Wąsonogi

Wąsonogi
Cirripedia[1]
Burmeister, 1834
Ilustracja
Różne wąsonogi; pośrodku krab spasożytowany przez worecznice
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

skorupiaki

Gromada

wąsonogi

Wąsonogi (Cirripedia) – gromada[2][3][4], podgromada[5] lub infragromada[6][7] skorupiaków wyłącznie morskich. Jedyna grupa, która obejmuje stawonogi osiadłe. Zamieszkują przeważnie płytkie, przybrzeżne wody, osiadając na obiektach podwodnych, skałach, koralowcach, muszlach mięczaków, pancerzach skorupiaków, na portowych urządzeniach, czy zanurzonych w wodzie częściach statków. Wiele z nich odbywa wędrówki, przyczepione do ciała żółwi morskich czy rekinów. Większość z nich występuje masowo, a 400-2500 osobników na 1 m2 nie należy do rzadkości. Niektóre gatunki wiercą w szkieletach koralowców i muszlach mięczaków, szukając schronienia. Wiele wąsonogów jest pasożytami skorupiaków i wyższych osłonic. Niektóre żyją w komensalizmie z rybami (najczęściej żarłaczami) lub wielorybami. Obejmują ok. 1000 bardzo wyspecjalizowanych gatunków[3].

Przeciętna długość postaci dojrzałych wynosi 3-4 cm, wyjątkowo do 80 cm (u osiadłych). Ciało silnie zmodyfikowane w zależności od trybu życia, szczególnie formy osiadłe i pasożyty odbiegają budową od typowych skorupiaków[3].

Wąsonogi posiadają bardzo długie penisy osiągające 15 cm długości - jest to największy znany stosunek długości penisa do długości ciała wśród organizmów żywych[8].

Systematyka

Zakres podtaksonów jaki obejmuje takson wąsonogów, jego ranga oraz pozycja systematyczna w obrębie skorupiaków są różne u poszczególnych autorów. W podręcznikach Jury (2005)[3], Boroń i Szlachciak (2013)[2] oraz Błaszaka (2011)[4] nadaje się wąsonogom rangę gromady i włącza do nich workowce (u Jury i Błaszaka)[4][3] i Facetotecta (u Błaszaka[4]) w randze rzędów. Newman w 1992 nadał wąsonogom rangę podgromady w obrębie Maxillopoda i nie zaliczał do nich workowców, traktując je jako osobną podgromadę[5].

W systemach Martina i Daviesa z 2001 oraz Ahyonga i innych z 2011 wąsonogi mają rangę infragromady w obrębie podgromady Thecostraca, należącej do gromady Maxillopoda. Nie obejmują one workowców i Facetotecta, które mają rangi osobnych infragromad w obrębie Thecostraca[7][6] (Thecostraca w tych systemach odpowiadają więc wąsonogom z podręcznika Błaszaka[6][4]).

Analiza filogenetyczna Oakleya i innych z 2013 roku wskazuje na polifiletyzm Maxillopoda. Według jej wyników należy wąsonogi wraz z widłonogami i pancerzowcami umieszczać w kladzie Multicrustacea (w bazie WoRMS z rangą nadgromady[9]). Analiza ta wskazuje na tworzenie przez wąsonogi i widłonogi kladu Hexanauplia, jednak nie badano w niej przedstawicieli workowców ani Facetotecta, stąd nie wiadomo czy relacja siostrzana z widłonogami dotyczy całych Thecostraca[10].

Podział wąsonogów w pracy Ahyonga i innych z 2011[6] oraz w bazie WoRMS w 2016 przedstawia się następująco[9]:

  • nadrząd: Acrothoracica – ostrowce
    • rząd: Cryptophialida
    • rząd: Lithoglyptida
  • nadrząd: Rhizocephala – rozłogowce
    • rząd: Akentrogonida
    • rząd: Kentrogonida
  • nadrząd: Thoracica – toraczkowce
    • rząd: Cyprilepadiformes
    • rząd: Ibliformes
    • rząd: Lepadiformes
    • rząd: Scalpelliformes
    • rząd: Sessilia

Grabowski w Błaszaku (2011) definiuje wąsonogi szerzej i stosuje podział na pięć rzędów: Factoteca, workowce, ostrowce, toraczkowce i rozłogowce[4].

Przypisy

  1. ↑ Cirripedia, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b Karol Komosińsk: Podtyp: skorupiaki (skrzelodyszne) Crustacea (Branchiata). W: Alicja Boroń, Jolanta Szlachciak: Różnorodność i taksonomia zwierząt Tom 1. Charakterystyka i systematyka zwierząt. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2013.
  3. ↑ a b c d e Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 450-456.
  4. ↑ a b c d e f Michał Grabowski: Gromada: wąsonogi — Cirripedia. W: Zoologia: Stawonogi. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. T. 2, cz. 1.. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16568-0.
  5. ↑ a b William Anderson Newman. Origin of Maxillopoda. „Acta Zoologica”. 73, s. 271–392, 1992. 
  6. ↑ a b c d Shane T. Ahyong i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772, [w:] Z.-Q. Zhang (red.), Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, grudzień 2011, s. 165–191.
  7. ↑ a b Joel W. Martin, George E. Davis: An Updated Classification of the Recent Crustacea. Natural History Museum of Los Angeles County, 2001. [dostęp 2016-04-03].
  8. ↑ Barnacle general biology. [dostęp 2008-06-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-17)].
  9. ↑ a b Cirripedia. W: World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-04-03].
  10. ↑ Todd H. Oakley, Joanna M. Wolfe, Annie R. Lindgren, Alexander K. Zaharoff. Phylotranscriptomics to Bring the Understudied into the Fold: Monophyletic Ostracoda, Fossil Placement, and Pancrustacean Phylogeny. „Mol. Biol. Evol.”. 30 (1), s. 215-233, 2013. DOI: 10.1093/molbev/mss216. 

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Haeckel Cirripedia.jpg

See here for index to numbers.

  1. Lepas anatifera (Linné) = Lepas anatifera Linnaeus, 1758, habitus of adult
  2. Lepas anatifera (Linné) = Lepas anatifera Linnaeus, 1758, adult with left half of shell removed
  3. Conchoderma auritum (Olfers) = Conchoderma auritum (Linnaeus, 1758), group of adults on Coronula diadema shell
  4. Pentalasmis vitrea (Leach) = Lepas fascicularis Ellis & Solander, 1786, adult without shell from below
  5. Scalpellum eximium (Hoek) = Arcoscalpellum michelottianum (Seguenza, 1876), adult from the side
  6. Scalpellum eximium (Hoek) = Arcoscalpellum michelottianum (Seguenza, 1876), adult from above
  7. Scalpellum vitreum (Hoek) = Arcoscalpellum vitreum (Hoek, 1883), adult from the side
  8. Scalpellum vitreum (Hoek) = Arcoscalpellum vitreum (Hoek, 1883), adult from above
  9. Coronula diadema (Lamarck) = Coronula diadema (Linnaeus, 1767), shell from above
  10. Coronula diadema (Lamarck) = Coronula diadema (Linnaeus, 1767), shell from the side
  11. Coronula reginae (Darwin) = Coronula reginae Darwin, 1854, shell from above
  12. Chthamalus antennatus (Darwin) = Chthamalus antennatus Darwin, 1854, adult from above
  13. Catophragmus polymerus (Darwin) = Catomerus polymerus (Darwin, 1854), adult from above
  14. Octomeris angulosa (Sowerby) = Octomeris angulosa Sowerby, 1825, adult from above
  15. Sacculina carcini (Thompson) = Sacculina carcini Thompson, 1836, adult female parasitizing Carcinus maenas, showing externa and indicating network of interna