Wąsosz (województwo podlaskie)

Wąsosz
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

grajewski

Gmina

Wąsosz

Sołectwo

Wąsosz

Liczba ludności (2020)

1123[1]

Strefa numeracyjna

86

Kod pocztowy

19-222[2]

Tablice rejestracyjne

BGR

SIMC

0991137[3]

Położenie na mapie gminy Wąsosz
Mapa konturowa gminy Wąsosz, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Wąsosz”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Wąsosz”
Położenie na mapie powiatu grajewskiego
Mapa konturowa powiatu grajewskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wąsosz”
Ziemia53°31′19″N 22°19′13″E/53,521944 22,320278
Strona internetowa

Wąsosz – wieś (1436–1870 miasto; 1980–2002 jako wsie: Wąsosz Pierwszy i Wąsosz Drugi) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie grajewskim, w gminie Wąsosz[3][4]. Wieś jest siedzibą gminy Wąsosz.

Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską w 1436 roku, zdegradowany w 1870 roku[5]. Jako miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego leżało w województwie mazowieckim[6]. W latach 1975–1980 miejscowość należała administracyjnie do województwa łomżyńskiego. W 1980 funkcjonowały dwie wsie: Wąsosz Pierwszy i Wąsosz Drugi, które 1 stycznia 2003 połączono ponownie w wieś Wąsosz[7].

Miejscowość historycznie położona jest w mazowieckiej ziemi wiskiej[8].

Wąsosz jest miejscowością typowo rolniczą.

Zabytki i obiekty historyczne

Kościół filialny pw. Narodzenia NMP w Wąsoszu
  • Cmentarz żydowski z mogiłą pomordowanych[9]
  • Kościół Przemienienia Pańskiego przy ul. Sienkiewicza, który został wybudowany w latach 1508–1532 w stylu późnogotyckim. Murowany z cegły w wątku wendyjskim i polskim, trójnawowy, pseudobazylikowy. W kościele znajdują się trzy murowane ołtarze.
    • obraz Przemienienia Pańskiego,
    • obraz św. Rozalii namalowany w 1908 roku.
    • epitafium wykonane z białego marmuru przez małżeństwo Bzurów w drugiej połowie XIX wieku.
    • epitafium z białego marmuru wmurowane 15 sierpnia 1997 roku na uroczystej mszy św. przez wojewodę łomżyńskiego i parafian wąsoskich.
  • Kościół filialny pw. Narodzenia NMP (dawniej karmelitów) usytuowany przy rynku (zwany przez mieszkańców klasztorkiem) jest jedną z cenniejszych pamiątek nie tylko architektury, ale i burzliwej historii regionu. Kościół filialny, pierwotnie karmelitów trzewiczkowych powstał około 1625 roku. Karmelici trzewiczkowi zjawili się w Wąsoszu na początku XVII wiek.u Legenda głosi, że dwóch zakonników zatrzymało się na wypoczynek w Wąsoszu, podczas podróży z Krakowa do Wilna. Szlachta i mieszczanie zwrócili się do nich z prośbą o założenie w Wąsoszu klasztoru. Obiecali cenne darowizny. Prośba mieszkańców została wysłuchana. Klasztor powstał w 1605 roku. Zaczątkiem jego siedziby była podarowana kamienica przez bogatego mieszczanina, Andrzeja Rogalę. Przez prawie dwa stulecia, do powstania styczniowego karmelici byli błogosławieństwem dla Wąsosza i okolic. Założyli pierwszą szkołę, uczyli uprawy roli i leczyli mieszkańców. Po rozbiorach stali się ostoją polskości. Wspierali uczestników kolejnych powstań. W podziemiach klasztoru przechowywali broń, chronili rannych powstańców. Po upadku powstania, na rozkaz gubernatora łomżyńskiego klasztor został zlikwidowany.
    • trumna rycerza znajdująca się w podziemiach kościoła, przypisywana według legendy, Rzędzianowi z Wąsoszy.
    • obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, pochodzący z XVI wieku, przesłonięty srebrną sukienką pochodzącą z około 1740 roku, zaś korony są z 1659 roku.
    • sgraffito, ozdoba charakterystyczna dla architektury renesansowej, odkryte podczas remontu kościoła. Sgraffito umieszczone było nad jednym z dawnych okien elewacji frontowej i przedstawia Ostatnią wieczerzę.

Mord na Żydach w Wąsoszu w 1941

W lipcu 1941 w miejscowości doszło do wymordowania prawie całej społeczności żydowskiej[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Strona gminy, demografia. Stan w dn. 31.12.2020 [dostęp 2021-08-05]
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1442 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 80-81.
  6. ↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 39.
  7. ↑ Zarządzenie nr 15 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 10 lipca 1980 r. w sprawie ustalenia wykazu miejscowości w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. Urz. MAGTiOŚ z 1980 r., nr 4, poz. 9); Wykaz urzędowych nazw miejscowości w Polsce, t. 3, Warszawa 1982, s. 524; Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie ustalenia i zmiany urzędowych nazw niektórych miejscowości w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim, mazowieckim, opolskim, podlaskim, pomorskim, śląskim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim oraz obiektu fizjograficznego w województwie podkarpackim (Dz.U. z 2002 r. nr 233, poz. 1964).
  8. ↑ Małe miasta. Przestrzenie, red. Mariusz Zemło. „Acta Collegii Suprasliensis”, tom III, Collegium Suprasliense, Supraśl 2003, s. 267. ISBN 83-916520-2-5
  9. ↑ Wąsosz - miejsce pogromu w 1941 r.. [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. sztetl.org.pl. [dostęp 2018-01-30].
  10. ↑ J.J. Milewski, Zagłada Żydów w Wąsoszu w świetle akt sprawy karnej Mariana Rydzewskiego, „Biuletyn Historii Pogranicza”, 2002, nr 3, s. 91.

Linki zewnętrzne

Gmina Wąsosz
Wsie
Kolonie
  • Kolonia Gródź
  • Kolonia Łazy
  • Kolonie Ławsk
  • Żebry (kolonia)

Gmina Wąsosz

Powiat szczuczyński (1867–1948)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Media użyte na tej stronie

Podlaskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.50 N
  • S: 52.17 N
  • W: 21.45 E
  • E: 24.10 E
Powiat grajewski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu grajewskiego, Polska
Kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego w Wąsoszu.jpg
Autor: PanSG, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego w Wąsoszu
Kościół filialny pw. Narodzenia NMP w Wąsoszu.jpg
Autor: PanSG, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół filialny pw. Narodzenia NMP w Wąsoszu
Wąsosz (gmina w województwie podlaskim) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Wąsosz, Polska