Vardø

Vardø
	gmina
	Herb
Państwo	Norwegia
Region	Nord-Norge
Okręg	Troms og Finnmark
Kod statystyczny	2002
Powierzchnia	600,6 km²
Populacja ; • liczba ludności	; 2119
• gęstość	3,52 os./km²
	Adres urzędu:Kirkegt.; 9951 VARDØ
	Położenie na mapie okręgu;
	Strona internetowa
	Portal Norwegia

Niezamieszkana wyspa Hornøya, stanowiąca najdalej wysunięty na wschód punkt Norwegii

Vardø w lipcu 2001 roku

Instalacje radarowe w Vardø

Vardø (fiń. Vuoreija lub Vuorea, płn-lap. Várggát) – norweskie miasto i gmina w okręgu administracyjnym (fylke) Troms og Finnmark, położona na wschodnim krańcu półwyspu Varanger nad Morzem Barentsa. Vardø jest 183. norweską gminą pod względem powierzchni.

Pomnik króla Haakona VII w twierdzy Vardøhus w Norwegii

Centrum administracyjnym gminy jest położone na wyspie Vardøya miasto Vardø – najdalej wysunięte na wschód miasto w Norwegii^[1].

Historia

Najstarsze ślady osadnictwa na obszarze Vardø datowane są na 7000–6000 lat p.n.e. Na początku XIV w. zbudowano pierwszy kościół, a król Norwegii Haakon V Magnusson rozpoczął na wyspie Vardøya około 1307 roku budowę pierwszego, niezachowanego zamku Vardøhus (współczesną zachowaną twierdze wzniesiono w latach 1734–1738). Osada, dzięki swojemu strategicznemu położeniu, odgrywała znaczną rolę jako najbardziej wysunięty na wschód punkt Królestwa Norwegii (1523–1814 Królestwo Danii i Norwegii). Podstawą gospodarki było rybołówstwo i handel^[1].

W XVII wieku w Vardø skazano za czary i spalono na stosie ponad 90 osób^[2]. W XVIII–XIX w. dużą rolę odgrywał handel z rosyjskimi Pomorcami. W 1789 roku Vardø otrzymało prawa miejskie. Pod koniec XIX w. miasto liczyło prawie 2600 mieszkańców. Liczba ta wzrosła do 3450 w 1930 roku^[1]. Podczas II wojny światowej 7 lipca 1940 miasto trafiło pod okupację niemiecką^[3]. Po ataku Niemiec na ZSRR Vardø stało się strefą przyfrontową i działały tam radzieckie grupy specjalne, przy wsparciu części ludności^[3]. Miasto uległo dużym zniszczeniom pod koniec wojny w 1944 roku, gdy Niemcy w celach obronnych wysiedlili ludność i zniszczyli infrastrukturę^[3]. W październiku 1944 zostało wyzwolone przez wojska radzieckie, które do września 1945 utrzymywały tam administrację wojskową^[3].

Gmina Vardø została ustanowiona 1 stycznia 1838. Ówczesne prawodawstwo wymagało wprawdzie, aby miasto było administracyjnie wydzielone od towarzyszącej mu gminy wiejskiej, jednak z uwagi na małą liczbę ludności w kilku przypadkach, m.in. Vardø, uczyniono wyjątek. Gmina wiejska, Vardø herred, została wydzielona w 1868 (istniała do 1964, kiedy została włączona do Vardø; wcześniej, w 1957, przemianowana na Båtsfjord).

Z 1 stycznia 2020, w związku z reformą administracyjną z 2017 r., okręg Finnmark, którego stolicą było Vardø, został zlikwidowany. W jego miejsce powstał okręg Troms og Finnmark^[4]. Vardø zostało siedzibą zarządcy tego okręgu (oficjalną stolicą jest Tromsø).

Po II wojnie światowej, gdy Norwegia wstąpiła do NATO, z Vardø prowadzono obserwację radzieckiej aktywności militarnej, korzystając z bliskości bazy morskiej Floty Północnej w Murmańsku, i umieszczono tam między innymi radar dozoru powietrznego i stacje nasłuchowe^[3]. Pomimo zakończenia zimnej wojny, rozbudowywano tam dalej instalacje militarne i w 1998 roku zainstalowano w Vardø amerykański radar dalekiego zasięgu AN/FPS 129 Have Stare, umożliwiający wczesne wykrywanie odpaleń rakiet z rosyjskich okrętów podwodnych na Morzu Barentsa, a w 2018 roku podjęto prace nad instalacją tam kolejnego zaawansowanego radaru^[3]. Obecność instalacji militarnych w Vardø jest negatywnie odbierana przez Rosję i mogą być one celem w razie ewentualnego konfliktu^[3].

Nazwa

W XIV w. nazwę osady zapisywano jako Vargøy – pierwszy element pochodził od vargr – wilk, drugi, øy, oznaczał wyspę. Z czasem pierwszy człon został zamieniony na varða, oznaczający kopiec^[1].

Demografia

Gminę zamieszkuje 2119 osób (1 października 2010)^[5], gęstość zaludnienia wynosi 3,52 os./km². Pod względem zaludnienia Vardø zajmuje 314. miejsce wśród norweskich gmin.

	kobiety	mężczyźni	razem
ludność stan na 1 stycznia 2005
osób	1188	1178	2366
%	50,21%	49,79%	100%

	podst.	średnie	wyższe	niezn.
wykształcenie stan na 1 października 2004
osób	538	1066	254	70
%	27,9%	55,29%	13,17%	3,63%

Edukacja

Według danych z 1 października 2004:

liczba szkół podstawowych (norw. grunnskolar): 3
liczba uczniów szkół podst.: 276

Władze gminy

Według danych na rok 2011 administratorem gminy (norw. rådmann) jest Hans Erik Wilhelmsen, natomiast burmistrzem (norw. ordfører, d. borgermester) jest Rolf Einar Mortensen.

Współpraca

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Store norske leksikon: Vardø. [dostęp 2016-07-28]. (norw.).
↑ Rune Blix Hagen: Hedrer hekser i Vardø. forskning.no. [dostęp 2016-07-28]. (norw.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Krzysztof Kubiak. Vardø -amerykańskie oko na Rosję. „Raport – Wojsko Technika Obronność”. 03/2019, s. 42-47. Agencja Lotnicza Altair. ISSN 1429-270x.
↑ Nye fylker, Regjeringen.no, 19 grudnia 2019 [dostęp 2020-01-12] (norw.).
↑ 1 Folkemengde 1. oktober 2010 og endringene i 3. kvartal 2010. Finnmark Finnmárku (norw.)

Bibliografia

dane liczbowe: Statistisk sentralbyrå
dane adresowe i dotyczące władz: Kommunenøkkelen

[snl1-1] Store norske leksikon: Vardø. [dostęp 2016-07-28]. (norw.).

[2] Rune Blix Hagen: Hedrer hekser i Vardø. forskning.no. [dostęp 2016-07-28]. (norw.).

[raport-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Krzysztof Kubiak. Vardø -amerykańskie oko na Rosję. „Raport – Wojsko Technika Obronność”. 03/2019, s. 42-47. Agencja Lotnicza Altair. ISSN 1429-270x.

[4] Nye fylker, Regjeringen.no, 19 grudnia 2019 [dostęp 2020-01-12] (norw.).

[5] 1 Folkemengde 1. oktober 2010 og endringene i 3. kvartal 2010. Finnmark Finnmárku (norw.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne