Vehicle Assembly Building

Vehicle Assembly Building w Centrum Kosmicznym im. Johna F. Kennedy’ego. Widoczne zniszczenia spowodował Huragan Frances

Vehicle (początkowo Vertical) Assembly Building (VAB, ang. budynek montowania pojazdów) – budynek w Centrum Kosmicznym im. Johna F. Kennedy’ego. Został zbudowany w 1966. Znajduje się on w połowie drogi między Jacksonville a Miami, na wschód od Orlando, na wyspie Merrit. Jest to jeden z największych budynków na świecie; do roku 1974 był także najwyższym budynkiem na Florydzie. Na fasadzie budynku jest największa amerykańska flaga na świecie użyta na budynku oraz największe drzwi na świecie^[1].

Prom Discovery podczas łączenia z ET i SRB przed misją STS-124

Prom Endeavour transportowany do VAB z hangaru OPF

Po zakończeniu prac w hangarze OPF wahadłowiec zostaje przeholowany do oddalonej o zaledwie 300 m hali montażu pojazdu VAB, która jest sercem kompleksu startowego nr 39 Centrum Kosmicznego Johna F. Kennedy’ego. Łączy się tam wszystkie elementy wahadłowca w całość.

Hala VAB jest budynkiem o kubaturze 3 664 883 m³, ma 160 m wysokości, 218 m długości i 158 m szerokości. Budynek jest podzielony na cztery hale wysokie (z których każda mogła mieścić jedną rakietę Saturn V) i halę niską. W halach wysokich o numerach 2 i 4 (położonych w zachodniej części VAB) przygotowuje się wypełniane materiałami pędnymi segmenty rakiet wspomagających oraz zbiorniki zewnętrzne, a w halach wysokich we wschodniej części budynku odbywa się montaż wahadłowca na platformie startowej. W każdej fazie montażu do elementów promu kosmicznego są przystawiane specjalnie ukształtowane pomosty, dające obsłudze technicznej możliwość sprawdzenia połączeń. W hali niskiej o wysokości 64 m są przygotowywane te elementy silników SRB, które nie zawierają materiałów pędnych, a więc stożek dziobowy, osłona spadochronów, spadochrony, sekcja przejściowa i osłona dyszy.

Po zakończeniu zestawiania i odsunięciu pomostów obsługowych pod platformę startową wjeżdża transporter gąsienicowy i przewodzi cały system wahadłowca na wyrzutnię. Opuszcza on halę VAB przez drzwi o wysokości 139 m zamykane w dolnej części czterema segmentami rozsuwanych na boki wrót, a w górnej siedmioma pokrywami podciąganymi do góry jak żaluzje. Drzwi te są na tyle duże, że do wnętrza hali mógłby przez nie wjechać budynek nowojorskiej siedziby ONZ. Każda z gwiazd na namalowanej na nim fladze Stanów Zjednoczonych ma 1,8 m, niebieski prostokąt stanowiący ich tło ma rozmiar boiska do koszykówki, a biało-czerwone pasy są tak szerokie, jak jezdnia na drodze. Flaga została namalowana w roku 1976 w ramach obchodów dwusetlecia Stanów Zjednoczonych. Wnętrze VAB jest tak wielkie, że posiada swój własny system pogodowy – pracownicy NASA zgłaszali, że w wilgotne dni pod sufitem tworzą się chmury. Do poruszania się wewnątrz budynku niektórzy pracownicy używają rowerów.

Segmenty silników wspomagających są przewożone koleją do Centrum Kosmicznego im. Kennedy’ego z wytwórni w stanie Utah. Wagony z segmentami kończą podróż w halach wysokich 2 i 4, gdzie wyjmuje się je z osłon i ustawia w pozycji pionowej. Po przeglądzie elementy nie zawierające materiałów pędnych przewozi się do hali niskiej, inne zaś pozostają w halach wysokich 2 i 4.

W hali niskiej remontuje się też elementy z silników użytych w poszczególnych misjach wahadłowców, a wyłowionych z Atlantyku. Po stwierdzeniu gotowości wszystkich segmentów do połączenia przewozi się je do hal wysokich 1 i 3 i ustawia na platformie startowej w następującej kolejności: dolna osłona silnika z dyszą, cztery segmenty wypełnione materiałami pędnymi, przedział przejściowy i część dziobowa. Poprawność montażu jest sprawdzana za pomocą zintegrowanych, automatycznych urządzeń pomiarowych.

Zbiorniki zewnętrzne ET są przywożone na Przylądek Canaveral barkami z zakładów Martin Marietta w Michoud w pobliżu Nowego Orleanu w stanie Luizjana, przez Zatokę Meksykańską i dalej wzdłuż południowych i wschodnich wybrzeży Florydy. W porcie zbiorniki przeładowuje się na transportery kołowe, którymi przewozi się je w pozycji poziomej do hal wysokich 2 i 4. W każdej z nich znajdują się dwa zamknięte pomieszczenia, w których można przechowywać zbiorniki: komora składowania i komora przygotowawcza. W tej ostatniej zainstalowane są pomosty obsługowe umożliwiające dostęp do różnych elementów zbiornika, a także zestaw sprzętu kontrolno-pomiarowego. Umieszczony tam zbiornik zewnętrzny w pierwszej kolejności jest sprawdzany pod względem szczelności. W tym celu zbiornik tlenu wypełnia się gazowym azotem pod ciśnieniem, a zbiornik wodoru gazowym helem. Później przeglądowi poddaje się osłonę termiczną ET, złącza dla urządzeń wyrzutni, zespoły elektryczne i mechaniczne. Większość tych prób przeprowadza się równolegle. Po ich zakończeniu zbiornik zewnętrzny jest przenoszony do hali wysokiej 1 lub 3 za pomocą suwnicy o udźwigu 227 ton. Tam ET łączy się z przygotowanymi już rakietami wspomagającymi.

Personel naziemny wprowadza Orbiter do hali VAB od strony północnej. Wewnątrz hali przymocowywana jest specjalnie ukształtowana obejma umożliwiająca podniesienie wahadłowca i obrócenie go z pozycji poziomej do pionowej. Do tej operacji używa się dwóch suwnic o udźwigu 227 i 159 ton. Po schowaniu podwozia pojazdu samolot kosmiczny łączy się ze zbiornikiem zewnętrznym. W następnej kolejności obsługa podłącza przewody startowe między zbiornikiem i orbiterem. Każda operacja łączenia kończy się sprawdzeniem poprawności jej wykonania. Na zakończenie, tuż przed przewiezieniem pojazdu na wyrzutnię są instalowane detonatory ładunków pirotechnicznych uruchamianych w różnych fazach misji promu kosmicznego.

Jako że budynek znajduje się na Florydzie, został skonstruowany tak, aby był w stanie przetrwać huragany i tropikalne burze. Najkosztowniejszych zniszczeń dokonał Huragan Frances w sierpniu 2004 r., kiedy to od budynku odpadło około 1000 aluminiowych paneli o wymiarach 1,2 × 3 m, przez co powstało 3700 m² otwartej przestrzeni na ścianach budynku. Stało się to już trzy tygodnie po tym, jak Huragan Charley spowodował znaczne, ale mniej poważne zniszczenia, szacowane na 700 000 dolarów.

Galeria

VAB na etapie tworzenia stalowej ramy (1965).
Kolejne ujęcie budynku w czasie konstrukcji.
Budynek w roku 1977.
Ksenonowe światła oświetlają budynek w czasie gdy pracownicy dokonują napraw po przejściu huraganu Frances (30 września 2004).