Very Large Telescope

Very Large Telescope
Ilustracja
VLT z lotu ptaka
Państwo Chile
Region Antofagasta
OrganizacjaEuropejskie Obserwatorium Południowe
LokalizacjaCerro Paranal
Wysokość n.p.m.2635 m
Warunki pogodowepustynia
Zakres widma300 nm – 20 μm
Ukończenie budowy4 września 2000
Średnica zwierciadła4x8,2 m; 4x1,8 m
Długość ogniskowej120 m
Montażazymutalny
Położenie na mapie Chile
Mapa konturowa Chile, u góry znajduje się punkt z opisem „Very Large Telescope”
Ziemia24°37′38″S 70°24′15″W/-24,627222 -70,404167
Strona internetowa
Zespół czterech teleskopów VLT
Widok obserwatorium z lotu ptaka
Porównanie wielkości i budowy zwierciadeł największych obecnych i planowanych teleskopów. VLT w centralnej części diagramu, w ciemnozielonym kolorze.

Very Large Telescope (VLT, Bardzo Duży Teleskop) – należący do ESO zespół czterech teleskopów optycznych z optyką adaptatywną i optyką aktywną o średnicy zwierciadła 8,2 m, które w badaniach interferometrycznych są uzupełniane przez cztery przestawne teleskopy optyczne o średnicy 1,8 m. Duże teleskopy noszą nazwy: Antu, Kueyen, Melipal i Yepun. Poza tymi jest jeszcze zainstalowany teleskop VISTA (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy) o średnicy zwierciadła 4,1 m oraz VST (VLT Survey Telescope) o średnicy zwierciadła 2,6 m[1].

Ośmiometrowe zwierciadło ma grubość 17,7 cm i masę 23,5 tony. Przy zmianie położenia teleskopu deformuje się, tracąc swój optymalny kształt. Odkształcenia są korygowane przez zautomatyzowany system tzw. optyki aktywnej, która sprawdza jakość obrazu kontrolnego. Zazwyczaj potrzeba korekty pojawia się nie częściej niż co kilka minut[2].

Poszczególne teleskopy mogą prowadzić obserwacje niezależnie lub też wspólnie prowadzić obserwacje interferometryczne tworząc VLTI (Very Large Telescope Interferometer)[1].

VLT jest zlokalizowany w Obserwatorium Paranal na wzgórzu Cerro Paranal (2635 m n.p.m.), na pustyni Atakama w północnej części Chile. Wierzchołek wzgórza to jedno z najsuchszych miejsc na Ziemi. Wilgotność powietrza utrzymuje się na poziomie pięciu procent. W ciągu roku średnio spada zaledwie kilka milimetrów deszczu[2]. Teleskopy 8,2-metrowe stoją w zwartych budynkach o kontrolowanej temperaturze, które obracają się razem z teleskopami. Taki projekt minimalizuje niesprzyjające efekty wpływające na warunki obserwacyjne, np. od turbulencji powietrza w tubusie teleskopu, które mogą zdarzać się z powodu zmienności temperatury i wiatru.

Zastosowano nowatorską formę odlewania zwierciadeł. Formę odlewniczą umieszczono na obracającej się podstawie, dzięki czemu górna powierzchnia stygnącej masy przybierała wklęsły kształt. Pozwoliło to oszczędzić znaczną część czasu zużywanego na szlifowanie[2].

Pierwszy z teleskopów o średnicy 8,2 m (Antu) uzyskał tzw. „pierwsze światło” 25 maja 1998 roku, natomiast ostatni (Yepun) 4 września 2000 roku[3].

W 1999 roku rozpisano konkurs na nazwy czterech bliźniaczych teleskopów. Wygrał go 17-letni Chilijczyk Jorssy Albañez Castilla z miejscowości Chuquicamata, który zaproponował użycie astronomicznych terminów z języka Indian Mapuche. Dzięki niemu olbrzymy są znane jako Antu (Słońce), Kueyen (Księżyc), Melipal (Krzyż Południa) i Yepun (Wenus widziana jako „gwiazda” wieczorna)[2].

4 czerwca 2014 roku podano informację o uzyskaniu pierwszego światła z instrumentu SPHERE (Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch instrument) zainstalowanego na teleskopie VLT. Instrument ten ma służyć do poszukiwania i badania planet pozasłonecznych[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Przemek Berg. Potrójne widzenie.. „Wiedza i Życie”. 8 (968), s. 22-27, 2015-08. Prószyński Media Sp. z o.o.. ISSN 0137-8929 (pol.). 
  2. ↑ a b c d Michał Różyczka. Głowa do góry. „Wiedza i Życie”. 1(829), s. 72-73, 2004-01. Agora S.A.. ISSN 0137-8929. 
  3. ↑ Very Large Telescope (ang.). ESO. [dostęp 2013-04-05].
  4. ↑ First Light for SPHERE Exoplanet Imager (ang.). ESO, 2014-06-04. [dostęp 2014-08-18].

Linki zewnętrzne

Europejskie Obserwatorium Południowe
Obserwatoria
Teleskopy
Instrumenty
teleskopów

Media użyte na tej stronie

Flag of Chile.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Chile location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Chile
20041225-Paranal.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Fmillour (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
The platform of Mount Paranal, photographed December 25, 2004 Photo taken by F. Millour
Comparison optical telescope primary mirrors.svg
Autor: Cmglee; data on holes in mirrors provided by an anonymous user from IP 71.41.210.146, Licencja: CC BY-SA 3.0
Comparison of nominal sizes of primary mirrors of notable optical reflecting telescopes, and a few other objects. Dotted lines show mirrors with equivalent light-gathering ability.

