Vicesgerent

Vicesgerent (Wicesgerent, Locum tenens seu Vices gerens noster) – urząd namiestnika królewskiego na Mazowszu, powstały w 1527 lub 1528. Tytuł ten był równoznaczny z godnością wojewody mazowieckiego. W 1526 roku Księstwo Mazowieckie zostało inkorporowane do Królestwa Polskiego. Urząd vicesgerenta zlikwidowano na sejmie koronacyjnym w 1576 roku.

Stanowisko to zajmowali kolejno:

Po śmierci Stanisława Ławskiego (w 1574 roku), w czasie trwania bezkrólewia, szlachta mazowiecka wybrała samodzielnie na stanowisko vicesgerenta Stanisława Radzimińskiego. Tego wyboru nie potwierdził nowo obrany monarcha. Stefan Batory usunął ze stanowiska Radzimińskiego, a na jego miejsce powołał Stanisława Kryskiego.

Na sejmie koronacyjnym w 1576 roku zwrócono się do króla, aby zaniechał nadawania tytułu vicesgerenta wojewodzie mazowieckiemu. Tak też się stało i po 49 latach tytuł ten przestał funkcjonować[1].

Dodatkowa informacja

Vicesgerentem, tytułowano również podstarościch – urzędników grodzkich i ziemskich, posiadających uprawnienia zastępcy starosty. Funkcjonowanie tego tytułu na terenach występowania żup solnych miało uzasadnienie w tym, że kopalnie soli należały do regaliów królewskich. Tak więc osobą nimi zarządzającą był starosta lub podstarości, gospodarujący w imieniu właściciela, którym był sam monarcha. Kasper Niesiecki w swoich pracach wymienia tak tytułowanego:

  • Michała Czaplickiego herbu Kotwicz – vicesgerenta chęcińskiego, sprawującego urząd w 1778 roku[2]

Seweryn Uruski w swoim herbarzu wspomina:

  • Stanisława Kura v. Kurakowskiego herbu Kur – vicesgerenta chęcińskiego, sprawującego urząd żupnika w 1744 roku, właściciela stanowisk żupnych[3]

W „Materiałach Komisji Nauk Historycznych”, T. 10–11, s. 178 wymieniany jest:

  • Ignacy Grabowski – vicesgerent grodzki chęciński, sprawujący urząd w 1784 roku[4]

Przypisy

  1. ↑ Zygmunt Gloger: Encyklopedia staropolska[1].
  2. ↑ Niesiecki Kasper: Herbarz Polski. Lipsk. s. T.3, s172.
  3. ↑ Seweryn Uruski: Rodzina Herbarz Szlachty Polskiej. Warszawa: Skład Główny Księgarnia Gebethnera i Wolffa, 1911, s. 211.
  4. ↑ Materiały Komisji Nauk Historycznych Tom 10–11. Warszawa: PAN, 1965, s. 178.Sprawdź autora:1.