Wąpielsk (gmina)

Wąpielsk
	gmina wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	rypiński
TERC	0412062
Wójt	Dariusz Piotr Górski
Powierzchnia	93,78 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 4047
• gęstość	43,4 os./km²
Nr kierunkowy	56
Tablice rejestracyjne	CRY
	Adres urzędu:Urząd Gminy w Wąpielsku; Wąpielsk 20; 87-337 Wąpielsk
Szczegółowy podział administracyjny
	Położenie na mapie powiatu;
	53°08′00″N 19°17′00″E/53,133333 19,283333
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej
	Portal Polska

Wąpielsk (1940-54 gmina Radziki Duże) – gmina wiejska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa toruńskiego.

Siedziba gminy to Wąpielsk.

Według danych z 31 grudnia 2011^[2] gminę zamieszkiwały 4122 osoby.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[3] gmina Wąpielsk ma obszar 93,78 km², w tym:

użytki rolne: 71%
użytki leśne: 20%

Gmina stanowi 15,97% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2011^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	4122	100	2065	50,1	2057	49,9
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	43,9		22		21,9

Piramida wieku mieszkańców gminy Wąpielsk w 2014 roku^[1].

Historia

Gmina zbiorowa Wąpielsk powstała w 1867 roku w powiecie rypińskim w guberni płockiej. W okresie międzywojennym gmina Wąpielsk należała do powiatu rypińskiego w woj. warszawskim. 1 kwietnia 1938 roku gminę wraz z całym powiatem rypińskim przeniesiono do woj. pomorskiego^[4].

24 października 1940 gminę Wąpielsk zniesiono^[5]^[6], przekształcając ją w gminę Radziki Duże (Ratsfelde)^[7]; równocześniе gromady Cetki, Długie i Warpalice wyłączono z gminy Wąpielsk i włączono do nowo utworzonej gminy Rypin (Rippin-Land)^[8], natomiast do gminy Ratsfelde włączono gromady Bielawki, Lamkowizna, Łapinóż, Łapinóż-Rumunki i Łapinóżek z gminy Osiek^[7].

Po wojnie, dekretem PKWN z 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej pierwszej i drugiej instancji, uchylono wszelkie zmiany w podziale administracyjnym państwa wprowadzone przez okupanta (Art. 11)^[9]. Jednak, zmiany w podziale administracyjnym powiatu rypińskiego wprowadzone podczas wojny utrzymywały się w praktyce także po wojnie^[5]. Było to praktykowane do tego stopnia, że Wojewoda Pomorski wydał 22 kwietnia 1950 specjalne ogłoszenie informujące o powróceniu do stanu administracyjnego z 1 września 1939, podkreślając szczególnie, że „gromada Łapinóż należy do gminy wiejskiej Osiek, a nie do gminy wiejskiej Wąpielsk”^[10]. Tak więc przedwojenna gmina Wąpielsk winna funkcjonować de iure także po wojnie, choć w praktyce nadal stosowano zarówno nazewnictwo, jak i skład gmin wprowadzony przez okupanta.

Na przykład GUS-owski oficjalny Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r. dalej wylicza gminę Radziki Duże w miejsce gminy Wąpielsk, umieszczając gromady Cetki, Długie i Warpalice (należące przed wojną do gminy Wąpielsk) w gminie Strzygi (następniczki utworzonej przez hitlerowców gminy Rypin), a gromady Bielawki, Lamkowizna, Łapinóż, Łapinóż-Rumunki i Łapinóżek (należące przed wojną do gminy Osiek) w gminie Radziki Duże^[11]. Podobnie było nawet w wydawnictwach wojewódzkich, np. w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 1954 w opisie gmin i gromad podlegających transformacji w związku z reformą administracyjną państwa^[12]. Brak konsensusu trwał do jesieni 1954, kiedy to formalnie zniesiono gminy wiejskie w miejsce gromad^[13].

Dopiero gmina utworzona w 1973 roku nazywa się formalnie Wąpielsk^[14].

Ochrona przyrody

Na terenie gminy znajduje się rezerwat przyrody Tomkowo – leśny, chroni las mieszany z domieszką modrzewia polskiego.

Zabytki

Dwór w Wąpielsku

Pałac w Radzikach Małych

Pozostałość zamku w Radzikach Dużych

Długie – Pałac z 1 poł. XIX w. wraz z otaczającym go parkiem, budynek dawnego młyna, spichrz
Łapinóżek – Dwór z 2 poł. XIX w. z oficyną i pozostałością parku
Radziki Duże – Kościół św. Katarzyny z 2 poł. XIV w., ruiny zamku z XIV/XV w.
Radziki Małe – Ruiny pałacu z XVII w.
Tomkowo – Dwór oraz naturalny park sąsiadujący z rezerwatem przyrody
Wąpielsk – Eklektyczny dwór z 2 poł. XIX w., otaczający go park, brama wjazdowa

Miejscowości w gminie Wąpielsk

Wsie

Bielawki, Długie, Kiełpiny, Kierz Półwieski, Kupno, Lamkowizna, Łapinóż-Rumunki, Łapinóżek, Półwiesk Duży, Półwiesk Mały, Radziki Duże, Radziki Małe, Ruszkowo, Tomkowo, Wąpielsk.

Osady

Chorab, Noskowizna, Olszak

Sąsiednie gminy

Bobrowo, Brodnica, Brzuze, Golub-Dobrzyń, Osiek, Radomin, Rypin

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Wąpielsk w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Ludność w gminach według stanu w dniu 31.12.2011 r.. GUS. [dostęp 2013-09-07]. (pol.).
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240.
↑ ^a ^b Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
↑ ^a ^b [1].
↑ Amtsbezirk Rippin (Westpr.)-Land.
↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
↑ Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208.
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
↑ Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63).
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
↑ Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia lotnicze gminy Wąpielsk. zdjeciawapielsk.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-10)].

[populacja2016-1] Gmina Wąpielsk w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[autonazwa2-2] Ludność w gminach według stanu w dniu 31.12.2011 r.. GUS. [dostęp 2013-09-07]. (pol.).

[autonazwa1-3] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[4] Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240.

[srokowski-5] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[6] Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.

[territorial.de-7] [1].

[8] Amtsbezirk Rippin (Westpr.)-Land.

[anulowanie-9] Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.

[ogloszenie-10] Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208.

[wykaz-11] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.

[gromady-12] Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63).

[13] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.

[14] Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).

[a-15] de facto 1941

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[A]

Sołectwa	Bielawki Długie Kiełpiny Kierz Półwieski Kupno Lamkowizna Łapinóż-Rumunki Łapinóżek Półwiesk Duży Półwiesk Mały Radziki Duże Radziki Małe Ruszkowo Tomkowo Wąpielsk
Miejscowości niesołeckie	Chorab Noskowizna Olszak

Miasta	Rypin
Gminy miejskie	Rypin
Gminy wiejskie	Brzuze Rogowo Rypin Skrwilno Wąpielsk

Przynależność wojewódzka	gubernia płocka (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–38) woj. pomorskie (II RP) (1938–39) woj. pomorskie (PRL) (1945–50) woj. bydgoskie (1950–75)
Miasta	Dobrzyń nad Drwęcą (do 1870 i 1919–51^[A] →) Rypin
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Brzuze (od 1973) Chrostkowo (do 1954) Czermin (do 1942) Dobrzyń nad Drwęcą (1870–1919) Dzierzno (do 1940) Gójsk (do 1924 →) Okalewo (do 1954) Osiek Płonne (do 1940) Pręczki (do 1940 i 1944–54) Radomin (1940–54) Radziki Duże (1941–54) Rogowo Rypin (1940–1944 i od 1973) Sadłowo (1942–54) Skrwilno Sokołowo (do 1940) Starorypin (do 1940) Strzygi (1944–54) Szczutowo (do 1954) Świedziebnia (od 1940) Wąpielsk (do 1940 i od 1973) Zbójno (1940–54) Żałe (do 1954)
Gromady (1954–72)	Brzuze (1972) Chrapoń (1954–55 →) Chrostkowo (1954–55 →) Czarnia Duża (1954–55 →) Czumsk Duży (1954–71) Długie (1954–61) Dulsk (1954–55 →) Głowińsk (1954–59) Janowo (1954–61) Jasiony (1954–55 →) Kobrzyniec Stary (1954–61) Kretki Małe (1954–59) Mleczówka (1954–55 →) Okalewo (1954–71) Osiek (1954–72) Ostrowite (1954–71) Pręczki (1954–71) Radomin (1954–55 →) Radziki Duże (1954–71) Rogowo (1954–72) Róże (1954–55 →) Rypin (1972) Sadłowo (1954–72) Skrwilno (1954–72) Skudzawy (1954–61) Stalmierz (1954–55 →) Starorypin (1954–71) Stępowo (1954–68) Strzygi (1954–71) Szafarnia (1954–55 →) Szczutowo (1954–55 →) Świedziebnia (1954–72) Trąbin (1954–59) Ugoszcz (1954–71) Wąpielsk (1954–68) Wąpielsk (1972) Wola Stara (1954–55 →) Zbójno (1954–55 →) Żałe (1954–71)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne