Valvata

Zawójka
Valvata
O.F. Müller, 1773[1]
Ilustracja
Muszla zawójki pospolitej (Valvata piscinalis).
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

mięczaki

Gromada

ślimaki

Podgromada

przodoskrzelne

(bez rangi)Heterobranchia
Nadrodzina

Valvatoidea

Rodzina

zawójkowate

Rodzaj

Valvata

Valvata (zawójka) – rodzaj obejmujący drobne, słodko- i słonowodne ślimaki z rodziny zawójkowatych. Zasięg obejmuje Europę, Amerykę Północną, część Azji i Afryki. W Polsce w różnych typach wód śródlądowych występują trzy (lub cztery – zależnie od przyjętej klasyfikacji) gatunki z tego rodzaju.

Etymologia nazwy

Nazwa rodzaju jest pochodną łacińskiego słowa oznaczającego muszlę (valva, -ae łac. – muszla, skorupka[2]).

Cechy morfologiczne

Szkic muszli zawójki pospolitej.

Muszle o zróżnicowanym kształcie, od płasko zwiniętych do szerokostożkowatych, kulisto-stożkowatych, stożkowato-wieżyczkowatych. Wielkość muszli nie przekracza na ogół 10 mm. Liczba skrętów: od 3 do 6. Skręty gładkie lub pokryte prążkami poprzecznymi lub/i spiralnymi, czasami u niektórych gatunków lekko żeberkowane lub z ostrymi krawędziami. Szew muszli zwykle mocno wcięty. Dołek osiowy u większości gatunków szeroki i dobrze widoczny. Ujście muszli najczęściej koliste, o połączonych brzegach. Wieczko rogowe, cienkie, o spiralnej budowie[3][4]. Występuje para szczęk i krótka radula. Krawędzie tnące wszystkich rodzajów zębów piłkowane. Oczy położone u podstawy czułków. Czułki długie, cienkie[3][5].

Występowanie

Obszar występowania obejmuje Europę, północną i centralną Azję, północną Afrykę i Amerykę Północną[3][6][7]. W Polsce występują cztery gatunki: zawójka pospolita (Valvata piscinalis), zawójka płaska (Valvata cristata), zawójka przypłaszczona (Valvata pulchella), rozpowszechnione w całym kraju z wyjątkiem obszarów górskich, oraz zawójka rzeczna (Valvata (Borysthenia) naticina) – wydzielana przez niektórych autorów do osobnego rodzaju[3].

Biologia i ekologia

Zajmowane siedliska

Poszczególne gatunki występują w różnych typach zbiorników wodnych i cieków, na dnie piaszczystym, piaszczysto-mulistym, mulistym, głównie w płytkim litoralu. Niektóre gatunki (V. piscinalis f. antiqua) występują także w głębszych partiach wód, w sublitoralu i profundalu[3][6].

Odżywianie

Filtratory i zdrapywacze. Odżywia się detrytusem, peryfitonem, zeskrobywanymi radulą fragmentami tkanek roślin wodnych[3].

Rozmnażanie

Obojnaki. Jaja składane w kokonach jajowych. Rozwój prosty[3].

Podział systematyczny

W rodzaju Valvata wyróżnia się następujące gatunki[8]:

  • Valvata ambigua Westerlund, 1873
  • Valvata cristata O. F. Müller, 1774 – gatunek typowy
  • Valvata macrostoma (Mörch, 1864)
  • Valvata montenegrina Glöer & Pešić, 2008
  • Valvata nowshahrensis Glöer & Pešić, 2012
  • Valvata piscinalis (O. F. Müller, 1774)
  • Valvata pulchella (Say, 1817)
  • Valvata sibirica Middendorff, 1851
  • Valvata sincera Say, 1824
  • Valvata tricarinata (Say, 1817)
  • † Valvata chalinei Schlickum & Puisségur, 1978
  • † Valvata gaudryana Tournouër, 1866
  • † Valvata piscinaloidis Michaud, 1855
  • † Valvata salebrosa Meijer, 1990
  • † Valvata multicarinata Yen, 1946[9]
  • † Valvata oregonensis Hanna, 1922[10]
  • † Valvata paula Pierce, 1993[11]
  • † Valvata procera Russell, 1952
  • † Valvata windhauseni Parodiz, 1961[12]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Müller, O. F. 1773. Vermivm terrestrium et fluviatilium, seu animalium infusoriorum, helminthicorum, et testaceorum, non marinorum, succincta historia. Voluminis primi, pars prima. Str. 198, pp. 214. Havniæ & Lipsiæ.
  2. ↑ Kumaniecki 1975 ↓.
  3. ↑ a b c d e f g Piechocki 1979 ↓.
  4. ↑ Kołodziejczyk i Koperski 2000 ↓.
  5. ↑ Fretter, V. & A. Graham. 1978. The prosobranch mollusks of Britain and Denmark; Part 3: Neritacea, Viviparacea, Valvatacea, terrestrial and fresh water Littorinacea and Rissoacea. J. Molluscan Stud. Suppl. 5: 101-150.
  6. ↑ a b Gloer 2002 ↓.
  7. ↑ Anistratenko O., Degtiarenko E., Anistratenko V. 2010. Сравнительная морфология раковины и радулы брюхоногих моллюсков семейства Valvatidae из Северного Причерноморья. Ruthenica 20(2): 91-101. pdf
  8. ↑ Valvata w WoRMS World Register of Marine Species, dostęp: 26 kwietnia 2014
  9. ↑ Teng-Chien Yen. 1946. Late Tertiary Fresh-Water Mollusks from Southeastern Idaho. J. Paleontology, 20(5): 485-494
  10. ↑ Hanna G. D. 1922. Fossil Freshwater Mollusks from Oregon Contained in the Condon Myuseum of the University of Oregon. Volume I(12): page 11-12, plate 3.
  11. ↑ Pierce H. G. 1993. The Nonmarine Mollusks of the Late Oligocene-Early Miocene Cabbage Patch Fauna of Western Montana III. Aquatic Mollusks and Conclusions. Journal of Paleontology, 67(6): 980-993.
  12. ↑ Parodiz J. J. 1961. Notes on Valvatidae from early Tertiary of South America, with a new species. Nautilus, 75(1): pages 16-19.

Bibliografia

  • Andrzej Piechocki: Mięczaki (Mollusca) : ślimaki (Gastropoda). T. 7: Fauna słodkowodna Polski. Warszawa ; Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 187. ISBN 83-01-01143-2.
  • Peter Glöer: Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas. T. Die Tierwelt Deutschlands. Hackenheim: ConchBooks, 2002. ISBN 3-925919-60-0.
  • Kazimierz Kumaniecki: Słownik łacińsko-polski.. Warszawa: PWN, 1975, s. 546.
  • Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski: Bezkręgowce słodkowodne Polski: klucz do oznaczania oraz podstawy biologii i ekologii makrofauny. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2000, s. 249. ISBN 83-235-0192-0.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie