Vojtech Zamarovský

Vojtech Zamarovský
Vojtěch Zamarovský
Data i miejsce urodzenia

5 października 1919
Trenczyn lub Zamarovce

Data i miejsce śmierci

26 lipca 2006
Praga

Zawód, zajęcie

prawnik, tłumacz

Faksymile
Odznaczenia
Order Ľudovíta Štúra I Klasy (Słowacja) Order Ľudovíta Štúra II Klasy (Słowacja) Krzyż Pribiny I Klasy (Słowacja)

Vojtech Zamarovský, cz. Vojtěch Zamarovský (ur. 5 października 1919 w Trenczynie lub Zamarovcach[1][2], zm. 26 lipca 2006 w Pradze) – słowacki prozaik, autor słowackiej i czeskiej literatury faktu, publicysta, badacz, propagator hellenizmu i olimpizmu, tłumacz, prawnik, podróżnik, agent wywiadu.

Życiorys

Urodził się 5 października 1919 w Trenczynie na Słowacji (ówczesna Czechosłowacja). Wywodził się z ziemiańskiej rodziny. Ukończył studia prawnicze na uniwersytecie w Bratysławie (1943; uzyskał tytuł iuris utriusque doctor[3]) oraz ekonomiczne na akademii w Pradze (1948). W 1947 roku wstąpił do partii komunistycznej, z której jednak został wydalony w 1952. W latach 1962–1977 współpracował z aparatem bezpieczeństwa Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej (Státní bezpečnost, Štátna bezpečnosť) pod kryptonimem Belo (‘Wojtek’), po czym został agentem wywiadu pod kryptonimem Závoj (‘welon’, ‘woalka’, ‘zasłona’)[4][5]. Zmarł 26 lipca 2006 w Pradze.

Dorobek twórczy pisarza obejmuje przede wszystkim publikacje popularyzujące kulturę, wierzenia, mity i historię starożytnych cywilizacji, m.in.: greckiej, rzymskiej, egipskiej, mezopotamskiej, sumeryjskiej, hetyckiej. Ogółem napisał 14 książek (13 w języku słowackim i czeskim). Jego dzieła zostały przetłumaczone na 15 języków. Obok działalności naukowo-badawczej i pisarskiej, zajmował się również tłumaczeniem tekstów (angielskich, niemieckich, francuskich, łacińskich) na język czeski i słowacki[6].

W 2001 roku powstało Muzeum Antyku Vojtecha Zamarovskiego w Trenczynie (Múzeum antiky Vojtecha Zamarovského v Trenčíne)[7]. Wśród eksponatów muzealnych znajdują się kopie antycznych rzeźb, które pisarz otrzymał w darze od rządu Republiki Greckiej.

Od 2000 roku Klub Pisarzy Literatury Faktu (Klub spisovateľov literatúry faktu) na Słowacji przyznaje nagrodę im. Vojtecha Zamarovskiego.

Nagrody i odznaczenia

  • 1962, 1966, 1969, 1974 – Nagroda Trojruža (Cena Trojruža)
  • 1962, 1966, 1969, 1974 – Nagroda Wydawnictwa Mladé Letá (Cena vydavateľstva Mladé Letá)
  • 1977 – Nagroda Fraňa Kráľa (Cena Fraňa Kráľa)
  • 1987 – Nagroda Stowarzyszenia Pisarzy Słowackich (Cena Zväzu slovenských spisovateľov)
  • 1992 – Nagroda Egona Ervína Kischa (Cena Egona Ervína Kischa)
  • 1994 – Honorowy Obywatel Miasta Trenczyna (Čestný občan mesta Trenčín)
  • 1996 – Order Ľudovíta Štúra II Klasy (Rad Ľudovíta Štúra II. triedy) – odznaczenie państwowe przyznane przez Prezydenta Republiki Słowackiej za zasługi dla rozwoju kultury[8]
  • 1999 – Nagroda Slovak Gold (Cena Slovak Gold)
  • 2001 – Krzyż Pribiny I Klasy (Pribinov kríž I. triedy) – odznaczenie państwowe[9][10]
  • 2003 – Złote Kręgi (Zlaté kruhy Slovenského olimpijského výboru) – wyróżnienie przyznane przez Słowacki Komitet Olimpijski za propagowanie olimpizmu[11][12][13]
  • 2004 – Nagroda Ministra Kultury Republiki Słowackiej (Cena ministra kultúry) – nagroda przyznana przez Ministra Kultury Republiki Słowackiej za zasługi dla rozwoju słowackiej literatury
  • 2006 – Order Ľudovíta Štúra I Klasy (Rad Ľudovíta Štúra I. triedy) – odznaczenie państwowe przyznane przez Prezydenta Republiki Słowackiej za zasługi dla rozwoju kultury, pośmiertnie[14]
  • 2006 – Ambasador Hellenizmu w 2006 roku (Čestný titul Veľvyslanec helenizmu za rok 2006) – odznaczenie honorowe przyznane przez prefekta regionu ateńskiego za propagowanie helleńskiej kultury, religii i filozofii na Słowacji oraz w Europie Środkowo-Wschodniej

Twórczość

Publikacje z zakresu literatury faktu

Rok wydaniaTytuł w języku słowackimOgólna charakterystyka publikacjiTytuł w języku czeskimRok wydania
1960, 19644, 1975
  • Za siedmimi divmi sveta1
Esej historyczny o siedmiu cudach starożytnego świata
  • Za sedmi divy světa
1963, 19674, 19804
1963, 19744
  • Za tajomstvom ríše Chetitov
Reportaż naukowy i biograficzny o Bedřichu Hrozným i dziejach Hetytów
  • Za tajemstvím říše Chetitů
1961
1962, 19674
  • Objavenie Tróje
Opis wykopalisk archeologicznych w Troi oraz mitologii i epiki starożytnej Grecji, a także esej biograficzny o Heinrichu Schliemannie
  • Objevení Tróje
1962
1966, 19844
  • Na počiatku bol Sumer
Monografia o dziejach Sumeru
  • Na počátku byl Sumer
1966, 19834, 19964
1969, 19804
  • Bohovia a hrdinovia antických bájí2
Słownik wybranych postaci mitologii greckiej i rzymskiej
  • Bohové a hrdinové antických bájí
1965, 19704, 19824
1971
  • Dejiny písané Rímom
Monografia o dziejach starożytnego Rzymu
  • Dějiny psané Římem
1967, 19954
1974
  • Grécky zázrak
Monografia o dziejach starożytnej Grecji
  • Řecký zázrak
1972
1975
  • Gilgameš
Opracowanie sumeryjskiego eposu o Gilgameszu
  • Gilgameš
1976
1977
  • Ich veličenstvá pyramídy
Monografia o egipskich piramidach
  • Jejich veličenstva pyramidy
1975, 19864
1978, 1986
  • Vzkriesenie Olympie
Monografia o starożytnych igrzyskach olimpijskich
  • Vzkříšení Olympie
1980
1981
  • Aeneas
Opracowanie rzymskiego eposu o Eneaszu
  • Aeneas
1981
1986
  • Bohovia a králi starého Egypta
Słownik wybranych postaci mitologii egipskiej oraz władców i dziejów starożytnego Egiptu
  • Bohové a králové starého Egypta
1979
1987
  • Sinuhet
Opracowanie opowiadania o Egipcjaninie Sinuhe
  • Sinuhet
1985
1992
  • Návrat do staroveku3
Synteza twórczości dotyczącej literatury faktu
  • Návrat do starověku
1992
1999–2003
  • Súborné dielo
Synteza twórczości dotyczącej literatury faktu
1Tropami siedmiu cudów świata – wydanie w języku polskim
2Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej – wydanie w języku polskim
3Po stopách vlastných kníh – podtytuł
4wydanie zmienione, uzupełnione

Tłumaczenia

  • Agrární otázka (K. Kautsky, 1959)
  • Arkadská dobrodružství horních deseti tisíc (S. Leacock, 1959)
  • Bohové, hroby a učenci (C.W. Ceram, 1961)
  • Ekonomická tabulka a jiné ekonomické spisy (F. Quesnay, 1958)
  • Hlavní buržoazní a maloburžoazní ekonomické názory v Západním Německu (L. Bielem, 1958)
  • Korespondence (J.W. Goethe, F. Schiller, 1975)
  • O zemědělství (M.P. Cato, 1959)
  • Princ Eugen (E. Fischer, L. Eisler, 1958)
  • Rozprava o politické ekonomii (J.J. Rousseau, 1956, 1978)
  • Svědomí (R. Petershagen, 1958)
  • Stopa v poušti (L.N. Lavolle, 1967)
  • Studie o krásné literatuře a politické ekonomii (J. Kuczynski, 1958)
  • Zlatý faraon (K. Bruckner, 1962)
  • Ztracená pyramida (M.Z. Goném, 1963)

Filmy dokumentalne

Na podstawie książek powstały scenariusze filmów dokumentalnych, takich jak:

  • Po stopách Hérodota (7-odcinkowy serial, autor scenariusza, Praga, 1969),
  • Na počátku byl Sumer (6-odcinkowy serial, Ostrawa, 1970–1971),
  • Sedm divů světa (7-odcinkowy serial, Praga, 1979),
  • Po stopách Aeneových (3-odcinkowy serial, autor scenariusza, Praga, 1980),
  • Hrdinové starověkých mýtů (13-odcinkowy serial, Praga, 1984),
  • Veľké civilizácie staroveku očami Vojtecha Zamarovského (13-odcinkowy serial, autor scenariusza, Bratysława, 1988),
  • Chcem sa vrátiť (film, reżyser: E. Boldišová, Bratysława, 1998).

Przypisy

  1. Blahoslav Dokoupil, Kateřina Bláhová: Vojtěch Zamarovský (cz.). slovnikceskeliteratury.cz, 1998, 2007. [dostęp 2009-12-21].
  2. Úvod (słow.). obeczamarovce.sk, 2009. [dostęp 2009-12-21].
  3. Tytułu iuris utriusque doctor (słow. doktor práv, w skrócie: JUDr.) nie należy mylić ze stopniem naukowym doktora (zob. Rigorózne konanie (słow.). flaw.uniba.sk. [dostęp 2011-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-12)]., Doktorandské štúdium (słow.). flaw.uniba.sk. [dostęp 2011-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-12)].).
  4. Vojtech Zamarovský (Profil) (słow.). sme.sk. [dostęp 2009-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-09)].
  5. Marek Vagovič: Spisovateľ Zamarovský bol agentom rozviedky (słow.). kultura.sme.sk, 27.07.2009. [dostęp 2009-12-19].
  6. Janette Decsiová: Do hlbín histórie cez hory kníh (słow.). civil.gov.sk. [dostęp 2009-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-30)].
  7. Múzeum antiky Vojtecha Zamarovského (słow.). trencin.sk. [dostęp 2009-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-31)].
  8. Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993–1998 (słow.). prezident.sk. [dostęp 2012-01-04].
  9. Komuniké z rokovania vlády Slovenskej republiky 6.decembra 2000 (słow.). vlada.gov.sk, 6.12.2000. [dostęp 2009-12-19].
  10. Pribinov kríž, I. trieda (słow.). schuster.prezident.sk. [dostęp 2012-01-04].
  11. SOV: Vojtech Zamarovský dostal Zlaté kruhy SOV (słow.). olympic.sk. [dostęp 2009-12-19].
  12. SOV: Slovenské olympijské hnutie smúti za Vojtechom Zamarovským (słow.). olympic.sk. [dostęp 2009-12-19].
  13. SOV: Poďakovanie od Vojtecha Zamarovského (słow.). olympic.sk. [dostęp 2009-12-19].
  14. Rad Ľudovíta Štúra, I. trieda (słow.). prezident.sk. [dostęp 2012-01-04].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

SVK Pribinov Kriz 1 triedy BAR.svg
Baretka: Krzyż Pribiny I Klasy – Słowacja.
SVK Rad Ludovita Stura 2 triedy BAR.png
Baretka: Order Ľudovíta Štúra II Klasy – Słowacja.
SVK Rad Ludovita Stura 1 triedy BAR.png
Baretka: Order Ľudovíta Štúra I Klasy – Słowacja.