wojskowa w wojnie z 1812 roku powołana dekretem Napoleona z 3 maja 1812.

Korpus liczył około 32 000 żołnierzy (inne źródła 36 tys.) i posiadał ok. 70 dział.

Struktura organizacyjna

Generał Józef Zajączek

Jan Henryk Dąbrowski

• dowódca korpusu – książę Józef Poniatowski. Od 12 listopada 1812, na skutek rany księcia Poniatowskiego, dowództwo przejął gen. Józef Zajączek.

Sztab:

• szef sztabu korpusu – gen. Stanisław Fiszer; do czasu, gdy został śmiertelnie ranny w bitwie pod Tarutinem.
• dowódca artylerii korpusu – gen. Jean Pelletier
• szef wojsk inżynieryjnych – gen. Jean-Baptiste Mallet de Grandville.

Razem sztab korpusu liczył dwóch generałów i 64 oficerów^[1].

Oddziały:

• 16 Dywizja – gen. Józef Zajączek (potem gen. Izydor Krasiński i Franciszek Paszkowski)
  • Brygada – gen. Stanisław Mielżyński^[2]
    • 3 pułk piechoty
    • 15 pułk piechoty
  • Brygada – gen. Franciszek Paszkowski^[2]
    • 16 pułk piechoty
  • 18 Brygada Jazdy – gen. Michał Ignacy Kamieński
    • 2 pułk ułanów
    • 4 Pułk Strzelców Konnych
• 17 Dywizja – gen. Jan Henryk Dąbrowski
  • Brygada – gen. Edward Żółtowski^[2]
    • 1 pułk piechoty
    • 6 pułk piechoty
  • Brygada – gen. Czesław Pakosz^[2]
    • 14 pułk piechoty
    • 17 pułk piechoty
  • Brygada Jazdy – gen. Tadeusz Tyszkiewicz
    • 1 Pułk Strzelców Konnych
    • 15 pułk ułanów
• 18 Dywizja gen. Ludwika Kamienieckiego
  • Brygada – gen. Michał Grabowski^[3]
    • 2 pułk piechoty
    • 8 pułk piechoty
  • Brygada – gen. Stanisław Potocki^[3]
    • 12 pułk piechoty
  • 20 Brygada Jazdy – gen. Antoni Paweł Sułkowski
    • 5 Pułk Strzelców Konnych
    • 13 pułk huzarów
• artyleria korpuśna – płk Górski
• saperzy korpusu
• 16 batalion pociągów

Trzy ww. brygady jazdy utworzyły następnie dywizję jazdy, której dowództwo powierzono gen. Michałowi Ignacemu Kamieńskiemu.

Działania zbrojne

Bitwa pod Smoleńskiem

Bitwa pod Borodino.

Oddziały Joachima Murata w Moskwie (1812).

Odwrót spod Berezyny,
obraz Juliana Fałata

V Korpus uczestniczy w operacjach prawego skrzydła Wielkiej Armii, zdobyciu Grodna i źle zorganizowanym pościgu za rosyjską 2 Armią księcia Bagrationa. Straty marszowe korpusu sięgają ⅓ stanów osobowych. Jego oddziały osiągają jednak Dniepr i reorganizują się pod Mohylewem.

W sierpniu 1812 maszerując na Smoleńsk korpus polski (bez dywizji Dąbrowskiego przegrupowanej w rejon Bobrujska) stanowi prawą boczną kolumnę marszową. W bitwie smoleńskiej 17 sierpnia z armią Barclaya korpus wykonuje atak ze skrzydła i odcina Rosjan od mostów. W walce o miasto ginie gen. Grabowski, a gen. Zajączek jest ranny. W nocy piechota polska jako pierwsza wchodzi do płonącego Smoleńska.

W marszu na Moskwę korpus polski stanowi nadal prawą kolumnę. 5 września wychodzi na lewe, wysunięte skrzydło armii rosyjskich, dowodzonych przez Kutuzowa. Wojska przeciwnika przyjęły ugrupowanie bojowe i stały gotowe do bitwy pod wsią Borodino. 7 września Napoleon postawił Poniatowskiemu zadanie obejścia ugrupowania rosyjskiego starym traktem smoleńskim przez wieś Utica i wyjścia na tyły lewego skrzydła przeciwnika.

Po krótkim odpoczynku w Moskwie V Korpus rozpoczął pościg za armiami Kutuzowa. Te, wycofując się, zeszły z traktu riazańskiego na kałużski stwarzając zagrożenie odcięcia dróg zaopatrzenia i odwrotu dla całej Wielkiej Armii. Napoleon zlecił V korpusowi przegrupować się pod Podolsk i tym samym zmusić Rosjan do walnej bitwy. Pod Czyrykowem miała miejsce "druga polska bitwa" (po smoleńskiej).

W następnych dniach bił się korpus w bitwie pod Winkowem (Tarutinem), gdzie 2 pułk piechoty uratował od niechybnej niewoli "cara francuskiej jazdy" króla Joachima Murata.

W odwrocie rola wojsk polskich jeszcze wzrasta. Biją się one pod Wiaźmą i pod Krasnem. Nad Berezyną szczątki korpusu (800 ludzi, ale prawie cała artyleria) łączą się z dywizją Dąbrowskiego, która to na próżno usiłowała pod Borysowem zatrzymać uderzającą na tyły Wielkiej Armii mołdawską armię Cziczagowa.

Zobacz też

• IV Korpus Jazdy Odwodowej
• VIII Korpus Wielkiej Armii
• Księstwo Warszawskie

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski: Wojsko polskie. Księstwo Warszawskie. 1807-1814. 1905.
• Marian Kukiel, Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej 1795-1815, Poznań 1912;
• Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
• Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.