Volpone albo lis (dramat)

Volpone albo lis (Volpone; Or, The Fox) – sztuka elżbietańskiego dramaturga Bena Jonsona[1][2][3][4], wystawiona w latach 1605–1606 i wydana w 1607. Jest ona jedna z najlepszych komedii tego autora.

Forma

Dramat rozpoczyna się argumentem, czyli streszczeniem, z akrostychem. Pierwsze litery kolejnych wersów tworzą nazwisko bohatera. Tego samego środka Jonson użył też w dramacie Alchemik[5].

V olpone, childless, rich, feigns sick, despairs,
O ffers his state to hopes of several heirs,
L ies languishing: his parasite receives
P resents of all, assures, deludes; then weaves
O ther cross plots, which ope themselves, are told.
N ew tricks for safety are sought; they thrive: when bold,
E ach tempts the other again, and all are sold.
Ben Jonson, Volpone; Or, The Fox

Prolog sztuki jest parzyście rymowany, a dialogi bezrymowe[6][7]. W partiach dialogowych autor stosuje standardowy w dramaturgii elżbietańskiej blank verse, czyli nierymowany pentametr jambiczny, to znaczy sylabotoniczny dziesięciozgłoskowiec, w którym akcenty padają na parzyste sylaby wersu.

True, my beloved Mosca. Yet I glory
More in the cunning purchase of my wealth,
Than in the glad possession; since I gain
No common way; I use no trade, no venture;
I wound no earth with plough-shares; fat no beasts,
To feed the shambles; have no mills for iron,
Oil, corn, or men, to grind them into powder:
I blow no subtle glass; expose no ships
To threat'nings of the furrow-faced sea;
I turn no monies in the public bank,
Nor usure private.
Ben Jonson, Volpone; Or, The Fox

Treść

Volpone, bogaty i bezdzietny chciwiec, udając, że umiera, oszukuje trzech pazernych na pieniądze panów, Voltorego, Corbaccia i Corvina, którzy liczą na spadek po nim[8]. w całym procederze pomaga mu adwokat Mosca[1]. Nazwiska są mówiące[1], Volpone to "lis", Voltore to "sęp", Corbaccio to "kruk", Corvino to "wrona", a Mosca to "mucha"[9]. Ten sposób nazywania bohaterów nawiązuje do klasycznej bajki zwierzęcej[10]. Potencjalni spadkobiercy przynoszą Volponemu prezenty, mając nadzieję, że wyznaczy on jako beneficjenta testamentu tego, kto go najhojniej obdaruje[11]. Oszust Mosca próbuje w końcu samemu zostać dziedzicem majątku Volponego. Jednak jego usiłowania okazują się daremne. Zostaje postawiony przed sądem i skazany na galery[11]. Volpone jednak nie ma powodu się cieszyć. Zostaje pozbawiony bogactw i umieszczony w szpitalu dla nieuleczalnie chorych[11]. Jednak wymowa sztuki jest optymistyczna, zło zostaje ukarane[10].

Przekład

Na język polski sztukę Bena Jonsona przełożył Maciej Słomczyński. Przekład ten ukazał się najpierw nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego w Warszawie w 1962[12], a następnie staraniem Wydawnictwa Literackiego w Krakowie w 1982[12], w ramach Serii Dawnej Literatury Angielskiej. Po raz trzeci tłumaczenie Słomczyńskiego zostało opublikowane w antologii Ireny Lasoniowej Dramat elżbietański w 1989.

Zobacz też: Volpone albo lis (Teatr Telewizji), Volpone albo lis (film francuski)

Przypisy

  1. ↑ a b c Przemysław Mroczkowski: Historia literatury angielskiej. Zarys. Wrocław: Ossolineum, 1981, s. 175-178. ISBN 83-04-00784-3.
  2. ↑ Ben Jonson, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2017-02-11] (ang.).
  3. ↑ Ben Jonson. shakespeare-online.com. [dostęp 2017-02-11]. (ang.).
  4. ↑ Ben Jonson, Poet (1572–1637). PoetryFoundation.org. [dostęp 2017-02-11]. (ang.).
  5. ↑ Wiktor Jarosław Darasz: Mały przewodnik po wierszu polskim. Kraków: Towarzystwo Milośników Języka Polskiego, 2003, s. 42-43. ISBN 83-900829-6-9.
  6. ↑ Robert Burns Shaw: Blank Verse: A Guide to Its History and Use. books.google.pl, 2007. s. 49. [dostęp 2017-02-11]. (ang.).
  7. ↑ Ben Jonson. Volpone, w: The Cambridge History of English and American Literature in 18 Volumes (1907–21). Volume VI. The Drama to 1642, Part Two. Bartleby.com. [dostęp 2017-02-11]. (ang.).
  8. ↑ Volpone Summary. gradesaver.com. [dostęp 2017-02-11]. (ang.).
  9. ↑ Juliusz Kydryński: Posłowie, w: Ben Jonson, Volpone albo lis, Przełożył Maciej Słomczyński. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982, s. 152-163, seria: Seria Dawnej Literatury Angielskiej. ISBN 83-08-00882-8.
  10. ↑ a b Parada głupców i oszustów. encyklopediateatru.pl. [dostęp 2017-02-11]. (pol.).
  11. ↑ a b c Ben Jonson. Volpone. Play Summary. cliffsnotes.com. [dostęp 2017-02-11]. (ang.).
  12. ↑ a b Uniwersytet Jagielloński. Katalog Zbiorów Bibliotek UJ. chamo.bj.uj.edu.pl. [dostęp 2017-02-11]. (pol.).

Linki zewnętrzne