V Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie

V Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie – polska szkoła z siedzibą we Lwowie w okresie II Rzeczypospolitej, od 1938 o statusie gimnazjum i liceum ogólnokształcącego.

Ulica Kuszewicza w 2012

Historia

Pierwotnie w okresie zaboru austriackiego w ramach C. K. III Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie powstała filia, która w roku szkolnym 1890/1891 i 1891/1892 obejmowała cztery niższe klasy gimnazjalne w ośmiu oddziałach^[1]. Aprobatę dla powstania szkoły wyraził cesarz Franciszek Józef I 3 marca 1891. Od 1 września 1892 formalnie działało C. K. V Gimnazjum we Lwowie w wyniku przekształcenia dotychczasowej filii^[1][2][3]. Od września 1893 prowadzono naukę w klasie V i od tego czasu funkcjonowało już gimnazjum wyższe, po czym z kolejnym rokiem uruchamiano kolejne klasy, aż w roku szkolnym 1896/1997 wprowadzono klasę VIII, w związku z czym w maju i czerwcu 1897 odbyły się pierwsze egzaminy maturalne^[1].

Gimnazjum pierwotnie od 1890 mieściło się w zabudowaniach oo. Bernardynów (z tego względu gimnazjum było określane zwyczajowo jako „bernardyńskie”^[4]) przy ul. Wałowej 18^[1][2][3] (od roku szkolnego 1892/1893 wynajmowano dodatkowo dwa piętra kamienicy przy ul. Podwale 7^[1], a następnie – w latach 1905–1907 – przy ul. Łyczakowskiej 1). 24 października 1907, po trzydniowej przeprowadzce, szkoła została przeniesiona do nowego gmachu w dzielnicy Żółkiewskiej przy ul. Młynarskiej (bocznej)^[5], później przemianowanej na ul. Hermana 7^[6] (po I wojnie światowej znów przemianowanej na Samuela Kuszewicza 5^[7]). Akt poświęcenia nowego budynku szkoły odbył się 10 grudnia 1907 (poświęcenia dokonał metropolita lwowski obrządku łacińskiego abp Józef Bilczewski w towarzystwie katechetów szkoły obu obrządków).

W 1901 przy ul. Łyczakowskiej została utworzona filia V Gimnazjum, która w 1902 została przekształcona w samoistne C. K. VI Gimnazjum we Lwowie^[2][3]. W 1905 przy ul. Czarnieckiego 8 powstała filia V Gimnazjum, która w 1908 została przekształcona w samoistne C. K. VIII Gimnazjum we Lwowie^[2][3].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości władze II Rzeczypospolitej w 1920 nadały V Gimnazjum patronat „Hetmana Stanisława Żółkiewskiego”^[2]. Gimnazjum działało w type humanistycznym^[2][3]. Do 1939 szkoła mieściła się przy ulicy Samuela Kuszewicza 5 w Dzielnicy Żółkiewskiej^[2][8][3][9]. W 1926 w gimnazjum prowadzono osiem klas w 15 oddziałach, w których uczyło się 683 uczniów wyłącznie płci męskiej^[2]. Patronem szkoły był św. Jan Kanty^[10].

Zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciecha Świętosławskiego z 23 lutego 1937 „V Państwowe Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie” zostało przekształcone w „V Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie” (państwową szkołę średnią ogólnokształcącą, złożoną z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum), a po wejściu w życie tzw. reformy jędrzejewiczowskiej szkoła miała charakter męski, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie matematyczno-fizycznym i humanistycznym^[11].

Dyrektorzy

• Franciszek Próchnicki (kierownik filii od 1891, dyrektor gimnazjum 1892-1905)^{[12][13][14][15]}
• Józef Nogaj (1905-1926)
• Jan Szmyt^[16][17]

Nauczyciele

Uczniowie i absolwenci

Absolwenci

• Stefan Błachowski – psycholog (1907)
• Aleksander Gniewosz – żołnierz (1938)
• Alfred Jahn – geograf, geomorfolog, badacz polarny (1933)
• Stanisław Jerzy Kalinowski – społecznik, adwokat, sędzia (1906)
• Oswald Kimelman – adwokat (1905)
• Zygmunt Klemensiewicz – chemik, fizyk (1904)
• Edward Kuntze – bibliotekarz, historyk, dyplomata
• Hersch Lauterpacht – prawnik (1915)
• Stanisław Łempicki – historyk literatury, pisarz (1904)
• Roman Małachowski – oficer (1899)
• Marian Nunberg - leśnik, entomolog, prof. dr hab. SGGW
• Jan Oko – filolog klasyczny, latynista (1898)
• Stanisław Ostrowski – lekarz, oficer, ostatni prezydent Lwowa, prezydent RP na uchodźstwie (1912)
• Bolesław Pochmarski – nauczyciel, pedagog, polonista (1902)
• Michał Remizowski – sędzia, oficer (1899)
• Maurycy Schlaffenberg – prawnik, oficer (1904)
• Julian Stachiewicz – generał (1908)
• Franciszek Hieronim Staff – ichtiolog, brat Leopolda i Ludwika Staffów (1904)
• Leopold Staff – poeta (1897)
• Jan Świtalski – krótkofalowiec
• Henryk Mniszek-Tchorznicki – ziemianin (1899)
• Stanisław Umański – nauczyciel, oficer (1905)
• Marian Wowkonowicz – lekarz, oficer (1907)
• Tadeusz Józef Żuliński – legionista, lekarz, adiutant Józefa Piłsudskiego (1907)

Uczniowie

• Henryk Balk – poeta, nauczyciel.
• Jan Bobrowski – inżynier
• Maksymilian Dudryk – pionier narciarstwa polskiego, współzałożyciel Karpackiego Towarzystwa Narciarzy we Lwowie
• Meier Eidelheit – matematyk
• Władysław Jarocki – profesor ASP w Krakowie, malarz
• Serafin Kaszuba – zakonnik kapucyn, Sługa Boży
• Henryk de Lapierre – oficer
• Jan de Lapierre – okulista
• Józef Mączka – legionista
• Stanisław Nowakowski – nauczyciel, harcmistrz
• Antoni Petrykiewicz – Orlę Lwowskie, najmłodszy kawaler orderu Virtuti Militari
• Józef Petrykiewicz – żołnierz, działacz społeczny, samorządowy i emigracyjny
• Jan Rogowski – oficer, nauczyciel, działacz społeczny, pisarz
• Wacław Stachiewicz – generał
• Ludwik Maria Staff – poeta, brat Franciszka i Leopolda Staffów
• Kazimierz Stepan – oficer, inżynier
• Kazimierz Żurowski – archeolog

Przypisy

Bibliografia

• Małgorzata Gajak-Toczek. Dzieje V Gimnazjum Państwowego we Lwowie – wydarzenia, fakty, sylwetki uczniów i nauczycieli. „Folia Litteraria Polonic”. Nr 14, s. 212–224, 2011. 

Linki zewnętrzne

• Sprawozdania szkolne gimnazjum zdigitalizowane i opublikowane w Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej