Vittorino da Feltre

(c) I, Sailko, CC BY-SA 3.0

Vittorino da Feltre

Vittorino da Feltre (ur. około 1378 lub, co mniej prawdopodobne, 1373 w Feltre – zm. 2 lutego 1446 w Mantui), włoski humanista i nauczyciel. Jego prawdziwe imię brzmiało Vittorino Ramboldini.

Do założenia szkoły w Mantui

Syn Bruta Ramboldiniego, notariusza, ale znany raczej pod wziętym od miejsca narodzin imieniem da Feltre. W 1396 wstąpił na uniwersytet w Padwie, gdzie uczęszczał na wykłady Gasparina da Barizza i Giovanniego da Ravenna z gramatyki i literatury łacińskiej; studiował też filozofię i być może teologię. Jako student utrzymywał się z korepetycji. Po uzyskaniu doktoratu studiował matematykę u Pelcaniego da Parma, służąc czasowo jako famulus w gospodarstwie domowym profesora. Wkrótce sława Vittorina jako nauczyciela matematyki przerosła sławę mistrza. Spędził też osiemnaście miesięcy studiując grekę u Guarina z Werony, swego kolegi z Uniwersytetu Padewskiego, najwybitniejszego wtedy nauczyciela greki w Italii. Otworzył następnie w Padwie prywatną szkołę, a w 1422, po rezygnacji Gasparina da Barizza, otrzymał katedrę retoryki w uniwersytecie. Mniej więcej po roku, rozczarowany niemoralnością panującą w mieście i niemożnością utrzymania uczniów w ryzach przeniósł się do Wenecji, gdzie ponownie zorganizował prywatną szkołę.

Szkoła w Mantui

Tego samego roku (1423) został zaproszony przez Gianfrancesco Gonzaga, margrabiego Mantui do podjęcia nauczania jego dzieci (była wśród nich Cecylia Gonzaga, zakonnica, później jedna z najbardziej oświeconych kobiet swoich czasów). Przyjął zaproszenie, ale stawiając warunek, że będzie mógł otworzyć całą szkołę przy dworze i przyjmować też innych uczniów; Jego imię kojarzy się przede wszystkim z tą szkołą: uczył w niej nie tylko dzieci margrabiego i wpływowych rodzin, ale też wiele dzieci z ubogich rodzin, traktując je wszystkie w jednaki sposób. Uczył nie tylko przedmiotów humanistycznych, ale też kładł duży nacisk na edukację religijną i fizyczną.

Szkoła przejęła willę stanowiącą przedtem dom wypoczynkowy Gonzagów – Vittorino planował przekształcić ją w idealną szkołę (nawiązując przy tym do ducha platonizmu, zob. też miasto idealne). Ze względu na urokliwe otoczenie i panującą wewnątrz atmosferę, dom nazywano Casa Gioiosa (Domem Radości). Wszyscy nauczyciele mieszkali w obrębie szkoły, a Vittorino próbował uczynić ją tak przyjemną i miłą jakim jest doskonały dom rodzinny. Nauki w niej dawane były nowego, humanistycznego typu, ale zachowywały pełnię chrześcijańskiego charakteru i ducha. Uczono tam w typowy dla renesansu rozległego zestawu przedmiotów, łacińskiej i greckiej literatury, arytmetyki, geometrii, algebry, dialektyki, etyki, astronomii, historii, muzyki i wymowy – wszystko przez najlepszych wyspecjalizowanych nauczycieli. Uczniowie odbywali też pewne formy ćwiczeń fizycznych – zgodnie z renesansowym zamiłowaniem do harmonii ciała i ducha, dostosowanych do potrzeb uczniów, ale często też do ich własnych gustów. Były też pewne ćwiczenia ogólne, obowiązkowe niezależnie od pogody. Tak jak we wszystkich dziedzinach Vittorino uczył ich posługując się przykładem, uczestnicząc samemu w ćwiczeniach poza budynkiem. Jako świecki katolik dążył też do rozwoju życia religijnego swoich wychowanków, przez ćwiczenia duchowe, modlitwę i codzienne uczestnictwo we Mszy świętej.

Wiele z jego metod to metody nowatorskie, w szczególności indywidualny kontakt między nauczycielem a uczniem i przystosowanie nauczania do potrzeb i możliwości konkretnego dziecka. Był pierwszym przedstawicielem nowożytnej pedagogiki, rozwiniętej w epoce odrodzenia. Wielu spośród najwybitniejszych uczonych XV-wiecznych, m.in. Guarino da Verona, Poggio Bracciolini czy Francesco Filelfo, wysłało swoich synów na naukę do Vittorina da Feltre.

Nie pozostawił traktatów pedagogicznych – znamy jedynie jego krótki młodzieńczy traktat o ortografii łacińskiej i osiem listów. Żyje jednak jako skuteczny reformator edukacji, wychowawca Italii i współtwórca idei humanizmu – jako szlachetna postać kształtująca nowe idee człowieka wolnego, wszechstronnego i samoświadomego.

Literatura

• C. de Rosmini, Idea dell'ottimo precettore nella vita e disciplina di V. da Feltre e de' suoi discepoli, Bassano 1801, Feltre 1911
• Bibliothek der kath. Pädagogik, VII, Freiburg 1894, 101-125; –
• G. B. Gerini, Gli scrittori pedagogici italiani del sec. XV, Turin 1896, 42-73
• W. H. Woodwart, V. da F. and other Humanist educators, Cambridge 1897
• V. Benetti-Brunelli, Le origini italiane della scuola umanistica, Mailand 1919, 433-461
• R. Sabbadini, Gli errori di un libro recente su V. da F., Nota, in: Rendic. del R. Istituto Lombardo di scienze e lettere, 2a serie, 57 (1924), 286-290
• L'«ortografia latina» di V. da F. e la Scuola padovana, w: Rend. della R. Accademia nazionale de' Lincei, 6a serie, 4 (1928), 209-221
• ders., V. da F., studente padovano, w: Rivista pedagogica 21 (1928), 629-633
• G. Vidari, L'educazione italiana dall'Umanesimo al Risorgimento, Rom 1930, 53-59
• V. da F., nel V centenario della sua morte, Feltre 1946
• Vittorino da Feltre, pubblicazione commemorativa del V cent. della sua morte, Brescia 1947
• E. Garin, Il pensiero pedagogico dell'Umanesimo, Firenze 1958
• Vittorino da Feltre e la sua scuola: umanesimo, pedagogia, arti. Atti del convegno di studi a conclusione delle celebrazioni del sesto centenario della nascità di Vittorio da Feltre (Venezia, Feltre, Mantova, 9-11 novembre 1979), red. N. Giannetto, Firenze 1981

Linki zewnętrzne

• (wł.) http://users.libero.it/vittorinodafeltre/Pagine/Vittorino%20da%20Feltre.htm – biografia na stronie Istituto Vittorino da Feltre