Władysław Kopaliński

Władysław Kopaliński

Władysław Kopaliński (2006)
Imię i nazwisko

Władysław Sterling / Stefczyk

Data i miejsce urodzenia

14 listopada 1907
Warszawa

Data i miejsce śmierci

5 października 2007
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura stosowana

Ważne dzieła
  • Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych
  • Słownik mitów i tradycji kultury
  • Słownik symboli
  • Koty w worku, czyli z dziejów pojęć i rzeczy
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Grób Kopalińskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (2008)

Władysław Kopaliński[1], właściwie Władysław Sterling[2], po II wojnie światowej Jan Władysław Stefczyk (ur. 14 listopada 1907 w Warszawie, zm. 5 października 2007 tamże) – polski leksykograf, tłumacz, wydawca, w latach 1949–1954 prezes i redaktor naczelny Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. Twórca „Słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych”[3], potocznie nazywanego słownikiem Kopalińskiego.

Życiorys

Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jako syn właściciela fabryki kopert Samuela Sterlinga (zm. 1933[4]) i Reginy z domu Wilner (zm. 1932[5]); był najmłodszy spośród pięciorga rodzeństwa. Uczył się w gimnazjum realno-filozoficznym im. Michała Kreczmara w Warszawie. Studiował anglistykę na Uniwersytecie Warszawskim, ale studiów nie ukończył. W latach 30. pomagał ojcu w prowadzeniu drukarni (będąc jej współwłaścicielem). W 1936 ożenił się z Adelą Bartoszewicz (zm. 22 lutego 2007). W czasie II wojny światowej przebywał w Warszawie, zdecydował się nie iść do getta. W czasie wojny stracił nieomal całą rodzinę. Tuż przed wybuchem powstania warszawskiego przedostał się do Lublina. Od końca 1944 do kwietnia 1959 zastępca dyrektora programowego do spraw artystycznych Polskiego Radia w Lublinie, przeniesionego w marcu 1945 do Warszawy. W latach 40. i 50. XX wieku autor audycji radiowych „Odpowiedzi z różnych szuflad”. W latach 1949–1954 redaktor naczelny, a później prezes Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”, w latach 1954–1974 publicysta „Życia Warszawy” (gdzie publikował cotygodniowy felieton – był m.in. twórcą polskiego słowa „nastolatki”, użytego po raz pierwszy w felietonie pt. „Autentyczny widz” z 2 maja 1959). W latach 1956–1970 był członkiem komitetu redakcyjnego „Pism” Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Korespondent PAP w Waszyngtonie (1958–1960). W marcu 2007 ożenił się z Anną Mysłowską, tłumaczką literatury pięknej (m.in. książek Rachel Billington i J.M. Coetzee).

Tłumaczył literaturę anglosaską (m.in. Sinclaira Lewisa), był autorem opracowań dzieł literatury klasycznej i współczesnej. Powszechnie znany jako autor dzieł leksykograficznych i encyklopedycznych.

Wyróżnienia i nagrody: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1945), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1954)[6]. Laureat Nagrody kulturalnej „Solidarności”, nagrody Warszawskiej Premiery Literackiej – Książka Roku (1985), Nagrody Nike Warszawska (1986) – za Słownik mitów i tradycji kultury; Nagrody Funduszu Literatury, nagrody Międzynarodowego Kuratorium Książki Dziecięcej IBBY, włoskiej nagrody European Prize „Pier Paolo Vergerio” (1988) – za Opowieści o rzeczach powszednich; Nagrody Edytorskiej Polskiego PEN Clubu (1991 – za całokształt twórczości), nagrody Ikara (1996).

Członek PPR (1946–1948), PZPR (1948–1981). Należał do Związku Literatów Polskich (1949–1983) i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989–2007).

Mieszkał w Warszawie, przy ul. Koszykowej 1. Zmarł po długiej chorobie nowotworowej ponad miesiąc przed swoimi 100 urodzinami. Został pochowany 15 października 2007 w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B31-tuje-16)[7].

