Viggo Mortensen
Viggo Mortensen w 2020 roku | |
Imię i nazwisko | Viggo Peter Mortensen Jr. |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | 20 października 1958 |
Zawód | aktor, poeta, muzyk, fotograf, malarz, reżyser, scenarzysta i producent filmowy |
Współmałżonek | Exene Cervenka |
Lata aktywności | od 1984 |
Viggo Peter Mortensen Jr.[1][2] (ur. 20 października 1958 w Nowym Jorku) – amerykański aktor teatralny i filmowy, a także poeta, fotograf, malarz oraz reżyser, scenarzysta i producent filmowy[3]. Trzykrotnie nominowany do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[4].
Życiorys
Wczesne lata
Urodził się na nowojorskim Manhattanie[5] jako starszy syn Amerykanki Grace Gamble (z domu Atkinson) i Viggo Petera Mortensena Sr.[6], pochodzenia duńskiego[7]; jego rodzice spotkali się w Norwegii. Dziadek ze strony matki pochodził z Nowej Szkocji w Kanadzie, a rodzina babki ze strony matki była z Nowej Anglii[8]. Jego rodzina przeniosła się do Wenezueli, a następnie do Danii i ostatecznie osiadła w Argentynie w prowincji Córdoba, w Chaco i Buenos Aires, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej i opanował biegle język hiszpański, podczas gdy jego ojciec zajmował się fermą drobiu i ranczem. Kiedy miał 11 lat, rodzice rozwiedli się, po czym wrócił z matką do Nowego Jorku, gdzie spędził resztę dzieciństwa[9]. W 1976 ukończył Watertown High School w Watertown[10].
Studiował w St. Lawrence University w Canton w stanie Nowy Jork, zdobywając w 1980 tytuł licencjata na wydziale iberystyki i polityki. Później wyjechał do Europy i zamieszkał w Hiszpanii, Anglii i Danii, gdzie imał się różnych prac dorywczych, takich jak przewóz samochodem ciężarowym w Esbjerg czy sprzedażą kwiatów w Kopenhadze[11].
Kariera
Po powrocie do Stanów Zjednoczonych rozpoczął karierę aktorską[12]. Na początku lat 80. na Manhattanie studiował aktorstwo w Warren Robertson’s Theatre Workshop[13].
Początkowo występował na małym ekranie jako porucznik w LeBoeuf w miniserialu CBS Jerzy Waszyngton (George Washington, 1984) z Barrym Bostwickiem w roli tytułowej i jako Bragg w operze mydlanej NBC Search for Tomorrow (1985). Sceny filmowe z jego udziałem w dramacie Jonathana Demme’a Szybka zmiana (Swing Shift, 1984) i komedii romantycznej Woody’ego Allena Purpurowa róża z Kairu (The Purple Rose of Cairo, 1985) zostały ostatecznie wycięte[14]. Na kinowym ekranie zadebiutował rolą farmera Mosesa Hochleitnera ze wspólnoty amiszów w dreszczowcu Petera Weira Świadek (Witness, 1985)[15] z Harrisonem Fordem. Jednocześnie został obsadzony w roli żołnierza w przedstawieniu Williama Shakespeare’a Henryk V w Delacorte Theater w Central Park, ale zdecydował się odrzucić tę propozycję[16]. W latach 1985-1986 w Indiana Repertory Theatre w Indianapolis grał Tybalta w tragedii szekspirowskiej Romeo i Julia[17]. W 1987 otrzymał nagrodę Dramalogue Critics’ Award za rolę kapitana nazisty w spektaklu Bent o homoseksualnych więźniach obozów koncentracyjnych w Coast Playhouse w West Hollywood[18]. W jednym z odcinków przebojowego serialu NBC Policjanci z Miami (Miami Vice, 1987)[19] pojawił się gościnnie jako detektyw Eddie Trumbull u boku Lou Diamonda Phillipsa. W dramacie sensacyjnym Davida Cronenberga Wschodnie obietnice (Eastern Promises, 2007) stworzył kreację Nikołaja Łużyna, kierowcy rosyjskiego gangstera Siemiona (Armin Mueller-Stahl) i ochroniarza jego syna Kiriła (Vincent Cassel)[20], która przyniosła mu Brytyjską Niezależną Nagrodę Filmową i nagrodę Sant Jordi oraz nominację do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego, Złotego Globu, BAFTA, Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych i Saturna[21].
Najbardziej znany jest z roli Aragorna w trzyczęściowej ekranizacji Władcy Pierścieni w reżyserii Petera Jacksona[22]. Po czterech dniach zdjęć zastąpił wybranego wcześniej do tej roli Stuarta Townsenda, a przyjął ją tylko dzięki entuzjazmowi syna dla powieści Tolkiena. Część zarobionych za film pieniędzy przeznaczył na utworzenie wydawnictwa Perceval Press (nazwanego od imienia jednego z rycerzy Króla Artura), publikującego prace awangardowych artystów.
Życie prywatne
8 lipca 1987 poślubił Christene „Exene” Cervenkę, z którą ma syna Henry’ego Blake’a (ur. 28 stycznia 1988). W 1992 doszło do separacji, a w 1997 do rozwodu. W 2009 roku związał się z hiszpańską aktorką Ariadną Gil[23].
Filmografia
Obsada aktorska
- 1985: Świadek (Witness) jako Moses Hochleitner
- 1990: Młode strzelby II (Young Guns II) jako John W. Poe
- 1990: Teksańska masakra piłą mechaniczną III (Leatherface: The Texas Chainsaw Massacre III) jako Tex
- 1991: Indiański biegacz (The Indian Runner) jako Frank Roberts
- 1993: Życie Carlita (Carlito's Way) jako Lalin
- 1993: Amerykański łowca (The Young Americans) jako Frazer
- 1993: Amerykański Yakuza (American Yakuza) jako Nick Davis/David Brandt
- 1993: Rubin z Kairu (Ruby Cairo) jako Johnny Faro
- 1993: Ewangelia według Harry’ego (The Gospel According to Harry) jako Wes
- 1995: Armia Boga (The Prophecy) jako Lucyfer
- 1995: Karmazynowy przypływ (Crimson Tide) jako porucznik Peter (Weps) Ince
- 1996: Tunel (Daylight) jako Roy Nord
- 1996: Portret damy (The Portrait of a Lady) jako Caspar Goodwood
- 1996: Biały aligator (Albino Alligator) jako Guy Foucard
- 1997: G.I. Jane jako sierżant John Urgayle
- 1997: Znikający punkt (Vanishing Point) jako Jimmy Kowalski
- 1997: La Pistola de mi Hermano jako Juanito
- 1998: Psychol (Psycho) jako Sam Loomis
- 1998: Morderstwo doskonałe (A Perfect Murder) jako David Shaw
- 1999: Spacer po księżycu (A Walk on the Moon) jako Walker Jerome
- 2000: 28 dni (28 Days) jako Eddie Boone
- 2001: Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia (The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring) jako Aragorn
- 2002: Władca Pierścieni: Dwie wieże (The Lord of the Rings: The Two Towers) jako Aragorn
- 2003: Władca Pierścieni: Powrót króla (The Lord of the Rings: The Return of the King) jako Aragorn
- 2004: Hidalgo – ocean ognia (Hidalgo) jako Frank T. Hopkins
- 2005: Historia przemocy (A History of Violence) jako Tom Stall/Joey Cusack
- 2006: Kapitan Alatriste (Alatriste) jako kapitan Alatriste
- 2007: Wschodnie obietnice (Eastern Promises) jako Nikołaj Łużyn
- 2008: Appaloosa jako Everett Hitch
- 2008: Good jako Halder
- 2009: Droga (The Road) jako ojciec
- 2011: Niebezpieczna metoda (A Dangerous Method) jako Zygmunt Freud
- 2012: Todos tenemos un plan jako Agustín / Pedro
- 2012: W drodze (On the Road) jako Old Bull Lee / William S. Burroughs
- 2014: Ze mną nie zginiesz (Loin des hommes) jako Daru
- 2014: Jauja jako Gunnar Dinesen
- 2014: Rozgrywka (The Two Faces of January) jako Chester
- 2016: Captain Fantastic jako Ben
- 2018: Green Book jako Frank „Tony Wara” Vallelonga
- 2020: Jeszcze jest czas (Falling) jako John Petersen
Reżyser filmowy
- 2020: Jeszcze jest czas (Falling)
Scenarzysta filmowy
- 2020: Jeszcze jest czas (Falling)
Dyskografia
- 1994: Don't Tell Me What to Do
- 1997: One Less Thing to Worry About
- 1998: Recent Forgeries
- 1999: The Other Parade
- 1999: One Man’s Meat
- 1999: Live at Beyond Baroque
- 2003: Pandemoniumfromamerica
- 2004: Live at Beyond Baroque II
- 2004: Please Tomorrow
- 2004: This, That, and The Other
