Wąsatka

Wąsatka
	Panurus biarmicus
	(Linnaeus, 1758)
	; Samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	Panuridae; des Murs, 1860
Rodzaj	Panurus; Koch, 1816
Gatunek	wąsatka
Synonimy
	[Parus] biarmicus Linnaeus, 1758;
	[Parus] biarmicus Linnaeus, 1758;
Podgatunki
	P. b. biarmicus (Linnaeus, 1758); P. b. kosswigi Kumerloeve, 1959; P. b. russicus (C. L. Brehm, 1831);
	P. b. biarmicus (Linnaeus, 1758); P. b. kosswigi Kumerloeve, 1959; P. b. russicus (C. L. Brehm, 1831);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; występuje przez cały rok tylko zimuje

Wąsatka^[5] (Panurus biarmicus) – gatunek niewielkiego ptaka osiadłego lub koczującego z rodziny wąsatek (Panuridae)^[5]^[6]^[7], której jest jedynym przedstawicielem. Zamieszkuje Europę (przeważnie plamowo) oraz Azję od Morza Kaspijskiego i Azji Mniejszej na wschód przez Azję Środkową aż po północno-wschodnie Chiny. W Polsce nieliczny lub bardzo nieliczny ptak lęgowy niżu, częstszy na zachodzie kraju (tam lokalnie liczny)^[8]; liczebność krajowej populacji szacuje się na 1800–2500 par^[8]^[9].

Systematyka

Zanim wąsatkę wydzielono do osobnej rodziny, zaliczana była do ogoniatek (Paradoxornithidae)^[3]^[10]^[11], pokrzewek (Sylviidae)^[5] lub tymaliowatych (Timaliidae)^[4]. Takson ten najbliżej spokrewniony jest ze skowronkami (Alaudidae)^[7].

Podgatunki

Wyróżniono trzy podgatunki P. biarmicus^[3]^[6]:

P. biarmicus biarmicus – zachodnia, środkowa i południowa Europa do południowo-zachodniej Rosji, Bałkanów i zachodniej Turcji.
P. biarmicus kosswigi – południowo-środkowa Turcja.
P. biarmicus russicus – wschodnio-środkowa i wschodnia Europa przez południową Rosję do północno-wschodnich Chin, Mongolii, Kazachstanu i środkowej Turcji.

Morfologia

Samica wąsatki (Anglia)

Wygląd: Upierzenie ogólnie jasnocynamonowe. Bardzo długi, schodkowato zwężający się ogon i krótkie skrzydła. Dziób ostry, lekko wygięty. U samców głowa i kark jasnoszare, na bokach głowy charakterystyczne, czarne plamy w kształcie „wąsów”, które widoczne są z daleka. Grzbiet, ogon i lotki cynamonowordzawe, spód ciała biały z lekkim, różowym odcieniem. Barki rdzawożółte. Skrzydła w podłużne pasy brązowo-czarno-białe. Pokrywy podogonowe czarne. Samice mają głowę cynamonowobrązową bez „wąsów”, beżowe pokrywy podogonowe i ogólnie bardziej matowe upierzenie. Młode podobne do samic, lecz z czarnym grzbietem i pokrywami podogonowymi.
Wymiary średnie: długość ciała: około 14,5–17 cm^[12]^[13]
rozpiętość skrzydeł: 16–18 cm^[14]
masa ciała: 11–20,8 g^[12]^[13]

Ekologia i zachowanie

Jajo z kolekcji muzealnej

Panurus biarmicus

Głos wąsatki nagrany w Norfolku w Anglii

Problem z odtwarzaniem pliku? Zobacz Pomoc.

Biotop: Rozległe połacie trzcin na obrzeżach jezior i zarośnięte starorzecza.
Gniazdo: Umieszczone nisko nad wodą w pałkach lub trzcinach. Jest zbudowane z suchych liści trzciny i wyścielone jej kwiatostanami.
Jaja: Dwa lęgi w roku – pod koniec kwietnia i w czerwcu. W zniesieniu 5–7 jaj o średnich wymiarach 18×14 mm, białych z rzadkimi ciemnobrązowymi plamkami i żyłkami.
Wysiadywanie: Od zniesienia ostatniego jaja trwa przez okres 12–13 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po 10–13 dniach.
Pożywienie: Głównie owady.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje wąsatkę za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, zawiera się w przedziale 3–6 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany^[4].

Na terenie Polski wąsatka jest objęta ścisłą ochroną gatunkową^[15]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[16]. Zalecana ochrona biotopów lęgowych.

