Wąs czepny

Wąs czepny Brunnichia ovata

Wąs czepny winorośli

Reakcja wąsa męczennicy na dotknięcie drewnianą pałeczką

Wąs czepny – organ czepny roślin pnących, powstający jako zmodyfikowany liść lub jego część (wąsy liściowe), a także fragment łodygi (wąsy pędowe)^[1]. Służy do owijania się wokół podpory i tym samym umożliwia wspieranie lub wspinanie się rośliny, która rosnąc dzięki temu ku górze zyskuje lepszy dostęp do światła. Wąsy owijają się wokół podpory ponieważ są organami wrażliwymi na dotyk^[2].

Nie są wąsami czepnymi pełniące podobne funkcje i owijające się międzywęźla (np. powoju), ogonki liści z wykształconą blaszką liściową (np. powojnika), czy korzenie przybyszowe niektórych pnączy (np. wanilii)^[3].

Budowa

Wąsy są nitkowate i mogą być proste lub rozgałęzione. Podobna budowa u różnych roślin przy różnym pochodzeniu tych organów jest jednym z przykładów konwergencji^[3].

U grochu i wielu innych przedstawicieli bobowatych, wąsy powstają z końcowego odcinka osadki i z górnych listków liścia pierzasto złożonego^[3]. U innych roślin całe liście, ogonki liściowe lub przylistki pełnią funkcje wąsów czepnych. U winorośli wąsy pędowe powstają na zakończeniach osi pędu, po czym spychane są na bok przez kontynuujące wzrost odgałęzienie boczne^[3]. U męczennicy wąsy są przekształconymi pędami bocznymi wyrastającymi z pachwin liści. U roślin z rodzaju winobluszcz na końcach rozgałęzionych wąsów czepnych wykształcają się tarczki czepne, umożliwiające wspinanie się roślinie nawet po płaskich powierzchniach^[1].

Wzrost i ruchy wąsów

Podczas wzrostu wąsa wykonuje on ruchy nutacyjne (szukające) polegające na kolistych lub elipsoidalnych ruchach jego końcówki i kierowaniu się całego wąsa przemiennie ukośnie ku górze i na dół. Często u roślin pnących cały wierzchołek pędu wykonuje koliste ruchy nutacyjne, zwiększające szanse trafienia na podporę. Po dotknięciu wąs wygina się w miejscu kontaktu i owija wokół podpory. Wygięcie wąsa i jego owinięcie się następuje relatywnie szybko – widoczne bywa już w 30 sekund po kontakcie z podporą, i następuje w wyniku szybkiego wzrostu przeciwnej strony wąsa w stosunku do dotkniętej. Najsilniej reaguje zwykle szczytowa część wąsa i u większości gatunków reakcja następuje po podrażnieniu tylko dolnej strony wąsa. Poza wygięciem w kierunku bodźca będącym przykładem tigmotropizmu, niektóre gatunki (np. harbuźnik) reagują ruchem nastycznym – tworząc od dołu wklęśnięcie wąsa po zadziałaniu bodźca od góry^[3].

Przypisy