Włodzimierz (Ukraina)

Włodzimierz

Володимир

Sobór Zaśnięcia Matki Bożej i pałac biskupi
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	wołyński
Rejon	włodzimierski
Burmistrz	Ihor Palonka
Powierzchnia	16,05 km²
Wysokość	174 m n.p.m.
Populacja (2016) • liczba ludności	39 306
Nr kierunkowy	(+38)-03342
Kod pocztowy	44700–44709
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego Włodzimierz
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Włodzimierz
50°50′49″N 24°19′05″E/50,846944 24,318056
Strona internetowa
Portal Ukraina

Włodzimierz (dawniej także: Włodzimierz Wołyński; ukr. Володимир, Wołodymyr) – miasto w zachodniej części Ukrainy, w obwodzie wołyńskim, nad rzeką Ług, stolica rejonu. W 2016 roku liczyło 39 tys. mieszkańców^[1].

Położenie

Włodzimierz jest położony na północnym krańcu Wyżyny Wołyńskiej, około 15 km od polskiej granicy. W pobliżu miasta usytuowane jest kolejowe przejście graniczne. Otaczającymi dużymi miastami (min. 100 tys. mieszkańców) są:

Lublin 145 km	Brześć 170 km	Pińsk 220 km
Kielce 290 km		Łuck 75 km
Rzeszów 220 km	Lwów 130 km	Tarnopol 200 km

Historia

Włodzimierz powstał w drugiej połowie X wieku (pierwsza wzmianka historyczna w 988 r.), jako warowny gród na pograniczu nowo zdobytych przez Ruś na Polakach ziemiach Grodów Czerwieńskich^[2]. Wybudowanie warowni we Włodzimierzu potwierdza, że Włodzimierz I Wielki przystępował dopiero do utrzymania świeżo zdobytego terenu. Już w 988 roku stał się stolicą Księstwa Włodzimierskiego, a od II poł. XI w. był także stolicą prawosławnej eparchii włodzimiersko-brzeskiej^[3]. W 1160 ukończono budowę soboru Zaśnięcia Matki Bożej^[4]. W XIII wieku w składzie księstwa halicko-wołyńskiego, od 1240 roku zależnego od chanatu mongolskiego. W 1241 spod Włodzimierza rozpoczął się I najazd mongolski na Polskę. W 1349 ziemie te zostają ponownie przyłączone przez Kazimierza Wielkiego do Korony Królestwa Polskiego. W 1356 miała miejsce obrona Włodzimierza przed najazdem tatarskim, w której poległ Stanisław Ciołek.

28 sierpnia 1366 roku we Włodzimierzu Janusz Suchywilk przekazał swoje dobra bratankom Piotrowi i Mikołajowi. Byli to synowie Jakusza Cztana ze Strzelc. Ustanowił w ten sposób pierwszą ordynację w Polsce. Król Kazimierz Wielki potwierdził ten dokument.

Włodzimierz zlokalizowany był na gruntach należących do króla^[5]. Uzyskał prawo składu przed 1379 rokiem^[6].

Prawa miejskie otrzymał w 1431, a w 1569 na mocy unii polsko-litewskiej znalazł się kolejny raz w granicach Polski. W XVI w. we Włodzimierzu funkcjonowało sześć klasztorów prawosławnych: Narodzenia Matki Bożej, Przemienienia Pańskiego, św. Eliasza, św. Michała Archanioła, św. Onufrego i Krzyża Świętego^[7]. Za czasów I Rzeczypospolitej był siedzibą sądów szlacheckich: ziemskiego i grodzkiego^[8]. W XVIII w. powstały barokowe świątynie: kościół św. Anny, kościół Rozesłania Apostołów z klasztorem jezuickim oraz kaplica Jozafata.

Kaplica św. Jozafata w XIX w.

7 lipca 1792 roku pod Włodzimierzem odbyła się jedna z bitew Polaków z Rosjanami, w której wziął udział Tadeusz Kościuszko. Odparte zostało wówczas trzykrotnie silniejsze wojsko rosyjskie, przez co ukształtowała się opinia o wysokich umiejętnościach dowódczych słabo znanego jeszcze w Polsce Kościuszki. W 1793 Włodzimierz wyznaczono na stolicę nowego województwa włodzimierskiego. Po III rozbiorze Polski w 1795 miasto znalazło się w zaborze rosyjskim.

Od średniowiecznej łacińskiej nazwy Włodzimierza – Lodomeria pochodzi drugi człon nazwy Galicja i Lodomeria, którą oficjalnie nosił zabór austriacki.

W 1908 otwarto we Włodzimierzu stację kolejową.

Władze Cesarstwa Rosyjskiego zmieniły nazwę miasta na Włodzimierz Wołyński, dodając człon dla rozróżnienia z Włodzimierzem nad Klaźmą.

W II Rzeczypospolitej

Centrum Włodzimierza ok. 1916

Już 24 listopada 1918 roku miasto opanował oddział Wojska Polskiego pod dowództwem kpt. Wacława Zbrowskiego. Dnia 18 grudnia 1918 r. polska załoga we Włodzimierzu otrzymała pewne wzmocnienie w postaci szwadronu jazdy pod dowództwem rtm. Feliksa Jaworskiego. 21 stycznia 1919 roku siły ukraińskie (ok. 2 pułki piechoty, artyleria oraz ok. 400 konnych) zaatakowały miasto, którego polska załoga liczyła wówczas ok. 5 kompanii piechoty, jedną armatę i ok. 70 konnych. Początkowo natarcie ukraińskie załamało się w ogniu polskiego karabinu maszynowego ustawionego na wieży kościelnej. Polacy zdobyli wówczas 2 karabiny maszynowe oraz wzięli wielu jeńców, w tym podpułkownika i sztabskapitana. Jeszcze tej samej nocy główne siły ukraińskie (wsparte przez samochód pancerny) zaatakowały miasto, zmuszając wojska polskie do odwrotu. Już 24 stycznia 1919 roku atak grupy mjr. Bończy-Uzdowskiego doprowadził do odzyskania przez Polaków miasta przez 17 Pułk Piechoty (II RP).

Kościół Rozesłania Apostołów w 1932

W latach 1919–1939 ponownie należał do Polski, był stolicą powiatu włodzimierskiego.

W 1922 roku przywrócono nazwę Włodzimierz bez członu rozróżniającego^[9]. Obszar miasta rozszerzano. 1 sierpnia 1925 przyłączono wsie: Białobrzegi, Ryłowicę, Ostrówek, Fedorówkę, Załęże, Zarzecze oraz Łobaczyn z gminy Werba^[10]. 1 października 1933 przyłączono miejscowości: wieś Szystów, folwark Zarzecze (Nowozarzecze), leśniczówka Długa Łoza, kolonia Pomirki, kolonia Handżaba, wieś Poniczów i folwark Poniczów z tej samej gminy^[11].

We Włodzimierzu zlokalizowano Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii, która funkcjonowała do września 1939 r. Znajdowały się tutaj również koszary wojskowe. W 1937 roku miasto liczące 29,6 tysiąca mieszkańców było zdominowane narodowościowo przez Polaków i Żydów (odpowiednio 43 i 39%); Ukraińców było 15%^[12].

W czasie II wojny światowej

Między wrześniem 1939 a czerwcem 1941 pod okupacją sowiecką, następnie pod okupacją niemiecką. Po zajęciu przez wojska radzieckie miasto funkcjonowało pod nazwą Włodzimierz Wołyński.

Okupacja niemiecka przyniosła zagładę ludności żydowskiej. 1 września 1942 Niemcy rozpoczęli 3-dniową akcję likwidacji getta we Włodzimierzu. Ponad 15 tysięcy Żydów rozstrzelano pod wsią Piatydnie. Zbrodni dokonały SD z Równego, oddziały żandarmerii z Włodzimierza i z Łucka, ukraińska policja oraz 103. ukraiński batalion policyjny z Maciejowa^[12][13].

W 1943 roku Włodzimierz stanowił schronienie dla polskich uchodźców z rzezi wołyńskiej, a napady UPA miały miejsce głównie na przedmieściach. Polaków broniła utworzona przez Niemców po 11 lipca 1943 polska policja oraz nielegalna samoobrona. Wśród uchodźców panowało przeludnienie, głód i choroby. Łącznie według obliczeń Władysława i Ewy Siemaszków w kilkunastu napadach UPA we Włodzimierzu zginęło 111 Polaków. Po wojnie zdecydowana większość polskich mieszkańców Włodzimierza została ekspatriowana^[12].

Miasto zostało ponownie zajęte przez Armię Czerwoną 20 lipca 1944.

Okres powojenny

Ta sekcja może zawierać nierzetelne źródła. Informacje oparte na nierzetelnych źródłach mogą zostać usunięte. Zweryfikuj hasło i dodaj przypisy do wiarygodnych, najlepiej recenzowanych publikacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. Uwaga: Aby ułatwić pracę, stosuj standardowe parametry z datą: nierzetelne=2022-10

Park Słowiański w 2015

W latach 1945–1991 w Ukraińskiej SRR, po 1991 należy do Ukrainy.

W 2009 roku archeolodzy ukraińscy, prowadząc wykopaliska na terenie Włodzimierza, natrafili na masowy grób, w którym odnaleźli polskie orzełki i guziki od mundurów. Stwierdzili, że są to ofiary mordów przeprowadzanych przez NKWD w 1941 w związku z „ewakuacją więzień”, po czym zaprosili do współpracy polskich archeologów. Badacze polscy doszli do wniosku, że odnalezione szczątki to ofiary zbrodni nie radzieckiej, a niemieckiej – zamordowani w ramach holokaustu Żydzi (przedmioty związane z Polakami znaleziono ostatecznie w nieznacznej liczbie). Mimo to w ukraińskim raporcie dotyczącym wykopalisk stwierdzono, że w badanych grobach znajdują się szczątki zamordowanych przez NKWD. Analogiczną tezę przedstawiła część ukraińskich mediów. Adam Kaczyński z polskiej Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa zaznaczył, że postępowanie takie wpisuje się w linię polityczną tych środowisk ukraińskich, dla których UPA było formacją bohaterską. Tymczasem zbrodnie niemieckie na Żydach na okupowanych wschodnich terenach II RP były dokonywane przy udziale tych samych osób, które następnie, dezerterując z niemieckich jednostek policyjnych, współtworzyły partyzantkę ukraińską. Podobne reakcje mediów ukraińskich następowały po ekshumacjach polskich ofiar mordów ukraińskich w Ostrówkach na Wołyniu, odkryciu grobów jeńców radzieckich w więzieniu w Łucku. Niektórzy ukraińscy zawodowi archeolodzy komentowali wydarzenia we Włodzimierzu w bardziej oględny sposób, odcinając się tym samym od popularyzowanej przez media fałszywej wersji wydarzeń^[14].

15 grudnia 2021 roku Rada Najwyższa Ukrainy zadecydowała o przywróceniu historycznej nazwy miasta pozbawionej członu rozróżniającego Wołyński^[15].

Zabytki

Kościół św. Anny

Sobór Narodzenia Pańskiego

Cerkiew św. Mikołaja

• kościół parafialny św. Anny w stylu barokowym z 1752 roku. Świątynię ufundował biskup Adam Woyna-Orański. Opiekę nad nim sprawował zakon kapucynów. Parafia katolicka istniała tu do 1958 roku, kiedy to władze komunistyczne zamknęły kościół i go zdewastowały rabując rokokowy ołtarz i rozbierając dzwonnicę. Następnie komuniści umieścili w nim kawiarnię oraz salę koncertową. Katolicy odzyskali kościół i 3 stycznia 1992 r. odprawili pierwszą mszę św. Obecnie pod opieką karmelitów. Na lewo od wejścia znajduje się tablica z 1561 roku, z płaskorzeźbą przedstawiającą rycerza Podhoreńskiego w zbroi. W pobliżu znajdowały się zabudowania klasztoru kapucynów rozebrane w 1833 roku przez Rosjan po powstaniu listopadowym.
• Sobór Narodzenia Pańskiego, wzniesiony jako kościół oo. jezuitów pw. Rozesłania Apostołów przez Michała Radzimińskiego w latach 1755–1766. Po kasacie zakonu w 1787 roku zabudowania przejęli bazylianie. Od 1840 władali nimi prawosławni. Na krótko w okresie międzywojennym świątynia wróciła do katolików. W 1927 roku w poklasztornym gmachu umieszczono seminarium duchowne. W 1992 przekazany został Ukraińskiemu Kościołowi Prawosławnemu Patriarchatu Kijowskiego i zaadaptowany na katedralny sobór Narodzenia Pańskiego.
• klasztor oo. dominikanów z XVII wieku. Kościół rozebrali Rosjanie w XIX wieku.
• cmentarz z zachowanymi polskimi grobami z XIX-XX w.
  • kwatery żołnierzy Wojska Polskiego z 1919-1920 roku odnowione w 2000 roku staraniem „Stowarzyszenia Upamiętniania Polaków Pomordowanych na Wołyniu”^[16]
• cerkiew prawosławna pw. św. Mikołaja z 1780, pierwotnie kaplica unicka
• cerkiew św. Bazylego z XIV wieku. W 1884 roku dobudowano do niej przedsionek, a na pocz. XX wieku dwie cebulaste kopułki w stylu moskiewskim.
• sobór Zaśnięcia Matki Bożej z końca XIX w., w stylu staroruskim (rekonstrukcja obiektu z XII stulecia)
• pałac biskupów włodzimiersko-wołyńskich
• cmentarz żydowski
• zamek – na wiadomość o śmierci króla Polski Kazimierza Wielkiego w 1370 roku Kiejstut wraz z Lubartem zajęli ziemię włodzimierską niszcząc nieukończony murowany zamek we Włodzimierzu. Obecnie nie istnieje.
• kościół luterański z XIX wieku
• domy i kamienice z XIX-XX w.

Sport

Orzeł polski na włodzimierskim cmentarzu

W II Rzeczypospolitej w mieście działały kluby piłkarskie Amatorzy Włodzimierz oraz WKS Włodzimierz Wołyński.

Ludzie związani z miastem

Miasta partnerskie

• Kętrzyn
• Hrubieszów
• Łęczyca

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Mapa WIG Włodzimierz Pas 45 Słup 38

Linki zewnętrzne

• Włodzimierz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 169 ., s. 169–175.
• Radziecka mapa topograficzna 1:100 000. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-02)].
• Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona