Visual Basic for Applications
Visual Basic for Applications, VBA – język programowania oparty na Visual Basicu (VB) zaimplementowany w aplikacjach pakietu Microsoft Office oraz kilku innych, jak na przykład AutoCAD i WordPerfect. Ta uproszczona wersja Visual Basica służy przede wszystkim do automatyzacji pracy z dokumentami, na przykład poprzez makropolecenia.
Podstawową różnicą między VBA a VB jest to, że VBA nie pozwala na tworzenie samodzielnych skompilowanych aplikacji typu EXE. Kod programu napisanego w VBA zawsze zawarty jest w dokumencie utworzonym przy pomocy programu obsługującego VBA - na przykład w pliku *.DOCX edytora MS Word lub pliku *.XLS/XLSM arkusza MS Excel. Program taki wymaga zatem środowiska uruchomieniowego, którym jest zainstalowana na komputerze aplikacja obsługująca dany dokument.
Wyjątkiem symulującym samodzielnie działające aplikacje są pliki utworzone w programie Microsoft Access, które - przy zakupie rozszerzenia Microsoft Office Developer lub innego[1], pozwalają na uruchamianie plików Accessa na dowolnej liczbie komputerów w tzw. Microsoft Access Runtime, bez konieczności wyposażania każdego pojedynczego komputera w pełny pakiet Microsoft Office.
Od wersji 2000 pakiet Microsoft Office został wyposażony w oddzielny Edytor Visual Basic, dobrze znany programistom Visual Basic 6.0, co znacznie ułatwia pracę z kodem. W wersji 2000 dodano także możliwość współpracy programu Microsoft Access z bazą danych Microsoft SQL Server w architekturze klient-serwer.
Przykłady programów
Przed rozpoczęciem pisania programu w Edytorze VBA (uruchamianym poprzez wciśnięcie ALT+F11), należy dodać dodatek Solver jako odwołanie do VBA (jeżeli będziemy z niego korzystali). W tym celu należy wybrać w Edytorze Tools → References i zaznaczyć Solvera. Jeżeli go tam nie ma, to należy go odnaleźć w katalogu zawierającym Office poprzez guzik Browse.
Pisanie makra rozpoczynamy klikając prawym przyciskiem w dowolnym miejscu w oknie VBAProject (zwykle na górze po lewej stronie) i z menu wybierając Insert → Module. Jest to o tyle ważne, że makra napisane nie w "Modules" tylko "Microsoft Excel Objects" nie będą działały. Po wstawieniu nowego modułu, po prawej stronie pojawia się puste pole edycji, w którym możemy zacząć pisać swój program. Poniżej znajduje się kilka przykładów, które powinny pomóc zrozumieć składnię VBA. Poniższe przykłady można skopiować i bezpośrednio wstawić do modułu. Makro uruchamia się poprzez kliknięcie na zielony znak Run (lub klawisz F5).
Przykładowy program napisany w VBA:
Sub proba()
Dim i As Integer 'deklaracja zmiennej - nie jest wymagana w VBA
For i = 1 To 10 'uruchomienie petli - 10 powtórzeń
Cells(i, 1) = i ^ 2 'wypelnienie komórki wartością po prawej stronie znaku równa się
Next i 'zwiększenie i o jeden
End Sub 'zakończenie makra
Ten prosty program wstawia do komórek z zakresu "A1:A10" kwadraty kolejnych liczb naturalnych (od 1 do 10)
Przy pomocy VBA można także deklarować funkcje użytkownika. Poniższy program wprowadzi funkcję, która jako argument przyjmuje liczbę naturalną (n), a zwraca sumę ciągu arytmetycznego, gdzie pierwszy wyraz to 1, ostatni to n, a różnica ciągu to 1.
Function aryt(n As Integer) As Integer
Dim i, wartosc As Integer 'deklaracja zmiennych
wartosc = 0 'przypisanie wartości zero zmiennej wartosc
For i = 1 To n 'uruchomienie pętli
wartosc = wartosc + i 'zwiększenie zmiennej wartosc o i
Next i 'zwiększenie i o jeden
aryt = wartosc 'przypisanie zmiennej wyjściowej wartości zawartej w zmiennej wartość
End Function
Poniżej znajduje się bardziej skomplikowany program, którego celem jest pokazanie jak:
- wpisywać formuły (a nie wartości) do arkusza przy pomocy VBA
- dokonywać operacji na kolumnach (np. zmiana szerokości)
- uruchomić Tabelę Danych z poziomu VBA
- wstawić wykres
- uruchomić Solvera z poziomu VBA
- jakie słabości ma Solver
Pierwsza część programu tworzy funkcję celu (sinusoida z trendem wzrostowym) oraz warunek ograniczający w postaci ujemnie nachylonej prostej (dopuszczalne rozwiązania znajdą się pod prostą). Następnie będę chciał przedstawić na wykresie funkcję celu i warunek ograniczający. W tym celu zbuduję Tabelę Danych i na jej podstawie narysuję wykres. Na koniec rozwiążę zadanie maksymalizacji funkcji celu przy zadanym warunku ograniczającym. Okaże się, że Solver znajduje maksimum w punkcie x=2,094 (f=1,91). Z wykresu wynika jednak, że jest to maksimum lokalne. Dlatego żeby znaleźć maksimum globalne trzeba rozpocząć poszukiwanie od np. x=5. Wtedy okaże się, że maksimum funkcji jest w x=7,54 (f=4,72). VBA może być więc przydatne w poszukiwaniu maksimów globalnych, ponieważ można wprowadzić np. pętlę, która będzie rozwiązywała zadanie optymalizacji wiele razy, startując z różnych punktów.
Sub skomplikowany_program()
''''stworzenie funkcji celu i wzoru na prostą ograniczającą'''
Range("b1") = "cel"
Range("b2").Formula = "=sin(" & Cells(2, 3).Address & ")+ 1/2*" & Cells(2, 3).Address
Range("c1") = "x="
Range("a4") = "prosta"
Range("b4").Formula = "=-0.7*" & Cells(2, 3).Address & "+10"
''''stworzenie formuły, która będzie wykorzystywana przez Solvera jak warunek ograniczający'''
Range("a6") = "warunek"
Range("b5").Formula = "=" & Range("b2").Address & "-" & Range("b4").Address
Range("c5") = "<"
Range("d5") = 0
''''stworzenie "pierwszej" kolumny Tabeli Danych (a więc x=0, x=0.2, x=0.4 ... x=10)'''
Cells(10, 1) = 0
For i = 1 To 50
Cells(i + 10, 1) = Cells(i + 9, 1) + 0.2
Next i
''''zmiana szerokości kolumny'''
Columns(2).ColumnWidth = 12
''''dodanie tekstu i formuły w nagłówku "drugiej" kolumny Tabeli Danych'''
Range("b8") = "funkcja celu"
Range("b9").Formula = "=" & Range("b2").Address
''''dodanie tekstu i formuły w nagłówku "trzeciej" kolumny Tabeli Danych'''
Range("c8") = "prosta"
Range("c9").Formula = "=" & Range("b4").Address
''''stworzenie Tabeli Danych na podstawie 3 kolumn'''
Range(Cells(9, 1), Cells(60, 3)).Table columninput:=Range("c2")
''''stworzenie wykresu na podstawie Tabeli Danych'''
Charts.Add
ActiveChart.ChartType = xlXYScatterSmoothNoMarkers
ActiveChart.SetSourceData Source:=Sheets("Arkusz1").Range("A10:C60"), PlotBy _
:=xlColumns
ActiveChart.Location Where:=xlLocationAsObject, Name:="Arkusz1"
ActiveChart.SeriesCollection(2).Select
''''wprowadzenie zadania optymalizacji do Solvera - maksymalizacja B2 poprzez zmianę C2'''
solverreset
solverok setcell:=Range("b2"), maxminval:=1, bychange:=Range("c2")
''''dodanie warunku ograniczającego - B5 to lewa strona, 1 to znak ≤, D5 to prawa strona'''
solveradd cellref:=Range("b5"), relation:=1, formulatext:=Range("d5")
solversolve userfinish:=True
End Sub
Przyszłość VBA
Obecnie (2007 rok) Microsoft planuje namówienie dotychczasowych twórców makr VBA w programach Office aby ci zaczęli korzystać z tzw. Office Business Applications (OBA)[2] dającego szersze możliwości (np. kod zarządzany).