Węgrzce (województwo małopolskie)

Artykuł

50°7′12″N 19°58′10″E

- błąd

39 m

WD

50°9'N, 20°2'E, 50°7'9.91"N, 19°58'21.65"E

- błąd

19560 m

Odległość

3 m

Węgrzce
wieś
Ilustracja
Węgrzce
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Zielonki

Wysokość

ok. 230–308[1][2] m n.p.m.

Liczba ludności (31.12.2021)

3329[3]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-086[4]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0344343

Położenie na mapie gminy Zielonki
Mapa konturowa gminy Zielonki, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Węgrzce”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Węgrzce”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Węgrzce”
Ziemia50°07′12″N 19°58′10″E/50,120000 19,969444

Węgrzcewieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki. Leży na północ od Krakowa, przy DK7 do Warszawy.

Do 1954 r. istniała gmina Węgrzce.

Integralne części miejscowości: Czekaj, Sudół[5].

Położenie

Węgrzce według regionalizacji fizycznogeograficznej położone są na Płaskowyżu Proszowickim (342.23), należącym do makroregionu Niecka Nidziańska (342.2), w podprowincji Wyżyna Małopolska (342)[6][7]. Wzdłuż zachodniego skraju miejscowości przebiega droga krajowa nr 7, w pobliżu jej wschodniej granicy przepływa natomiast Sudół Dominikański, lewy dopływ Białuchy (Prądnika)[1].

Większa część miejscowości[a] położona jest w otulinie Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego[8].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki, w jej południowo-wschodniej części, około 6,5 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa[1][2]. Graniczy z następującymi jednostkami[1][9][10][11]:

Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 462,61 ha[12] Węgrzce są trzecią co do wielkości miejscowością w gminie Zielonki obejmującą 9,52% powierzchni gminy[1][13][c].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej północno-zachodnim skraju (w pobliżu DK7) na wysokości około 308 m n.p.m., najniższy na krańcu południowo-wschodnim, w korycie potoku Sudół Dominikański, u zbiegu granic Węgrzc, Dziekanowic i Dzielnicy XV Mistrzejowice, na wysokości około 230 m n.p.m.[1][2]

Pod względem historycznym Węgrzce były wsią dóbr prestymonialnych kapituły katedralnej krakowskiej położoną w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[14]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Etymologia

Węgrzce to nazwa o charakterze etnicznym, utworzona od Węgrów (ludzi pochodzących z Węgier). Dawna nazwa wsi Vengerce oznaczała dosł. wieś Węgrów. Za koncepcją tą przemawia prawdopodobna obecność w tych okolicach osadników lub jeńców węgierskich, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach kilku innych, okolicznych wsi, wywodzących się, jak się przypuszcza, z języka węgierskiego (por.: Batowice od báttya – stryj, Bibice od bíbic – czajka, Boleń od bölény – tur, żubr, Bosutów od bosszú – zemsta[15].

Historia

  • Na terenie dzisiejszych Węgrzc odkryte zostały groby szkieletowe datowane na 2500–1700 p.n.e., czyli pochówki zmarłych w pozycji skurczowej wraz z narzędziami codziennego użytku.
  • Wieś Węgrzce powstała za panowania Bolesława Krzywoustego (1102–1138).
  • 1350 – pierwsza wzmianka o wsi Węgrzce[16]. Nosiła wówczas nazwę Vangerce i była prawdopodobnie zamieszkana przez Węgrów.
  • 1440 – dzisiejsze Węgrzce otrzymują przywilej lokacyjny.
  • 1490 – nazwa wsi brzmi już Wągercze.
  • 1581 – kolejna nazwa: Wękrcze.
  • 1887 – budowa Węgrzeckiego fortu GHW 47a.
  • 1906–1907 – Stanisław Wyspiański mieszka w Węgrzcach. Późnym latem 1906 zakupił w Węgrzcach okazały dom i przeniósł się tam z żoną. W domu tym zorganizował także pracownię. Jednak w tym okresie życia artysta był już bardzo schorowany i z pracowni rzadko korzystał – powstało w niej tylko kilka rysunków. W Węgrzcach artysta napisał swoje dwa ostatnie dramaty – "Zygmunt August" i "Juliusz II". Latem 1907 w jego domu odbyły się głośne dożynki z udziałem przyjaciół artysty i mieszkańców.
  • 1914 – w celu odsłonięcia pola ostrzału fortu zabudowa wsi (wraz z domem Wyspiańskiego) została zrównana z ziemią.
  • 1922 – powstanie jednostki straży pożarnej w Węgrzcach.
  • 19 stycznia 1945 – wyzwolenie spod okupacji niemieckiej.
  • 1969 – w stulecie urodzin Wyspiańskiego, w miejscu jego domu ustawiono kamienny obelisk z tablicą pamiątkową.
  • 1974 – postawienie pamiątkowego obelisku ku czci Stanisława Wyspiańskiego.
  • 1976 – utworzenie parafii w Węgrzcach.
  • 1980 – odsłonięcie Pomnika Żołnierzy Armii Radzieckiej i Mieszkańców Poległych w Czasie II Wojny Światowej.

Demografia

Liczba mieszkańców Węgrzc w ciągu ostatnich kilkunastu lat zwiększyła się o ok. 50%, przekraczając poziom 3,3 tys. osób w roku 2020.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

Zabytki

Inne

  • Budynek podworski franciszkanek z XIX/XX w. oraz pozostałości dawnego parku ze stawami. Dwór wraz z otoczeniem stanowi własność Wojewódzkiej Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian.
  • Pomnik ku pamięci żołnierzy Armii Radzieckiej – „Żołnierzom Armii Radzieckiej, poległym w dniach 17–18 stycznia 1945 r. oraz poległym i pomordowanym przez okupantów hitlerowskich mieszkańców gminy, społeczeństwo w 35 rocznice wyzwolenia”
  • Obelisk na miejscu domu Stanisława Wyspiańskiego – „Na tym miejscu stał dom, w którym spędził ostatnie miesiące życia wrzesień 1906 – listopad 1907 Stanisław Wyspiański”

Oświata

W Węgrzcach funkcjonują następujące placówki oświatowe[23][24][25]:

  • 3 przedszkola:
    • Niepubliczne Przedszkole „Chata Skrzata” filia w Bibicach (ul. B4 15) utworzone w 2010 r.[d] – 49 przedszkolaków;
    • Niepubliczne Przedszkole „Kubusiowy Ogród” (ul. A4 16) utworzone w 2014 r. – 55 przedszkolaków;
    • Przedszkole Bajkolandia 2 (ul. B4 44a) utworzone w 2015 r. – 68 przedszkolaków;
  • Niepubliczna Placówka Oświatowo-Wychowawcza Ekoland (ul. A9 2) utworzona w 2016 r., która prowadzi zajęcia taneczne, baletowe oraz capoeiry dla dzieci i dorosłych;
  • Niepubliczna Placówka Doskonalenia Nauczycieli "Perfectus" (ul. Warszawska 15[e]) utworzona w 2018 r., która prowadzi kursy doskonalące dla nauczycieli.

W 2000 r. w budynku wielofunkcyjnym w Węgrzcach zostało utworzone przedszkole samorządowe. Jego siedzibę przeniesiono do Bibic w 2004 r., do budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 56 zajmowanego wcześniej przez tamtejszą szkołę podstawową[23][26]. Obecnie przedszkole to funkcjonuje jako Przedszkole Samorządowe w Węgrzcach z siedzibą w Bibicach.

Najbliższą szkołą podstawową, obejmującą swym obwodem Węgrzce jest Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego w Bibicach[23][27].

Zobacz też

Uwagi

  1. Z wyjątkiem fragmentów położonych po zachodniej stronie DK7 - to obszar otuliny Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie oraz niewielkiego obszaru na południe od linii ulic: A10 – A9 – B4 – B1.
  2. Według danych serwisu OpenStreetMap Węgrzce od północy graniczą z miejscowością Boleń (gmina Zielonki), a nie z Bosutowem, co wynika z innego (prawdopodobnie błędnego) oznaczenia przebiegu granicy między Boleniem a Bosutowem.
  3. Granice miejscowości pokrywają się z granicami sołectwa.
  4. Działalność rozpoczęło we wrześniu 2011 r.
  5. Początkowo siedziba placówki znajdowała się w Kacicach.

Przypisy

  1. a b c d e f Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-02-28].
  2. a b c Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-02-28].
  3. a b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2022-02-20].
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1459 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  5. GUS. Rejestr TERYT
  6. Węgrzce na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-02-28].
  7. Jerzy Solon et al. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. „Geographia Polonica”. 2 (91). s. 143–170. 
  8. Węgrzce na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-02-28].
  9. BIP Miasta Kraków - Mapki dzielnic. [dostęp 2021-02-28].
  10. Strona gminy Zielonki – Plan ulic w miejscowościach Bosutów i Boleń. [dostęp 2021-09-22].
  11. Wyżga 2009 ↓, s. wkładka (mapa: Miejscowości dzisiejszej gminy Zielonki według katastru galicyjskiego 1848 r.).
  12. Strona gminy Zielonki: struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-02-28].
  13. Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-02-28].
  14. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.
  15. Wyżga 2009 ↓, s. 33–35.
  16. Pradzieje i średniowiecze, ZZJPK, Kraków 1995, s. 167
  17. a b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
  18. Wyżga 2009 ↓, s. 107.
  19. a b Wyżga 2009 ↓, s. 135.
  20. a b GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
  21. BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
  22. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022.
  23. a b c Kuratorium Oświaty w Krakowie - Rejestr Szkół i Placówek Oświatowych (dane na 31.05.2021). [dostęp 2021-09-10].
  24. NPOW Ekoland - Plan zajęć. [dostęp 2021-09-10].
  25. NPDN Perfectus - O nas. [dostęp 2021-09-10].
  26. Wyżga 2009 ↓, s. 213.
  27. Strona gminy Zielonki - Informacje o sieci szkół. [dostęp 2021-09-10].

Bibliografia

  • Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Kraków County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kraków County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.34 N
  • S: 49.87 N
  • W: 19.50 E
  • E: 20.37 E
Węgrzce a11.jpg
Autor: Luxetowiec, Licencja: CC BY-SA 4.0
Węgrzce, gm. Zielonki, os. Słoneczne Błonia