- 2005: Intelligence Failure
- 2006: 3 Fools 4 April
- 2007: Time Waits for Everyone
- 2008: At All
- 2010: Canciones de Invierno
- 2011: Reunion
- 2013: Acá
Nagrody i nominacje
Przypisy
- ↑ Viggo Mortensen Actor. „TV Guide”. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen. Listal. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen Awards. AllMovie. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen Biography. biography.com, 2 kwietnia 2014. [dostęp 2021-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-04)]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen Biography (1958-). Film Reference. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
- ↑ Sandra Brennan: Viggo Mortensen Biography. AllMovie. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen–What Nationality Ancestry. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
- ↑ Thessaly La Force: Viggo Mortensen, the Unlikely Leading Man. „The New York Times”, 15 października 2018. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
- ↑ Why Viggo Mortensen Is Off the Grid. „Esquire”. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen Biography. TV.com. [dostęp 2016-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-07)]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen - Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-07-02]. (rum.).
- ↑ Sandra Brennan: Viggo Mortensen Biography. AllMovie. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen (20 de Outubro de 1958). Filmow. [dostęp 2016-07-02]. (port.).
- ↑ Viggo Mortensen - Sztárlexikon. Starity.hu. [dostęp 2021-06-04]. (węg.).
- ↑ Keith Clark, Jon Mefford Between Two Worlds: The Making of „Witness” (2005), DVD Paramount Pictures 949729643
- ↑ Mortensen, Viggo 1958–. Encyclopedia.com. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2021-06-04] (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen Biography. TheFamousPeople.com, 2 kwietnia 2014. [dostęp 2021-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-04)]. (ang.).
- ↑ John Patterson: Wanted: actor with naked ambition. „The Guardian”, 20 października 2007. [dostęp 2021-06-07]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Viggo Mortensen Awards. FamousFix. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
- ↑ Viggo Mortensen Dating History. FamousFix. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
- ↑ Top 5: Najlepsze role w karierze Viggo Mortensena. Prime Movies, 2022-07-19. [dostęp 2022-07-19].
Bibliografia
- Viggo Mortensen w bazie IMDb (ang.)
- Viggo Mortensen w bazie Filmweb
- Viggo Mortensen w bazie Notable Names Database (ang.)
- Viggo Mortensen w bazie Discogs.com (ang.)
- Perceval Press Strona wydawnictwa Mortensena (ang.)
- www.brego.net/viggo/ Informacje nt. działalności artystycznej i politycznej Mortensena (ang.)
- ISNI: 0000 0001 1029 6296
- VIAF: 75052789
- ULAN: 500349273
- LCCN: nr99025465
- GND: 133819671
- BnF: 140198291
- SUDOC: 057750009
- NKC: js20030220003
- BNE: XX1149093
- NTA: 267116705
- BIBSYS: 90257820
- Open Library: OL812571A
- PLWABN: 9810578847405606
- NUKAT: n2010154970
- J9U: 987007432701705171
- CANTIC: a10281605
- CONOR: 20527203
- LIH: LNB:BmIC;=BR
- WorldCat: lccn-nr99025465
Media użyte na tej stronie
Autor: Joost Pauwels, Licencja: CC0
Viggo Mortensen op Film Fest Gent 2020 bij de presentatie van 'Falling'
Autor: Josh Jensen from Toronto, Ontario, Canada, Licencja: CC BY-SA 2.0
At the premiere of "The Road", directed by John Hillcoat, and based on the novel by Cormac McCarthy, during the Toronto International Film Festival, 2009.