Vojtech Zamarovský
| Data i miejsce urodzenia | 5 października 1919 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | prawnik, tłumacz |
 | |
| Odznaczenia | |
   | |
Vojtech Zamarovský, cz. Vojtěch Zamarovský (ur. 5 października 1919 w Trenczynie lub Zamarovcach[1][2], zm. 26 lipca 2006 w Pradze) – słowacki prozaik, autor słowackiej i czeskiej literatury faktu, publicysta, badacz, propagator hellenizmu i olimpizmu, tłumacz, prawnik, podróżnik, agent wywiadu.
Życiorys
Urodził się 5 października 1919 w Trenczynie na Słowacji (ówczesna Czechosłowacja). Wywodził się z ziemiańskiej rodziny. Ukończył studia prawnicze na uniwersytecie w Bratysławie (1943; uzyskał tytuł iuris utriusque doctor[3]) oraz ekonomiczne na akademii w Pradze (1948). W 1947 roku wstąpił do partii komunistycznej, z której jednak został wydalony w 1952. W latach 1962–1977 współpracował z aparatem bezpieczeństwa Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej (Státní bezpečnost, Štátna bezpečnosť) pod kryptonimem Belo (‘Wojtek’), po czym został agentem wywiadu pod kryptonimem Závoj (‘welon’, ‘woalka’, ‘zasłona’)[4][5]. Zmarł 26 lipca 2006 w Pradze.
Dorobek twórczy pisarza obejmuje przede wszystkim publikacje popularyzujące kulturę, wierzenia, mity i historię starożytnych cywilizacji, m.in.: greckiej, rzymskiej, egipskiej, mezopotamskiej, sumeryjskiej, hetyckiej. Ogółem napisał 14 książek (13 w języku słowackim i czeskim). Jego dzieła zostały przetłumaczone na 15 języków. Obok działalności naukowo-badawczej i pisarskiej, zajmował się również tłumaczeniem tekstów (angielskich, niemieckich, francuskich, łacińskich) na język czeski i słowacki[6].
W 2001 roku powstało Muzeum Antyku Vojtecha Zamarovskiego w Trenczynie (Múzeum antiky Vojtecha Zamarovského v Trenčíne)[7]. Wśród eksponatów muzealnych znajdują się kopie antycznych rzeźb, które pisarz otrzymał w darze od rządu Republiki Greckiej.
Od 2000 roku Klub Pisarzy Literatury Faktu (Klub spisovateľov literatúry faktu) na Słowacji przyznaje nagrodę im. Vojtecha Zamarovskiego.
Nagrody i odznaczenia
- 1962, 1966, 1969, 1974 – Nagroda Trojruža (Cena Trojruža)
- 1962, 1966, 1969, 1974 – Nagroda Wydawnictwa Mladé Letá (Cena vydavateľstva Mladé Letá)
- 1977 – Nagroda Fraňa Kráľa (Cena Fraňa Kráľa)
- 1987 – Nagroda Stowarzyszenia Pisarzy Słowackich (Cena Zväzu slovenských spisovateľov)
- 1992 – Nagroda Egona Ervína Kischa (Cena Egona Ervína Kischa)
- 1994 – Honorowy Obywatel Miasta Trenczyna (Čestný občan mesta Trenčín)
- 1996 – Order Ľudovíta Štúra II Klasy (Rad Ľudovíta Štúra II. triedy) – odznaczenie państwowe przyznane przez Prezydenta Republiki Słowackiej za zasługi dla rozwoju kultury[8]
- 1999 – Nagroda Slovak Gold (Cena Slovak Gold)
- 2001 – Krzyż Pribiny I Klasy (Pribinov kríž I. triedy) – odznaczenie państwowe[9][10]
- 2003 – Złote Kręgi (Zlaté kruhy Slovenského olimpijského výboru) – wyróżnienie przyznane przez Słowacki Komitet Olimpijski za propagowanie olimpizmu[11][12][13]
- 2004 – Nagroda Ministra Kultury Republiki Słowackiej (Cena ministra kultúry) – nagroda przyznana przez Ministra Kultury Republiki Słowackiej za zasługi dla rozwoju słowackiej literatury
- 2006 – Order Ľudovíta Štúra I Klasy (Rad Ľudovíta Štúra I. triedy) – odznaczenie państwowe przyznane przez Prezydenta Republiki Słowackiej za zasługi dla rozwoju kultury, pośmiertnie[14]
- 2006 – Ambasador Hellenizmu w 2006 roku (Čestný titul Veľvyslanec helenizmu za rok 2006) – odznaczenie honorowe przyznane przez prefekta regionu ateńskiego za propagowanie helleńskiej kultury, religii i filozofii na Słowacji oraz w Europie Środkowo-Wschodniej
Twórczość
Publikacje z zakresu literatury faktu
| Rok wydania | Tytuł w języku słowackim | Ogólna charakterystyka publikacji | Tytuł w języku czeskim | Rok wydania |
|---|---|---|---|---|
| 1960, 19644, 1975 |
| Esej historyczny o siedmiu cudach starożytnego świata |
| 1963, 19674, 19804 |
| 1963, 19744 |
| Reportaż naukowy i biograficzny o Bedřichu Hrozným i dziejach Hetytów |
| 1961 |
| 1962, 19674 |
| Opis wykopalisk archeologicznych w Troi oraz mitologii i epiki starożytnej Grecji, a także esej biograficzny o Heinrichu Schliemannie |
| 1962 |
| 1966, 19844 |
| Monografia o dziejach Sumeru |
| 1966, 19834, 19964 |
| 1969, 19804 |
| Słownik wybranych postaci mitologii greckiej i rzymskiej |
| 1965, 19704, 19824 |
| 1971 |
| Monografia o dziejach starożytnego Rzymu |
| 1967, 19954 |
| 1974 |
| Monografia o dziejach starożytnej Grecji |
| 1972 |
| 1975 |
| Opracowanie sumeryjskiego eposu o Gilgameszu |
| 1976 |
| 1977 |
| Monografia o egipskich piramidach |
| 1975, 19864 |
| 1978, 1986 |
| Monografia o starożytnych igrzyskach olimpijskich |
| 1980 |
| 1981 |
| Opracowanie rzymskiego eposu o Eneaszu |
| 1981 |
| 1986 |
| Słownik wybranych postaci mitologii egipskiej oraz władców i dziejów starożytnego Egiptu |
| 1979 |
| 1987 |
| Opracowanie opowiadania o Egipcjaninie Sinuhe |
| 1985 |
| 1992 |
| Synteza twórczości dotyczącej literatury faktu |
| 1992 |
| 1999–2003 |
| Synteza twórczości dotyczącej literatury faktu |
| – |
| 1Tropami siedmiu cudów świata – wydanie w języku polskim 2Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej – wydanie w języku polskim 3Po stopách vlastných kníh – podtytuł 4wydanie zmienione, uzupełnione | ||||
Tłumaczenia
- Agrární otázka (K. Kautsky, 1959)
- Arkadská dobrodružství horních deseti tisíc (S. Leacock, 1959)
- Bohové, hroby a učenci (C.W. Ceram, 1961)
- Ekonomická tabulka a jiné ekonomické spisy (F. Quesnay, 1958)
- Hlavní buržoazní a maloburžoazní ekonomické názory v Západním Německu (L. Bielem, 1958)
- Korespondence (J.W. Goethe, F. Schiller, 1975)
- O zemědělství (M.P. Cato, 1959)
- Princ Eugen (E. Fischer, L. Eisler, 1958)
- Rozprava o politické ekonomii (J.J. Rousseau, 1956, 1978)
- Svědomí (R. Petershagen, 1958)
- Stopa v poušti (L.N. Lavolle, 1967)
- Studie o krásné literatuře a politické ekonomii (J. Kuczynski, 1958)
- Zlatý faraon (K. Bruckner, 1962)
- Ztracená pyramida (M.Z. Goném, 1963)
Filmy dokumentalne
Na podstawie książek powstały scenariusze filmów dokumentalnych, takich jak:
- Po stopách Hérodota (7-odcinkowy serial, autor scenariusza, Praga, 1969),
- Na počátku byl Sumer (6-odcinkowy serial, Ostrawa, 1970–1971),
- Sedm divů světa (7-odcinkowy serial, Praga, 1979),
- Po stopách Aeneových (3-odcinkowy serial, autor scenariusza, Praga, 1980),
- Hrdinové starověkých mýtů (13-odcinkowy serial, Praga, 1984),
- Veľké civilizácie staroveku očami Vojtecha Zamarovského (13-odcinkowy serial, autor scenariusza, Bratysława, 1988),
- Chcem sa vrátiť (film, reżyser: E. Boldišová, Bratysława, 1998).
Przypisy
- ↑ Blahoslav Dokoupil, Kateřina Bláhová: Vojtěch Zamarovský (cz.). slovnikceskeliteratury.cz, 1998, 2007. [dostęp 2009-12-21].
- ↑ Úvod (słow.). obeczamarovce.sk, 2009. [dostęp 2009-12-21].
- ↑ Tytułu iuris utriusque doctor (słow. doktor práv, w skrócie: JUDr.) nie należy mylić ze stopniem naukowym doktora (zob. Rigorózne konanie (słow.). flaw.uniba.sk. [dostęp 2011-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-12)]., Doktorandské štúdium (słow.). flaw.uniba.sk. [dostęp 2011-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-12)].).
- ↑ Vojtech Zamarovský (Profil) (słow.). sme.sk. [dostęp 2009-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-09)].
- ↑ Marek Vagovič: Spisovateľ Zamarovský bol agentom rozviedky (słow.). kultura.sme.sk, 27.07.2009. [dostęp 2009-12-19].
- ↑ Janette Decsiová: Do hlbín histórie cez hory kníh (słow.). civil.gov.sk. [dostęp 2009-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-30)].
- ↑ Múzeum antiky Vojtecha Zamarovského (słow.). trencin.sk. [dostęp 2009-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-31)].
- ↑ Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993–1998 (słow.). prezident.sk. [dostęp 2012-01-04].
- ↑ Komuniké z rokovania vlády Slovenskej republiky 6.decembra 2000 (słow.). vlada.gov.sk, 6.12.2000. [dostęp 2009-12-19].
- ↑ Pribinov kríž, I. trieda (słow.). schuster.prezident.sk. [dostęp 2012-01-04].
- ↑ SOV: Vojtech Zamarovský dostal Zlaté kruhy SOV (słow.). olympic.sk. [dostęp 2009-12-19].
- ↑ SOV: Slovenské olympijské hnutie smúti za Vojtechom Zamarovským (słow.). olympic.sk. [dostęp 2009-12-19].
- ↑ SOV: Poďakovanie od Vojtecha Zamarovského (słow.). olympic.sk. [dostęp 2009-12-19].
- ↑ Rad Ľudovíta Štúra, I. trieda (słow.). prezident.sk. [dostęp 2012-01-04].
Bibliografia
- Valér Mikula: Slovník slovenských spisovateľov. Bratislava: Ústav slovenskej literatúry Slovenskej akadémie vied, Vydavateľstvo Kalligram, 2005, s. 620–621. ISBN 80-7149-801-7. (słow.)
- Naďa Vokušová: Cesta do historie vede přes hory knih (cz.). czsk.net. [dostęp 2009-12-20].
- Vojtech Zamarovský (słow.). ktojekto.sk. [dostęp 2009-12-20].
- Zamarovský, Vojtech (1919) (ang.). litcentrum.sk. [dostęp 2009-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-29)].
Media użyte na tej stronie
Baretka: Krzyż Pribiny I Klasy – Słowacja.
Baretka: Order Ľudovíta Štúra II Klasy – Słowacja.
Baretka: Order Ľudovíta Štúra I Klasy – Słowacja.