Wójtostwo (Sanok)

Wójtostwo
Dzielnica Sanoka
Ilustracja
Widok na dzielnicę ze wzgórza w Trepczy. Na drugim planie Śródmieście (2010)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

sanocki

Miasto

Sanok

Data założenia

XIX wiek

W granicach Sanoka

XIX wiek

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wójtostwo”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Wójtostwo”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Wójtostwo”
Ziemia49°34′15″N 22°11′49″E/49,570833 22,196944
Portal Polska

Wójtostwo – dzielnica miasta Sanoka.

Historia

Widok na Wójtostwo z Góry Parkowej. Z lewej główna arteria dzielnicy - ulicę Jana Pawła II. W tle rzeka San i Góry Słonne (2010)
Północna część Wójtostwa. W tle obecny most na Sanie łączący z Białą Górą (2010)

W przeszłości w myśl przywileju lokacyjnego z XIV wieku władzę w mieście pełnił wójt dziedziczny. Nazwa dzielnicy pochodzi od podmiejskiego obszaru, na którym znajdował się folwark wójtowski[1]. Wójtowie sanoccy czerpali z niego dochody[2]. Na początku XVI wieku uposażenie wójtostwa przeniesiono w skład starostwa sanockiego.

Podczas przejazdu Moskali w drodze na Węgry w 1849 w trakcie tamtejszego powstania najeźdźcy zażądali 100 korców owsa, stawiając groźbę spalenia miasta[2]. Wobec braku w mieście zarówno zboża, jak i pieniędzy, władze miasta odstąpiły podsanockiemu właścicielowi ziemskiemu Janowi Tchorznickiego teren Wójtostwa w zamian za otrzymany od niego owies[2]. W XIX wieku równinna powierzchnia Wójtostwa nie nadawała się do zabudowy ze względu na zagrożenie powodziowe związane z wylewami nieopodal przepływającej rzeki San. W 1879 na Wójtostwie zamieszkiwała Kornelia Tchórznicka[3]. Pod koniec XIX wieku właścicielką tabularną dóbr Wójtostwa była Józefa Rylska[4]. W 1897 na terenie Wójtostwa miasto utworzyło nową targowicę, rzeźnię i place dla wojska[5]. Możliwość budownictwa komunalnego i mieszkaniowego pojawiła się po uregulowaniu rzeki i wykonaniu robót zabezpieczających[6]. Na przełomie XIX i XX wieku właścicielem terenów wójtostwa sanockiego był Aleksander Mniszek-Tchorznicki (posiadał tam m.in. browar i spichlerz)[7][8].

Przed 1939 przy ulicy Kiczury działała cegielnia parowa Antoniego Wilka[9].

Od 1959 istniał most wiszący (kładka) na rzece San, łączący Wójtostwo (i cały Sanok) z Białą Górą na prawym brzegu rzeki[10][11]. Od 1977, a po odbudowie od 1981 istnieje obecny Most Białogórski[12][13][14][15].

Po 1960 dawne tereny rolne położone w granicach dzielnicy zostały zabudowane blokami mieszkalnymi przez Sanocką Spółdzielnię Mieszkaniową i Zakłady Przemysłu Gumowego "Stomil"[16]. Na obszarze dzielnicy w latach 70. trwała budowa bloków mieszkalnych na tzw. osiedlu Traugutta[17], które wykonywało Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane[18]. W 1989 uchwałą Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku przemianowano nazwę dzielnicy os. Traugutta na Wójtostwo, a główną arterię dzielnicy, ulicę Długą na ulicę Jana Pawła II[19][20][21][22]..

W przeszłości w piśmiennictwie pojawiały się formy nazwy dzielnicy „Wójtostwo”[23][24] oraz „Wójtowstwo”[25]. W późniejszych latach formy „Wójtostwo” używali m.in. Józef Sulisz[2], historyk Adam Fastnacht[26] i znawca Sanoka Stefan Stefański[27]. W wyniku błędu w uchwale rady miasta z 25 września 1991 nazwa „Wójtostwo” została zastąpiona omyłkową formę „Wójtowstwo” i taki zapis jest stosowany w oficjalnych dokumentach, a także na tabliczkach z nazwami ulic[28][29].

Położenie

Położona jest w północnej części miasta przy drodze krajowej nr 28. Od strony północno-zachodniej graniczy z wsią Trepcza, od strony wschodniej dzielnicę ogranicza rzeka San. Przy głównej ulicy im. Jana Pawła II prowadzącej centralnie przez dzielnicę położony jest m.in. kościół parafialny pw. Chrystusa Króla i Miejska Komunikacja Samochodowa w Sanoku - spółka Sanockiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej (SPGK).

Osiedla

  • Biała Góra (w tym Skansen)
  • os. Jana Pawła II
  • os. Sierakowskiego
  • os. Sadowa
  • os. Armii Krajowej
  • os. Kiczury

(Na podstawie wydawnictw Sanok. Plan Miasta, wyd. Warszawa 1991, wyd. Sanok 1996, wyd. Sanok 2007)

Szkoły

Na obszarze dzielnicy powstały szkoły:

  • Przy ulicy Jana Pawła II 25: Szkoła Podstawowa nr 7, otwarta 1 września 1975[30]. Roboty budowlane budynku wykonało Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane[31][32]. Później funkcjonowało Gimnazjum nr 4 im. 6 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Sanoku pod numerem 25, a po reformie systemu oświaty od 2017 Szkoła Podstawowa nr 9[33].
  • Przy ulicy Sadowej: Szkoła Podstawowa nr 8, oddana do użytku w 1986[34]. Roboty budowlane szpitala wykonało także Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane[35].

Obiekty

Ogród jordanowski, w kształcie prostokąta, o powierzchni ok. 2 ha, którego okalają ul. Jana Pawła II (wcześniej ul. Długa), ul. Mariana Langiewicza, ul. Romualda Traugutta i ul. Wiśniowa, tworzony w latach 70.[36][37], został zagospodarowany przez Spółdzielnię Mieszkaniową „Bieszczady” w Sanoku i oddany do użytku w 1978[38] (wcześniej był to obszar należący do rodziny Franciszka Lurskiego)[39][40].

Przypisy

  1. ↑ Sanok. Materiały do dziejów miasta do XVII w., Adam Fastnacht, opracowanie Feliks Kiryk, s. 28, 45
  2. ↑ a b c d Józef Sulisz. Kilka zapisek z Sanoka. „Lud”. Tom 13, s. 39, 1907. 
  3. ↑ Edward Zając: VI. Okres autonomii. 4. Rzemiosło i handel w powiecie sanockim. W: Życie gospodarcze ziemi sanockiej od XVI do XX wieku. Sanok: Stowarzyszenie Inicjowania Przedsiębiorczości, 2004, s. 146. ISBN 83-914224-9-6.
  4. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 182.
  5. ↑ Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 383
  6. ↑ Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 394-395
  7. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, s. 405, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  8. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 215.
  9. ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 18.
  10. ↑ Najdłuższy w kraju most wiszący na Sanie oddany do użytku. „Nowiny”, s. 1, Nr 89 z 13 kwietnia 1959. 
  11. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 236, 466, 478. ISBN 978-83-60380-26-0.
  12. ↑ Sanocka panorama 1977. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 3, Nr 36 (165) z 20-31 grudnia 1979. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  13. ↑ Będzie znowu most na Białą Górę. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1, Nr 12 (211) z 20-30 kwietnia 1981. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  14. ↑ Przed zimą przejedziemy San. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1, Nr 29 (229) z 20-31 października 1981. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  15. ↑ Nowy most na Sanie gotowy. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1, Nr 34 (234) z 10-20 grudnia 1981. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  16. ↑ Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 843-844
  17. ↑ Ryszard Bilski. Intruz pod żurawiem. „Nowiny”, s. 3, Nr 106 z 18 kwietnia 1972. 
  18. ↑ Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane. Warszawa: 1978, s. 29.
  19. ↑ Nowe nazwy sanockich ulic. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 13 (484) z 1–10 maja 1989. 
  20. ↑ Nowe nazwy sanockich ulic. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1, 2, Nr 32 (503) z 20-30 listopada 1989. 
  21. ↑ Ulice zmieniają patronów. „Nowiny”, s. 5, Nr 2 z 2 stycznia 1990. 
  22. ↑ Wykaz ulic. Zmiany nazw ulic. W: Sanok. Plan miasta. Warszawa: PiTR Kartografia, 1991.
  23. ↑ Pierwszy karawan-samochód. „Nowości Illustrowane”. Nr 15, s. 13, 13 kwietnia 1907. 
  24. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 9, s. 4, 3 marca 1912. 
  25. ↑ Kronika. Szanuj cudzą własność. „Ziemia Sanocka”. 26, s. 3, 7 września 1919. 
  26. ↑ Adam Fastnacht: Sanok. Dzieła wybrane. T. I: Materiały do dziejów miasta do XVII w.. Brzozów: Muzeum Regionalne PTTK w Brzozowie, 1990, s. 43.
  27. ↑ Stefan Stefański: Sanok i okolice. Warszawa: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział w Sanoku, 1958, s. 24. Stefan Stefański: Sanok i okolice. Warszawa: Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Sanoku / Sport i Turystyka, 1963, s. 47. Stefan Stefański: Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Zarząd Oddziału PTTK w Sanoku, 1991, s. 42.
  28. ↑ Interwencja Wójtostwo: „Jak długo mamy czekać na wymianę tabliczek z nazwami ulic?” (ZDJĘCIA), „eSanok.pl” [dostęp 2017-07-13] (pol.).
  29. ↑ Jolanta Ziobro. Dwója z ortografii. „Tygodnik Sanocki”. nr 31 (1080), s. 6, 10 sierpnia 2012. [dostęp 2017-07-13]. 
  30. ↑ Jan Grygiel, Edward Wisz. Rok 1975. „Nowiny”, s. 3, Nr 26 z 4 lutego 1980. 
  31. ↑ Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane. Warszawa: 1978, s. 24.
  32. ↑ Józef Baszak: Powstanie i rozwój Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlanego (1950-1978). W: Budownictwo. Sanockie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej. Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane. Sanok: 2014, s. 108. ISBN 978-83-934513-6-4.
  33. ↑ Uchwała Nr XLVI/398/17 Rady Miasta Sanoka z dnia 19 grudnia 2017r. w sprawie nadania statutu Szkole Podstawowej Nr 9 w Sanoku. bip.um.sanok.pl, 2017-12-29. [dostęp 2018-04-09].
  34. ↑ Andrzej Radzik: Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane lata 1978-1993. W: Budownictwo. Sanockie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej. Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane. Sanok: 2014, s. 138. ISBN 978-83-934513-6-4.
  35. ↑ Andrzej Radzik: Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane lata 1978-1993. W: Budownictwo. Sanockie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej. Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane. Sanok: 2014, s. 139. ISBN 978-83-934513-6-4.
  36. ↑ Marian Ziobro. Sanok – czas działania. „Nowiny”, s. 4, Nr 169 z 1-3 sierpnia 1975. 
  37. ↑ Dorośli dzieciom. Na spółdzielczych osiedlach. „Nowiny”, s. 5, Nr 179 z 11-12 sierpnia 1979. 
  38. ↑ Ryszard Nocuń. Listy. Apel. „ Podkarpacie”, s. 10, Nr 13 z 26 marca 1981. 
  39. ↑ Czcigodna 2000 ↓, s. 33.
  40. ↑ Opowieść 2000 ↓, s. 57.

Bibliografia

Podział Sanoka
Dzielnice (jednostki pomocnicze gminy)
Osiedla mieszkaniowe
  • os. Okołowiczówka
  • os. Kiczury
  • os. Podgaje
  • os. Biała Góra
  • os. Szklana Górka
  • os. Porcelana (Łany)
  • os. Jerozolima
  • os. Jana III Sobieskiego
  • os. Robotnicza
  • os. Jana Pawła II
  • os. Sadowa
  • os. Armii Krajowej
  • os. Wyspiańskiego
  • os. Kościuszki
Dawniej w granicach Sanoka

POL Sanok COA.svg

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego
Biała Góra view from Trepcza.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok na San i Białą Górę ze wzgórza w Trepczy
Wójtostwo San Słonne.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok na dzielnicę Wójtostwo w Sanoku z Góry Parkowej, w tle San i Góry Słonne
Panorama of Sanok from Trepcza.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Panorama na Sanok - dzielnice Wójtostwo i Śródmieście ze wzgórza w Trepczy
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844