Vipera

Vipera[1]
Garsault, 1764[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – żmija żebrowana (V. aspis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Rząd

łuskonośne

Podrząd

węże

Infrarząd

Alethinophidia

Nadrodzina

Elapoidea

Rodzina

żmijowate

Podrodzina

żmije

Rodzaj

Vipera

Typ nomenklatoryczny

Coluber aspis Linnaeus, 1758

Gatunki

zobacz opis w tekście

Vipera – rodzaj jadowitego węża z podrodziny żmij (Viperinae) w rodzinie żmijowatych (Viperidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce (Tunezja, Algieria i Maroko), Eurazji (Wielka Brytania, Portugalia, Gibraltar, Hiszpania, Andora, Monako, Francja, Belgia, Holandia, Niemcy, Dania, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Białoruś, Ukraina, Polska, Czechy, Słowacja, Austria, Liechtenstein, Szwajcaria, Włochy, San Marino, Słowenia, Węgry, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Macedonia, Bułgaria, Serbia, Rumunia, Mołdawia, Rosja, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Turcja, Iran, Uzbekistan, Kazachstan, Mongolia, Chiny, Kirgistan, Tadżykistan i Korea Północna)[18][19].

Charakterystyka

Węże z tego rodzaju charakteryzują się składanymi zębami jadowymi z przodu górnej szczęki i pionową źrenicą. Jad o działaniu proteolitycznym i antykoagulacyjnym.

Systematyka

Etymologia

  • Vipera: łac. vipera „żmija”, od vivus „żywy”; pario „urodzić”[20].
  • Coluber: łac. coluber „wąż”[21]. Gatunek typowy: Coluber chersea Linnaeus, 1758 (= Coluber berus Linnaeus, 1758).
  • Echidna: gr. εχιδνα ekhidna „żmija”[22]. Gatunek typowy: Echidna redi Link, 1806 (= Coluber aspis Linnaeus, 1758).
  • Berus: łac. berus, forma od verus „prawdziwy”[23]. Gatunek typowy: Coluber berus Linnaeus, 1758.
  • Pelias: w mitologii greckiej Pelias (gr. Πελιας Pelias), syn Tyro i Posejdona, był królem Jolkos w Tesalii[6]. Gatunek typowy: Coluber berus Linnaeus, 1758.
  • Chersea: gr. χερσος khersos „jałowa ziemia”[24]. Gatunek typowy: Vipera vulgaris Latreille, 1801 (= Coluber aspis Linnaeus, 1758).
  • Ammodytes: gr. αμμος ammos „piasek”[25]; δυτης dutēs „nurek”, od δυω duō „zanurzać się”[26]. Gatunek typowy: Coluber ammodytes Linnaeus, 1758.
  • Rhinaspis: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos, pysk”[27]; ασπις aspis „żmija”[28]. Gatunek typowy: Coluber ammodytes Linnaeus, 1758.
  • Rhinechis: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos, pysk”[27]; εχις ekhis, εχεως ekheōs „żmija”[26]. Gatunek typowy: Coluber ammodytes Linnaeus, 1758.
  • Echidnoides: rodzaj Echidna Link, 1806; gr. -οιδης -oidēs „przypominający”[29]. Gatunek typowy: Vipera trilamina Millet, 1828 (= Coluber berus Linnaeus, 1758).
  • Mesocoronis: gr. μεσος mesos „środkowy”[30]; epitet gatunkowy Vipera coronis Reuss, 1925. Gatunek typowy: Vipera coronis Reuss, 1925 (= Coluber berus Linnaeus, 1758).
  • Acridophaga: gr. ακρις akris, ακριδος akridos „szarańcza”[31]; -φαγος -phagos „jedzący”, od φαγειν phagein „jeść”[32]. Gatunek typowy: Pelias ursinii Bonaparte, 1835.
  • Mesovipera: gr. μεσος mesos „środkowy”[30]; rodzaj Vipera Garsault, 1764. Gatunek typowy: Coluber aspis Linnaeus, 1758.
  • Teleovipera: gr. τελεος teleos „doskonały”[33]; łac. vipera „żmija”, od vivus „żywy”; pario „urodzić”[20]. Gatunek typowy: Coluber ammodytes Linnaeus, 1758.
  • Latastea: Fernand Lataste (1847–1934), francuski zoolog[15]. Gatunek typowy: Vipera latasti Bosca, 1878.
  • Latasteopara: rodzaj Latastea Reuss, 1929; gr. παρα para „blisko”[34]. Gatunek typowy: Vipera hugyi Schinz, 1833 (= Coluber aspis Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[18]:

  • Vipera altaica
  • Vipera ammodytes – żmija nosoroga[35]
  • Vipera anatolica
  • Vipera aspis – żmija żebrowana[36]
  • Vipera barani
  • Vipera berus – żmija zygzakowata[35]
  • Vipera darevskii
  • Vipera dinniki
  • Vipera eriwanensis
  • Vipera graeca
  • Vipera kaznakovi – żmija kaukaska[35]
  • Vipera latastei – żmija iberyjska[36]
  • Vipera lotievi
  • Vipera magnifica
  • Vipera monticola
  • Vipera nikolskii
  • Vipera olguni
  • Vipera orlovi
  • Vipera pontica
  • Vipera renardi
  • Vipera sakoi
  • Vipera seoanei – żmija hiszpańska[36]
  • Vipera shemakhensis
  • Vipera transcaucasiana
  • Vipera ursinii – żmija łąkowa[36]
  • Vipera walser

Uwagi

  1. ↑ Nie Coluber Linnaeus, 1758.
  2. ↑ Nomen nudum.
  3. ↑ Nie Rhinechis Michahelles, 1832.
  4. ↑ Nomen Illegitimum.

Przypisy

  1. ↑ Vipera, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ F.A.P. de Garsault: Les Figures des plantes et animaux d’usage en médecine, décrits dans la Matière Médicalede Mr. Geoffroy Médecin. Cz. 5. Paris: Desprez, 1764, s. ryc. 666. (łac.).
  3. ↑ J.N. Laurenti: Specimen medicum, exhibens synopsin reptilium emendatam cum experimentis circa venena et antidota reptilium austracorum, quod authoritate et consensu. Viennae: Joan. Thomae, 1768, s. 94. (łac.).
  4. ↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. Cz. 3: Zoologie. Jena: August Schmid, 1816, s. 234. (niem.).
  5. ↑ a b B. Merrem: Versuch eines Systems der Amphibien. Marburg: J.C. Kreiger, 1820, s. 148. (niem.).
  6. ↑ J. Fleming: The philosophy of zoology; or, A general view of the structure, functions, and classification of animals. Cz. 2. Edinburgh: A. Constable, 1822, s. 295. (ang.).
  7. ↑ Ch.L. Bonaparte. Saggio d’una distribuzione metodica degli Animali Vertebrati a sangue freddo. „Giornale Arcadico di Scienze Lettere ed Arti”. 52, s. 149, 1831. (wł.). 
  8. ↑ Ch.L. Bonaparte: Iconografia della fauna italica: per le quattro classi degli animali vertebrati. T. 2. Roma: Tip. Salviucci, 1832–1841, s. 43. (wł.).
  9. ↑ L.J.F.J. Fitzinger: Systema reptilium. Fasciculus primus, Amblyglossae. Vindobonae: Braumüller et Seidel, 1843, s. 28. (łac.).
  10. ↑ M. Mauduyt: Herpétologie de la Vienne, ou Tableau méthodique, indicatif et descriptif des Reptiles, tant vivants que fossiles, observés jusqu'à présent dans le département. Paris: Impr. de F.-A. Saurin, 1844, s. 29. (fr.).
  11. ↑ A.F.T. Reuss. Beschreibung neuer Vipern aus Jugoslawien. „Zoologischer Anzeiger”. 71, s. 216, 1927. (niem.). 
  12. ↑ a b Reuss 1927 ↓, s. 126.
  13. ↑ Reuss 1927 ↓, s. 125.
  14. ↑ a b A.F.T. Reuss. Bez tytułu (under Vereinsnachrichten–„Lacerta”, Gesellschaft für Terrarienkunde). „Wochenschrift für Aquarien- und Terrarienkunde”. 15, s. 64, 1929. (niem.). 
  15. ↑ A.F.T. Reuss. Über eine neurotoxische Otterngruppe Europas, Mesocoronis 1927. und über ihre Stellung unter den Solenoglyphen der Welt. „Glasnik zemaljskog muzeja u Bosni i Hercegovini”. 42, s. 74, 1930. (niem.). 
  16. ↑ A.F.T. Reuss. Erläuterungen zur Typenfrage in der Zoologie an hand von Bildern europäischer Giftschlangen. „Nachrichtenblatt für Aquarien- und Terrarien-Vereine”. 16, s. 216, 1935. (niem.). 
  17. ↑ a b P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Vipera. The Reptile Database. [dostęp 2019-11-22]. (ang.).
  18. ↑ R. Midtgaard: Vipera. RepFocus. [dostęp 2019-11-22]. (ang.).
  19. ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 251.
  20. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 56.
  21. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 78.
  22. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 250.
  23. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 48.
  24. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 14.
  25. ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 77.
  26. ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 197.
  27. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 24.
  28. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 152.
  29. ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 135.
  30. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 5.
  31. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 169.
  32. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 230.
  33. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 161.
  34. ↑ a b c W. Juszczyk: Gady i płazy. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 238, 240, 242, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0043-4.
  35. ↑ a b c d E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 141, 144, 154, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).

Bibliografia

  • A.F.T. Reuss. Sechs europäische Giftschlangengattungen. „Zoologischer Anzeiger”. 73, s. 124–129, 1927. (niem.). 
  • E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.