Twórczość

  • Baśka. Sztuka w 3 aktach (Komedia w 3 aktach, 8 odsłonach; jako Jan Stefczyk; pierwodruk: „Twórczość” nr 1/1954; wydanie książkowe: Czytelnik 1954)
  • Bałagan na Marsie. Niedzielne pogwarki (felietony drukowane w latach 1954–1956 w „Życiu Warszawy”; Czytelnik 1957)
  • Warszawska niedziela. Wybór felietonów z lat 1957–1964 (Czytelnik 1965)
  • Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych (Tablice rysunkowe: Szymon Kobyliński; 1967; do 2007 30 wydań)[3]
  • W Warszawie i w Warszawce. Wybór felietonów z lat 1965–1967 (felietony drukowane w „Życiu Warszawy”; 1968)
  • Nie nazwane lata (felietony drukowane w latach 1967–1970 w „Życiu Warszawy”; Wydawnictwo Literackie 1972)
  • Western w autobusie (felietony; Państwowy Instytut Wydawniczy 1974)
  • Księga cytatów z polskiej literatury pięknej od XIV do XX wieku (wespół z Pawłem Hertzem);
  • Kot w worku, czyli Z dziejów pojęć i rzeczy (Krajowa Agencja Wydawnicza 1975, 1977)
  • Drugi kot w worku, czyli Z dziejów nazw i rzeczy (ilustr. Henryk Tomaszewski; wydane: 1978, 1989)
  • Trzeci kot w worku, czyli Rozmaitość świata (wydane: 1982)
  • Słownik mitów i tradycji kultury (wydane: 1985, 1987, 1988, 1991, dodruk: 1993; 1996, 1997, 1998, 2001, 2003, 2006)
  • Opowieści o rzeczach powszednich (wydane: 1987, 1988, 1990, 1994, 1998, 2004, 2006)
  • Słownik symboli (wydane: 1990, 1991 (opr.); 1995, 1997, 1999, 2001, 2006)
  • Słownik przypomnień (wydane: 1992, 1993, 1996, 1999, 2006)
  • Koty w worku, czyli z dziejów pojęć i rzeczy (wydane: 1975–1982, 1993, 1997, 2004)
  • Encyklopedia „drugiej płci” (wydane: 1995, 2001, jako Encyklopedia „drugiej płci”. Wszystko o kobietach 2006)
  • Słownik eponimów czyli wyrazów odimiennych (wydane: 1996, 2004, dodruk:2006)
  • Podręczny słownik wyrazów obcych (wydane: 1996, 1999, 2002, 2006)
  • Słownik wydarzeń, pojęć i legend XX wieku (wydane: 1999, 1999, 2000, dodruk: 2002; dodruk: 2006)
  • Leksykon wątków miłosnych (wydane: 2002, 2003, 2004)
  • Mój przyjaciel Idzi (wybór felietonów z „Życia Warszawy” i „Polityki”; 2003)
  • 125 baśni do opowiadania dzieciom (wydane: 2004)
  • Przygody słów i przysłów. Leksykon (wydane: 2007)
  • Od słowa do słowa. Leksykon (wydane: 2007)

Tłumaczenia (wybór)

  • J.B.S. Haldane, Mój przyjaciel pan Liki (Wyd. Książka, Łódź 1947)
  • M. Fischer, Podróż do nowego świata (Wyd. Książka, Warszawa 1948)
  • Sinclair Lewis, Królewska krew (t. I-IV, Wyd. Prasa Wojskowa 1949–1950)
  • Czao Szu-li, Piosenki Li Ju-Tsaja (Czytelnik 1950)
  • Erwin Bartz, W jarzmie Wehrmachtu (Czytelnik 1951)
  • Czao Szu-li, Opowieści spod złotego modrzewia (Czytelnik 1951)

Opracowania edytorskie

Przypisy

  1. ↑ Kopaliński był jego pseudonimem, pochodzącym od nazwiska nauczycielki języka polskiego, Joanny Kopalińskiej, która zainteresowała ucznia językiem i literaturą: Władysław Kopaliński, czyli o leksykografii z ludzką twarzą.
  2. ↑ Kiedy przeszłość sięga tak daleko w przyszłość, że znajdujemy ją koło siebie. Władysław Kopaliński. Zydowski Instytut Historyczny, 2021. [dostęp 2022-03-10]. (pol.).
  3. ↑ a b Przez pewien czas słownik był dostępny jako część Encyklopedii multimedialnej Omnia wydawnictwa De Agostini i w Internecie (za: Dąbkowski Grzegorz, Polskie słowniki w Internecie). „Studia Medioznawcze”, vol. 3 (13), 2003, nr 3, s. 64.
  4. ↑ „Nasz Przegląd”, s. 8, 1933-04-10. Warszawa. 
  5. ↑ „Nasz Przegląd”, s. 16, 1932-10-09. Warszawa. 
  6. ↑ Wskazany jako Jan Stefczyk. M.P. z 1954 r. nr 97, poz. 1147.
  7. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-30].

Bibliografia

  • Magdalena Prokopowicz (red.): Żydzi polscy. Historie niezwykłe, Demart, Warszawa 2010, s. 169–170.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wladyslaw Kopalinski by Kubik 01.JPG
Autor: Mariusz Kubik, http://www.mariuszkubik.pl, Licencja: CC BY 3.0
Władysław Kopaliński (1907-2007), Polish writer and essayist
Nagrobek Władysława Kopalińskiego.jpg
Grób Władysława Jana Stefczyka vel Kopalińskiego