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Panurus biarmicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ Panurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2012-08-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Bearded Parrotbill (Panurus biarmicus). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2012-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c BirdLife International, Panurus biarmicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-16] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Panuridae des Murs, 1860 - wąsatki - Bearded reedling (wersja: 2017-03-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-25].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nicators, reedling, larks. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-25]. (ang.).
↑ ^a ^b John H. Boyd III: Panuridae: Bearded Reedling. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux: Version 3.11a [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2020-11-25]. (ang.).
↑ ^a ^b Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 677. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego nieliczny oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km², a bardzo nieliczny – 0,1–1 par na 100 km².
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
↑ Mały słownik zoologiczny. Ptaki. Przemysław Busse (red.). T. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0563-0.
↑ Ogoniatki (Paradoxornithidae) w: Multimedialna Encyklopedia Powszechna Edycja WIEM 2006, Young Digital Poland, 2006
↑ ^a ^b N. Bouglouan: Bearded Tit. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-06-16]. (ang.).
↑ ^a ^b C. Robson: Bearded Reedling (Panurus biarmicus), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2021. DOI: 10.2173/bow.bearee1.01. [dostęp 2021-06-16]. (ang.).
↑ Panure à moustaches. [w:] Oiseaux.net [on-line]. [dostęp 2021-06-16]. (fr.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

Bibliografia

Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Multico, 2007, s. 220-221. ISBN 978-83-7073-474-9.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Panarus biarmicus (Wąsatka). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 348–351. ISBN 83-86564-43-1.

[itis-1] Panurus biarmicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[itis2-2] Panurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2012-08-02] (ang.).

[ibc-3] Bearded Parrotbill (Panurus biarmicus). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2012-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).

[iucn-4] BirdLife International, Panurus biarmicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-16] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Panuridae des Murs, 1860 - wąsatki - Bearded reedling (wersja: 2017-03-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-25].

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nicators, reedling, larks. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-25]. (ang.).

[tif-7] John H. Boyd III: Panuridae: Bearded Reedling. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux: Version 3.11a [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2020-11-25]. (ang.).

[tomiałojć-8] Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 677. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego nieliczny oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km², a bardzo nieliczny – 0,1–1 par na 100 km².

[biuletyn2019-9] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[10] Mały słownik zoologiczny. Ptaki. Przemysław Busse (red.). T. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0563-0.

[11] Ogoniatki (Paradoxornithidae) w: Multimedialna Encyklopedia Powszechna Edycja WIEM 2006, Young Digital Poland, 2006

[oiseaux-12] N. Bouglouan: Bearded Tit. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-06-16]. (ang.).

[Robson-13] C. Robson: Bearded Reedling (Panurus biarmicus), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2021. DOI: 10.2173/bow.bearee1.01. [dostęp 2021-06-16]. (ang.).

[oiseaux2-14] Panure à moustaches. [w:] Oiseaux.net [on-line]. [dostęp 2021-06-16]. (fr.).

[15] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-16] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

barglikowce (Acanthisitti)	bargliki
tyrankowce (Tyranni)	brodawniki szerokodzioby nosoczuby oliwczyki kurtaczki gorzykowate bławatnikowate bekardowate ostrodzioby królówki krzykaczyki szerokodziobki tęczaki muchotyranikowate tyrankowate obrożniki mrówkożery chronkowate kusaczki krytonosowate mrówkowody liściarki tęgosterowate garncarzowate
śpiewające (Oscines)	lirogony gąszczaki altanniki korołazy chwostkowate kolcopiórki miodojady lamparciki buszówkowate ziemnodrozdy stadniaki pieszaki liszkojady maoryski kowaliczki trzaskacze koralniczki czubce górniki jagodniki wireonkowate fletówki wilgowate szuflodziobki ostroloty łuskowczyki krępaczki wangowate gołogłowy paskowniki dzierzbiki satynki wachlarzówki dziwogony monarki modrogłówki cudowronki skałowrony czarniaki dzierzby krukowate płatkonosy jagodziaki koralniki miodniki długobiegi sępowronki skałoskoczki skalinkowate aksamitniki owadówki sikory remizy skowronki wąsatki nikatory krótkosterki chwastówkowate trzciniaki świerszczaki mimiki madagaskarniczki skąpoogonki jaskółkowate świstunki pokrzewczyki raniuszki skotniczkowate bilbile pokrzewki ogoniatki szlarniki tymaliowate dżunglaki sikorniki pekińczyki mysikróliki palmowce jemiołuszki jedwabniczki jagodówki persówki reliktowce pomurniki kowaliki pełźce pełzacze siwuszki strzyżyki perłopiórki pluszcze bąkojady przedrzeźniacze szpakowate muchołówkowate drozdowate dudkowce górodrozdy kwiatówki nektarniki turkuśniki zieleniki złotogłówki tybetańczyki wikłaczowate astryldowate wdówki płochacze wróble pliszkowate łuszczakowate tanagrzce poświerki trznadle pasówki lasówki słowikówki kacykowate hispaniole zeledonki platynki trelniki antyle hispaniolczyki kardynały tanagrzyki tanagrowate

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne