Władimir Wysocki

Władimir Wysocki

Владимир Семёнович Высоцкий

Władimir Wysocki (1979)
Imię i nazwisko	Władimir Siemionowicz Wysocki
Data i miejsce urodzenia	25 stycznia 1938 Moskwa
Data i miejsce śmierci	25 lipca 1980 Moskwa
Narodowość	rosyjska
Dziedzina sztuki	literatura, muzyka, film
Epoka	poezja śpiewana
Muzeum artysty	„Dom Wysockiego na Tagance” w Moskwie
Odznaczenia

Władimir Siemionowicz Wysocki (ros. Владимир Семёнович Высоцкий; ur. 25 stycznia 1938 w Moskwie, zm. 25 lipca 1980 tamże) – rosyjski pieśniarz, bard, poeta i aktor.

Śpiewał niskim, ochrypłym barytonem, przy akompaniamencie gitary, później również z orkiestrą. Jako aktor zyskał sławę swoimi kreacjami w Teatrze na Tagance oraz kilkoma rolami filmowymi m.in. w serialu kryminalnym pt. Gdzie jest Czarny Kot.

Życiorys

Rodzina i dzieciństwo

Urodził się 25 stycznia 1938 w Moskwie^[1][2]. Był synem Niny Maksimownej (ur. 1912) i Siemiona Władimirowicza (ur. 1916) Wysockich^[2]. Jego matka była kierowniczką Archiwum Naukowo-Technicznego w Instytucie Naukowo-Badawczym Przemysłu Maszynowego^[3] oraz tłumaczką języka niemieckiego^[4], a ojciec – naczelnikiem telegrafu na Poczcie Głównej^[3], który urodził się w rodzinie żydowskiej.

Pierwsze miesiące życia spędził w mieszkaniu komunalnym przy 1. Mieszczańskiej w Moskwie^[1][4]. Jego ojciec po wybuchu wojny wyjechał na front, a matka została sama z dzieckiem^[2]. Kiedy w 1941 rozpoczęły się bombardowania Moskwy, wraz z synem ewakuowała się do wsi Woroncowka koło Buzułuku^[2]. W 1943 wrócił z matką do Moskwy i podjął naukę w Szkole nr 273^[2][4]. W młodości zdiagnozowano u niego wadę serca, która jednak ustała w dorosłym życiu^[5]. W 1947 wyjechał do Niemiec, gdzie na jakiś czas zamieszkał z ojcem^[2] i jego drugą żoną Jewgieniją w Eberswalde. Tam ukończył trzy klasy szkoły podstawowej i zaczął naukę gry na fortepianie^[6]. W 1949 wrócił do Moskwy i zamieszkał z macochą przy zaułku Bolszoj Karetnyj^[1], gdzie poznał młodzież żyjącą na granicy prawa i prawdopodobnie nauczył się grać na gitarze. Już w okresie szkolnym wykazywał zainteresowanie literaturą^[7], wtedy też napisał swoje pierwsze wiersze^[8]. W 1952 wstąpił do Komsomołu^[2]. W 1955 ukończył naukę w Szkole nr 186 w Moskwie^[2].

Kariera zawodowa

W okresie szkolnym uczestniczył w zajęciach koła dramatycznego w Domu Nauczyciela, pod kierunkiem Władimira Bogomołowa, aktora moskiewskiego Teatru Dramatycznego MChAT, który był entuzjastycznie nastawiony do Wysockiego i doradził mu zdawanie do szkoły teatralnej^[8]. Mimo że chciał zostać aktorem, pod presją bliskich – matki, ojca i dziadka-prawnika, podjął studia na Wydziale Mechanicznym Instytutu Inżynieryjno-Budowlanego im. W. Kujbyszewa w Moskwie^[1][9]. Po pierwszym semestrze porzucił naukę na tej uczelni^[4].

W 1956 został przyjęty do Szkoły-Studia MChAT im. Niemirowicza-Danczenki w Moskwie, którą ukończył w 1960^[3]. W okresie studiów zaczął nagrywać swoje pierwsze piosenki, które śpiewał przy akompaniamencie gitary^[10]. W 1959 zagrał swoją pierwszą poważną rolę – Porfirego Pietrowicza w Zbrodni i karze Dostojewskiego^[11], ponadto zadebiutował jako aktor filmowy niewielką rolą studenta Pietii w filmie Wasilija Ordynskiego Rówieśniczki^[12]. Do końca dekady występował także w wielu przedstawieniach dyplomowych, m.in. jako Bubnow w Na dnie, Borkin w Iwanowie i Siggy w Złotym chłopcu^[11].

W latach 1960–1961 był aktorem Teatru Puszkina^[3], w którym grał głównie role epizodyczne, m.in. w Cudownym kwiecie, Dobranoc, Patrycjo, Trzyminutowej rozmowie, Białym lotosie, Drogach życia, Trasie, Czarownicy i Świńskich ogonkach^[13]. Ze względu na liczne nagany, głównie za stawianie się w pracy pod wpływem alkoholu, zakończył pracę w Teatrze Puszkina^[13]. Jednocześnie występował w innych teatrach, m.in. w Sowriemienniku, tworzonym przez absolwentów Szkoły-Studia MChAT, w którym grał w spektaklu Dwa kolory^[14]. Nie uzyskał jednak etatu w tym teatrze^[15]. W 1961 wystąpił jako Sofron w filmie Frunze Dowlatiana i Lwa Mirskiego Kariera Dimy Gorina^[12]. W 1962 przez niecałe dwa miesiące pracował w Teatrze Miniatur^[14]. W tym okresie zaprezentował publicznie swoje pierwsze, autorskie pieśni, m.in. utwór „Tatuirowka” (Tatuaż), poza tym zagrał epizodyczną rolę Piotra, żołnierza piechoty morskiej w filmie 713 prosi o pozwolenie na lądowanie^[12]. W 1963 na ekrany weszły kolejne dwie produkcje, w których zagrał epizody – Grzesznica Aleksandra Stolpera i Rzut karny Weniamina Dormana^[12], a napisane przez niego piosenki – „Tamtego wieczora nie piłem i nie jadłem” oraz „Jestem na robocie i mam przy sobie nóż” zostały wykorzystane w sztuce moskiewskiego Teatru Dramatu i Komedii Dzielnicy w reż. Piotra Formienki^[16].

W 1964 rozpoczął pracę w moskiewskim Teatrze na Tagance, w którym był zatrudniony do końca życia^[17]. Na scenie „Taganki” debiutował w 1964 rolą bratanka Jang Suna w spektaklu Dobry człowiek z Seczuanu^[18], wkrótce zaczął występować także jako kapitan dragonów w Bohaterze naszych czasów^[19]. W 1965 zagrał w kolejnych spektaklach Teatru na Tagance: w 10 dniach, które wstrząsnęły światem^[20], Antyświatach oraz Poległych i żywych, do którego napisał kilka pieśni^[21]. Również w 1965 pojawił się w filmach: Na jutrzejszej ulicy Fiodora Filippowa, Nasz dom Wasila Pronina i Kucharka Edmonda Keosiana^[12]. W 1966 zagrał w Tagance główną rolę w sztuce Bertolta Brechta Życie Galileusza^[22] oraz pojawił się jako czołgista Wołodia w filmie Wiktora Turowa Jestem rodem z dzieciństwa^[12]. W 1967 w prasie literackiej ukazały się w tym czasie pierwsze publikacje jego wierszy, on sam wystąpił w spektaklach poetyckich Teatru na Tagance: Posłuchajcie! i Pugaczow^[23], poza tym pojawił się epizodycznie w kilku filmach – jako alpinista-łącznościowiec Wołodia w Pionie Stanisława Goworuchina i Borisa Durowa oraz geolog Maksim w Krótkich spotkaniach Kiry Muratowej, jak też w filmie dokumentalnym Potrzebne pilnie piosenki^[12]. Pod koniec listopada 1967 zagrał dwa sześciogodzinne koncerty w Pałacu Sportu w Kujbyszewie dla liczącej 6 tys. osób publiczności^[24]. W 1968 wystąpił w filmach: Gospodarz tajgi i Interwencja (premiera w 1987)^[12] oraz zagrał Własowa w sztuce Gorkiego Matka.

Również w 1968 po odejściu Nikołaja Gubienki z Teatru na Tagance zajął jego miejsce w spektaklach, zostając pierwszym aktorem teatru – grał m.in. bezrobotnego lotnika Jang Duna w Dobrym człowieku z Seczuanu oraz Kiereńskiego w 10 dniach, które wstrząsnęły światem, ponadto występował w spektaklu poetyckim Polegli i żywi^[25]. W 1969 wystąpił w kilku filmach: jako konspirator Nikołaj Kowalenko (Żora Bengalski) w Niebezpiecznych występach gościnnych Gieorgija Jungwalda-Chilkiewicza, politruk w Białym wybuchu Stanisława Goworuchina oraz Sieryj w Echu dalekich śniegów Leonida Gołownii^[12]. W 1970 zagrał w poetyckim przedstawieniu na podstawie poezji Andrieja Wozniesienskiego, natomiast w listopadzie 1971 debiutował tytułową rolą w Hamlecie, w którym grał przez kolejne prawie 10 lat^[26]. W 1972 wystąpił w epizodycznej roli dziennikarza w filmie Aleksandra Stolpiera Czwarty, a rok później wykreował postać Vona Korena w dramacie Iosifa Chejfica Zły dobry człowiek^[12].

Popiersie Władimira Wysockiego w Alei Sław na Skwerze Harcerskim w Kielcach

Od kwietnia do czerwca 1974 odbył zagraniczną trasę koncertową we Francji^[27]. Poza tym zagrał jeńca-kierowcę Sołodowa w Jedynej drodze Włada Pawłowicza^[12] oraz wydał trzy autorskie albumy, wszystkie zatytułowane Piesni Władimira Wysockogo. W 1975 wydał swój pierwszy książkowy tomik wierszy, a także wyruszył z Teatrem na Tagance w trasę promocyjną do Bułgarii. Poza tym nagrał autorską płytę, która jednak nie ukazała się za jego życia, a także wystąpił m.in. jako Łopachin w Wiśniowym sadzie Czechowa^[28] oraz zagrał w filmach: Ucieczka Mr. McKinleya Michaiła Szwiejcera i Jedyna… Iosefa Chejfica^[12].

W 1976 spektakl Hamlet, w którym wystąpił Wysocki, otrzymał pierwszą nagrodę na 10. Belgradzkim Międzynarodowym Festiwalu „Bitef”. Ponadto zagrał Ibrahima Hannibala w filmie telewizyjnym Opowieść o tym, jak car Piotr murzyna żenił^[12] oraz wydał trzy autorskie płyty: Piesni, Piesni Władimira Wysockogo i Piesni-bałłady, zawierającą muzykę z filmu Ucieczka Mr. McKinleya. W 1977 za rolę w Hamlecie otrzymał nagrodę francuskiej krytyki za najlepszy spektakl zagraniczny, poza tym premierę miał jedyna za życia artysty broszura na temat jego twórczości kinowej. Wystąpił w epizodzie w filmie węgierskim Márty Mészáros Ők ketten, w którym pojawił się z żoną Mariną Vlady. W bajce Alicja w Krainie Czarów według Carrolla zagrał papugę i orzełka Eda. We Francji wyszły wówczas trzy płyty długogrające Wysockiego. W tym czasie skarżył się już na poważne problemy zdrowotne^[29].

W lutym 1979 debiutował w roli Swidrygajłowa w Zbrodni i karze na scenie Teatru na Tagance^[30]. Wyjechał też z koncertami do USA i Kanady. Był już wówczas uzależniony od środków pobudzających, co nadwerężyło jego siły, mimo to nie zgadzał się jednak na żadne kompleksowe leczenie. W lipcu występował w Kazachstanie – grał nawet po pięć koncertów dziennie^[31]. 25 lipca podczas jednego z występów w Ałma-Acie przeżył śmierć kliniczną^[31]. Również w 1979 wydał album pt. Bałłady i piesni, a premierę miał film Miejsca spotkania nie można zmienić, w którym zagrał kapitana Gleba Żegłowa^[12]; film wyreżyserował wspólnie ze Stanisławem Goworuchinem^[32]. W tym czasie wraz z Ałłą Demidową przygotowywał się do wystawienia dwuosobowej sztuki Gra we dwoje, jednak nigdy nie doszło do jej premiery^[33].

Grób Włodzimierza Wysockiego w 1983

Od początku 1980 grał równolegle w trzech spektaklach – Hamlecie, Wiśniowym sadzie oraz Zbrodni i karze^[34]. Podczas występów często gorzej się czuł, a za kulisami wymiotował oraz przyjmował zastrzyki z lekami^[35]. W czerwcu wystąpił z Hamletem w Polsce^[36], gdzie otrzymał pierwszą nagrodę na Drugim Międzynarodowym Festiwalu „Warszawskie Spotkania”. Również w 1980 premierę miał film Michaiła Szwiejcera Małe dramaty, w którym zagrał Don Juana^[12]. 16 lipca dał ostatni koncert dla szerokiej publiczności w Kaliningradzie, a dwa dni później zagrał ostatni koncert w życiu oraz wystąpił w Hamlecie na scenie „Taganki”^[37].

Śmierć i pogrzeb

23 lipca 1980 miał zapaść, a dwa dni później zmarł we śnie o godz. 4:10 nad ranem^[31]. 28 lipca jego ciało zostało wystawione na pożegnanie w Teatrze na Tagance^[38], następnie pochowano go na Cmentarzu Wagańkowskim w Moskwie^[39].

Znaczek pocztowy Rosji, Władimir Wysocki, 1999, 2 rub. (Michel 761, Scott 6547)

W 1987 został pośmiertnie laureatem Nagrody Państwowej ZSRR.

Charakterystyka muzyczna i inspiracje

Występ z okazji 15-lecia istnienia
Teatru na Tagance, 23 kwietnia 1979

W okresie szkolnym często śpiewał piosenki Louisa Armstronga, naśladując zachrypnięty głos artysty, który w przyszłości stanie się i jego cechą charakterystyczną^[40]. Początkowo wykonywał błatne pieśni innych artystów, tj. utwory podwórkowe, często o tematyce nawiązującej do życia ludzi z marginesu społecznego, m.in. „Na Pierowskim bazarze” czy „Na Tichorecką pociąg rusza”^[10][41]. Śpiewał także utwory Jewgienija Urbanskiego^[40].

Do śpiewania własnych wierszy zainspirowała go działalność Bułata Okudżawy^[42]. Pisał i śpiewał zawsze w pierwszej osobie, dzięki czemu identyfikował się z problemami różnych grup społecznych^[43]. W utworach często poruszał temat wojny, śpiewał także piosenki romantyczne^[37].

Podczas występów scenicznych nie lubił oklasków, ponieważ przeszkadzały mu w koncentracji^[44].

Upamiętnienie

W lipcu 1981 premierę miał spektakl Władimir Wysocki, wystawiany w reż. Jurija Lubimowa na scenie Teatru na Tagance^[45].

Życie prywatne

Na pierwszym roku studiów w szkole teatralnej MChAT poznał swoją pierwszą żonę, Izoldę Żukową (ur. 1937), z którą ożenił się dwa lata później^[46].

Jego drugą żoną była Ludmiła Ambramowa (ur. 1939)^[3], którą poznał w czasie zdjęć do filmu 713 prosi o pozwolenie na lądowanie^[15]. Mieli dwóch synów, Arkadija (ur. 1962) i Nikitę (ur. 1964)^[3]. Pobrali się w 1965, niedługo po rozwodzie Wysockiego z pierwszą żoną^[3][15].

W 1967 poznał aktorkę Marinę Vlady (ur. 1938), którą poślubił 1 grudnia 1970.

Przypisy

Bibliografia

• AłłaA. Demidowa AłłaA., Mój Wysocki, JanJ. Cichocki (tłum.), Bellona, 2016, ISBN 978-83-11-15515-2 .

Zobacz też

• Konie narowiste: koncert ku pamięci Włodzimierza Wysockiego w 25 rocznicę śmierci

Linki zewnętrzne

• Władimir Wysocki w bazie IMDb (ang.)
• Władimir Wysocki w bazie Filmweb
• Władimir Wysocki, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [online] [dostęp 2021-04-09] .
• Władimir Wysocki po polsku
• Muzeum Wysockiego w Koszalinie
• Biografia Wysockiego, teksty piosenek, mp3 na stronie www.rosjapl.info