The telescopes shown in this comparison are listed below, ordered in each sub-section by (effective) mirror/lens area , low to high, and then by actual/planned first light date, old to new. The "present-day" status is given as of July 2020. See also List of largest optical reflecting telescopes.

Largest refractors (for comparison):

1) Yerkes Observatory's 40-inch (1.02 m) refractor, 1893 (largest refractor consistently used for scientific observations)
2) Great Paris Exhibition Telescope, 49-inch (1.24 m), 1900 (largest refractor ever built; had practically no scientific usage)

Ground-based reflectors:

3) Hooker Telescope, 100-inch (2.5 m), 1917; world's largest telescope from 1917 to 1949
4) Multiple Mirror Telescope, 186-inch (4.72 m) effective, 1979–1998; 6.5 m, from 1998
5) LAMOST (Large Sky Area Multi-Object Fiber Spectroscopic Telescope), 4.9 m effective at best, 2009
6) Hale Telescope, 200-inch (5.1 m), 1949; world's largest telescope from 1949 to 1975
7) BTA-6, 6 m, 1975; world's largest telescope from 1975 to 1990 (when it was surpassed by the partially-completed Keck I telescope)
8) Large Zenith Telescope, 6 m, 2003; largest liquid-mirror telescope ever built; decommissioned in 2019
9) Magellan Telescopes, two 6.5‑m individual telescopes, 2000 and 2002;
10) Vera C. Rubin Observatory (formerly Large Synoptic Survey Telescope), 6.68 m effective (8.4‑m mirror, but with a big hole in the middle), planned 2022
11) Gemini Observatory, 8.1 m, 1999 and 2001
12) Subaru Telescope, 8.2 m, 1999; largest monolithic (i.e. non-segmented) mirror in an optical telescope from 1999 to 2005
13) Southern African Large Telescope, 9.2 m effective, 2005 (largest optical telescope in the southern hemisphere)
14) Hobby–Eberly Telescope, 10 m effective, 1996
15) Gran Telescopio Canarias, 10.4 m, 2007 (world's largest single-aperture optical telescope)
16) Large Binocular Telescope, 11.8 m effective (two 8.4‑m telescopes on a common mount), 2005 and 2006; each individual telescope has the largest monolithic (i.e. non-segmented) mirror in an optical telescope, while the combined effective light collecting area is the largest for any optical telescope in non-interferometric mode
17) Keck Telescopes, 14 m effective (two 10‑m individual telescopes), 1993 and 1996; similarly to VLT, the two telescopes were combined only for interferometric observations rather than to simply achieve larger light collecting area; furthermore, this mode has been discontinued
18) Very Large Telescope, 16.4 m effective (four 8.2 m individual telescopes), 1998, 1999, 2000, and 2000; total effective light collecting area would have been world's largest for any present-day optical telescope, but the instrumentation required to obtain a combined incoherent focus was not built
19) Giant Magellan Telescope, 22.0 m effective, planned 2029
20) Thirty Meter Telescope, 30 m effective, planned 2027
21) Extremely Large Telescope, 39.3 m effective, planned 2025
22) Overwhelmingly Large Telescope, 100 m, cancelled

Space telescopes:

23) Gaia, 1.45 m × 0.5 m (area equivalent to a 0.96‑m round mirror), 2013
24) Kepler, 1.4 m, 2009
25) Hubble Space Telescope, 2.4 m, 1990 (largest space optical telescope to date)
26) James Webb Space Telescope, 6.5 m effective, planned 2022

Radio telescopes for comparison:

27) Arecibo Observatory's 307‑m dish; largest fully-filled single-aperture telescope from 1963 to 2016 (the largest-aperture telescope of any kind is the very-sparsely-filled RATAN-600 radio telescope)
28) Five-hundred-meter Aperture Spherical [radio] Telescope, 500‑m dish (effective aperture of ≈300 m), 2016; world's largest fully-filled single-aperture telescope (since 2016)

Other objects for comparison:

29) Human height, 1.77 m on average
30) Tennis court, 78 × 36 ft (23.77 × 10.97 m)
31) Basketball court, 94 × 50 ft (28.7 × 15.2 m)
View of the Very Large Telescope.jpg
Autor: J.L. Dauvergne & G. Hüdepohl (atacamaphoto.com)/ESO, Licencja: CC BY 4.0
A bird soaring over the remote, sparsely populated Atacama Desert in northern Chile — possibly the driest desert in the world — might be surprised to come upon the technological oasis of ESO’s Very Large Telescope (VLT) at Paranal. The world’s most advanced ground-based facility for astronomy, the site hosts four 8.2-metre Unit Telescopes, four 1.8-metre Auxiliary Telescopes, the VLT Survey Telescope (VST), and the 4.1-metre Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA), seen in the distance on the next mountain peak over from the main platform. This aerial view also shows other structures, including the Observatory Control Room building, on the main platform’s front edge.
Aerial View of the VLTI with Tunnels Superimposed.jpg
Autor: ESO, Licencja: CC BY 4.0
Aerial view of the observing platform on the top of Cerro Paranal, with the four enclosures for the 8.2-m Unit Telescopes (UTs) and various installations for the VLT Interferometer (VLTI). Three 1.8-m VLTI Auxiliary Telescopes (ATs) and paths of the light beams have been superimposed on the photo. Also seen are some of the 30 "stations" where the ATs will be positioned for observations and from where the light beams from the telescopes can enter the Interferometric Tunnel below. The straight structures are supports for the rails on which the telescopes can move from one station to another. The Interferometric Laboratory (partly subterranean) is at the centre of the platform.