Węgierska Republika Ludowa (1949–1989)
| |||||
| Dewiza: (węg.) Világ proletárjai, egyesüljetek! (Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!) | |||||
| Hymn: (Hymn) | |||||
 | |||||
| Język urzędowy | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Typ państwa | |||||
| Głowa państwa | Przewodniczący Rady Prezydialnej (ostatni) Brúnó Ferenc Straub | ||||
| Szef rządu | premier (ostatni) Miklós Németh | ||||
| Waluta | |||||
| proklamacja | 18 kwietnia 1949 | ||||
| Przekształcenie w Republikę Węgierską | 23 października 1989 | ||||
| Strefa czasowa | UTC +1 – zima | ||||
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
Węgierska Republika Ludowa (WRL, węg. Magyar Népköztársaság) – nazwa państwa węgierskiego w latach 1949–1989. Członek Układu Warszawskiego i Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, jedno z państw bloku wschodniego.
Historia
20 stycznia 1945 roku węgierski rząd tymczasowy z udziałem Komunistycznej Partii Węgier podpisał zawieszenie broni. W latach 1946-1953 kierowani przez Mátyása Rákosiego komuniści zaprowadzili w kraju reżim wzorowany na stalinowskim. W 1948 roku powstała sprawująca jednopartyjną władzę Węgierska Partia Pracujących. W ramach reform Rákosiego przyjęto nową, opartą na radzieckiej, konstytucję (1949), znacjonalizowano przemysł, przeprowadzono kolektywizację rolnictwa[1], wszelkie formy opozycji były tłumione za pomocą terroru i represji przez służbę bezpieczeństwa (Államvédelmi Osztály, później Államvédelmi Hatóság). W latach 1953-1955 stanowisko premiera po Rákosim przejął Imre Nagy, który proklamował stosunkowo liberalny tzw. Nowy Kurs. Mimo popularności w społeczeństwie Nagy został obalony przez twardogłowych stalinistów.
W lipcu 1956 roku, w wyniku zmian politycznych w ZSRR po śmierci Józefa Stalina i pod naciskiem Sowietów, pozbawiono władzy i wywieziono do ZSRR Rákosiego. Postawienie na czele partii jego następcy, Ernő Gerő, skompromitowało węgierskich komunistów, którzy utracili resztki zaufania społecznego. W październiku 1956 roku rozpoczęły się masowe demonstracje, którym początek dał pogrzeb ofiar sfingowanego procesu politycznego (tzw. proces Rajka). Manifestacje kontynuowano jako wyraz solidarności z polskimi wydarzeniami z października 1956 roku (tzw. polski październik, dojście do władzy Władysława Gomułki), które powszechnie postrzegane były na Węgrzech jako zmiany o charakterze systemowym. 23 października demonstrantów zaatakowali funkcjonariusze służby bezpieczeństwa, co spowodowało wybuch powstania węgierskiego 1956 i interwencję radziecką na Węgrzech. 24 października Nagy został ponownie wyznaczony na stanowisko premiera. Początkowo wynegocjował zawieszenie broni z Sowietami. Podczas krótkotrwałych rządów próbował dokonać reform: m.in. rozwiązał Węgierską Partię Pracujących, tworząc na jej miejsce Węgierską Socjalistyczną Partię Robotniczą (WSPR). Następnie rozwiązał tajną policję, ogłosił neutralność Węgier i wystąpienie kraju z Układu Warszawskiego, podjął rokowania w sprawie całkowitego wycofania Armii Radzieckiej oraz zapowiedział przywrócenie wolnych wyborów[2]
Po tym jak Nagy ogłosił wystąpienie z Układu Warszawskiego, interwencja wojskowa ZSRR została wznowiona. Z inicjatywy Sowietów w Szolnok utworzono „Rewolucyjny Rząd Robotniczo-Chłopski”, na czele którego stanął János Kádár. Po obaleniu rządu Imre Nagya, 7 listopada 1956 Kádár przybył wraz z rządem do Budapesztu i przejął władzę[3]. Początkowo rządy Kádára charakteryzowały ostre represje wobec uczestników powstania, stopniowo jednak liberalizował swoją politykę, zwłaszcza w zakresie gospodarki – później także w sferze politycznej. Polityka ta, określana potocznie jako „gulaszowy komunizm” ("gulasz-komunizm"[4]), podniosła na stosunkowo wysoki poziom, jak na kraj bloku wschodniego, standard życia i przyniosła rządowi sporą popularność wśród mieszkańców. Na początku lat 60. rząd ogłosił amnestię w ramach której z więzień wyszli polityczni oraz uczestnicy powstania z 1956 roku[5]. W 1966 roku Komitet Centralny zatwierdził wprowadzający elementy wolnego rynku Nowy Mechanizm Ekonomiczny (węg. új gazdasági mechanizmus), który rozluźnił restrykcje związane z handlem międzynarodowym, dał ograniczoną wolność pracującym w handlu i pozwolił ograniczonej liczbie ludzi działać w sektorze usług[6]. Szczególny okres liberalizacji przypadł na czas gdy premierem kraju był Jenő Focka. Okres ten uważany jest za jeden z najbardziej wolnorynkowych w historii państw członkowskich Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej[7][8].
W 1987 roku Kádár został usunięty ze stanowiska sekretarza KC MSZMP przez Miklósa Németha, który rozpoczął na Węgrzech proces transformacji ustrojowej[9]. W tym samym roku powstało opozycyjne Węgierskie Forum Demokratyczne, domagające się zmian w ustroju politycznym i ekonomicznym. W 1989 roku, w wyniku rozmów opozycji, WSPR i organizacji społecznych (tzw. Trójkątny Stół), Węgry zostały przekształcone w państwo demokracji parlamentarnej w którym nastąpiła reorganizacja WSPR w Węgierską Partię Socjalistyczną.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Wacław Felczak Historia Węgier s. 360-72, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983 ISBN 83-04-01028-3
- ↑ UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Rozdział IV. E (Logistical deployment of new Soviet troops), para 181 (s.56)
- ↑ Lendvai, Paul (2003). The Hungarians: 1000 Years of Victory in Defeat. Princeton: Princeton University Press. s. 463. ISBN 0-691-11406-4.
- ↑ Bernd Jordan, Aleksander Lenz, Księga 100 polityków stulecia, tłum. A. Sąpoliński, wyd. Interart, Warszawa 1997, ISBN 83-7060-508-7.
- ↑ Kadarism – Is it Here to Stay?. [dostęp 2012-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-14)].
- ↑ Gale Stokes, The Walls Came Tumbling Down: The Collapse of Communism in Eastern Europe, Oxford 1993.
- ↑ Balassa, Bela. The Economic Reform in Hungary. Economica, New Series, Vol. 37, No. 145. (1970), s. 1–22.
- ↑ Granick, David. The Hungarian Economic Reform. World Politics, Vol. 25, No. 3. (1973), s. 414–429.
- ↑ Nowy Leksykon PWN, Andrzej Dyczkowski (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 1152, ISBN 83-01-12490-3, OCLC 169994460.
| Państwo węgierskie | |
|---|---|
| Pozostałe |
Media użyte na tej stronie
.svg)
Government Ensign of Hungary, flown by state-owned, non-military vessels from 1957 to 1990.
Coat of arms of Hungary from 20 August 1949 to 12 November 1956.
Autor:
- Blank_map_of_Europe_1956-1990.svg: *Blank_map_of_Europe.svg: maix¿?
- derivative work: Alphathon /'æɫfə.θɒn/ (talk)
- derivative work: StalwartUK (talk)
Map of People's Republic of Hungary as it was from 1949-1989. Surrounding countries accurate from 1956-1990.
this is an imaginary flag of Hungary with the coat-of-arms, valid from 1957 to 1990, but this coat-of-arms was never used in the flag
Coat of arms of Hungary from mid/late 1946 to 20 August 1949 and from 12 November 1956 to 23 May 1957.
The Hungarian national anthem performed by the United States Navy Band.
Flag of Hungary from mid/late 1946 to 20 August 1949 and from 12 November 1956 to 23 May 1957.