Władysław Ślebodziński

Władysław Ślebodziński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

6 lutego 1884
Pysznica

Data i miejsce śmierci

3 stycznia 1972[1]
Wrocław

profesor nauk matematycznych
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1928
Uniwersytet Warszawski

Habilitacja

1934

Profesura

1946

Doktor honoris causa
Politechnika Wrocławska1965
Politechnika Poznańska1967
Uniwersytet Wrocławski1970
Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Politechnika Wrocławska

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych

Władysław Zygmunt Ślebodziński (ur. 6 lutego 1884 w Pysznicy, zm. 3 stycznia 1972 we Wrocławiu[1]) – polski matematyk, profesor Politechniki Wrocławskiej[2]. Od 1940 zaangażowany się w tajne nauczanie w Bochni. Aresztowany 1 grudnia 1942 przez gestapo i osadzony w obozie Auschwitz-Birkenau[3]. Po ewakuacji tego obozu w 1945 był więźniem obozów Groß-Rosen i w Dora-Nordhausen[4].

Życiorys

Władysław Ślebodziński[5] urodził się 6 lutego 1884 w Pysznicy[6]. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1903–1908.

16 sierpnia 1908 złożył egzamin nauczycielski, 21 sierpnia 1908 został mianowany zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Sanoku, gdzie od 1 września tego roku rozpoczął swoją pracę w zawodzie, ucząc matematyki[6][7]. 13 października 1909 otrzymał posadę nauczyciela rzeczywistego w C. K. Szkole Realnej w Tarnobrzegu[8][9]. Uczył tam matematyki, języków niemieckiego i polskiego, historii naturalnej, geografii, rysunków geometrycznych, był zawiadowcą bibliotek nauczycielskich i młodzieży oraz historii naturalnej[10]. 24 sierpnia 1912 został przeniesiony z Tarnobrzega do C. K. Wyższej Szkole Realnej w Krakowie[11]. W szkole uczył matematyki i fizyki[12]. 19 lipca 1913 otrzymał roczny urlop dla dokonania prac naukowych poza Krakowem[13], a w roku szkolnym 1914/1915 przebywał na kursach naukowych w Wiedniu[14]. Ponownie pracował w krakowskiej Wyższej Szkole Realnej od roku szkolnego 1915/1916 ucząc tych samych przedmiotów[15][16][17][18]. 13 kwietnia 1916 otrzymał tytuł profesora[19]. Podczas trwającej I wojny światowej był zwolniony od służby w pospolitym ruszeniu[20][21][22].

Od 1919 do wybuchu II wojny światowej mieszkał i pracował w Poznaniu. W latach 20. był wykładowcą matematyki w Oddziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Poznańskiego[23][24]. Równolegle uczył matematyki w Państwowej Szkole Budowy Maszyn[25][26]. Był działaczem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych, był przewodniczącym (1924) i zastępcą przewodniczącego (1926) zarządu Okręgu Poznańskiego TNSW i zasiadał w Zarządzie Głównym TNSW (1924)[27]. Doktoryzował się na Uniwersytecie Warszawskim w 1928 pod kierunkiem prof. Kazimierza Żorawskiego i tam też habilitował się w 1934.

Od 1940 przebywał w Bochni, gdzie zaangażował się w tajne nauczanie. Został za to aresztowany i 1 grudnia 1942 osadzony w obozie Auschwitz-Birkenau BŁĄD. Po ewakuacji tego obozu w 1945 był więźniem obozów Groß-Rosen i w Dora-Nordhausen[4].

Po wyzwoleniu z niewoli w sierpniu 1945 przyjechał do Wrocławia. Motywację tej decyzji podał Edward Marczewski[28]:

Przyjechał do Wrocławia na kilka dni Władysław Ślebodziński, który przed wojną wykładał w Poznaniu, a teraz pragnął zrealizować zamiar powzięty w Oświęcimiu i zapowiedziany towarzyszom obozowym, że po wojnie będzie profesorem właśnie we Wrocławiu, na polskim uniwersytecie.

Razem z Bronisławem Knasterem, Edwardem Marczewskim i Hugo Steinhausem, był twórcą wrocławskiej szkoły matematycznej. W październiku 1945 przyjęli oni formalne zaproszenia Stanisława Kulczyńskiego do objęcia katedr matematyki na tworzonych we Wrocławiu Uniwersytecie i Politechnice. Roman Duda i Aleksander Weron[29] tak piszą o tej czwórce profesorów:

Łączyły ich pionierski zapał i pewność, że Wrocław jest i pozostanie polski oraz wola pozostania w nim na stałe. Jako matematycy legitymowali się poważnym i znanym w świecie dorobkiem, mieli więc duży i naturalny autorytet naukowy, znali swoją wartość, a nadto cenili się wzajemnie. Wszyscy czterej zamieszkali na ocalałym z pożogi oblężenia Biskupinie (...) co sprzyjało utrzymywaniu bliskich i przyjacielskich stosunków.
Grób rodziny Ślebodzińskich

W 1950 grupa ta założyła i później redagowała czasopismo matematyczne Colloquium Mathematicum.

W latach 1961–63 Ślebodziński był prezesem Polskiego Towarzystwa Matematycznego.

Zmarł 3 stycznia 1972 we Wrocławiu. Został pochowany na Cmentarzu Świętej Rodziny we Wrocławiu[1]

Uczniowie

Wśród jego uczniów byli m.in. Abraham Goetz, Stefan Drobot, Tadeusz Huskowski, Adam Rybarski, Witold Roter, Andrzej Derdziński, Ryszard Deszcz, Zbigniew Olszak, Marian Hotloś[30].

Nagrody i odznaczenia

Dorobek naukowy i dydaktyczny

Wprowadził pojęcie pochodnej Liego[2]. Autor ponad 50 publikacji z zakresu geometrii różniczkowej oraz:

  • Pidek-Łopuszańska, H., Ślebodziński, W., Urbanik, K.: Matematyka dla chemików. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958.
  • Ślebodziński, W.: Formes extérieures et leurs applications. Vol. I.. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1954, seria: Monografie Matematyczne, Tom XXXI. Książka jest dostępna z serwisu Biblioteka Wirtualna Nauki.
  • Ślebodziński, W.: Formes extérieures et leurs applications. Vol. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963..

Promotor rozpraw doktorskich Stefana Drobota, Abrahama Goetza, Tadeusza Huskowskiego, Witolda Rotera.

Przypisy

  1. a b c Lokalizacja miejsca pochówku w BillionGraves. [dostęp 2021-02-24].
  2. a b Ślebodziński Władysław Zygmunt, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-02].
  3. Władysław Ślebodziński. auschwitz.org. [dostęp 2020-04-24].
  4. a b Roman Duda: Początki matematyki w powojennym Wrocławiu. [dostęp 2008-05-05].
  5. W ewidencji urzędników Austro-Węgier był określany w języku niemieckim jako „Ladislaus Ślebodziński”.
  6. a b Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 104.
  7. XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 2, 4.
  8. XXIX. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1909/10. Sanok: Fundusz Naukowy, 1910, s. 5.
  9. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Szkoły Realnej w Tarnobrzegu za czas od założenia do końca czerwca 1912 r. Tarnobrzeg: 1912, s. 10.
  10. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Szkoły Realnej w Tarnobrzegu za czas od założenia do końca czerwca 1912 r.. Tarnobrzeg: 1912, s. 8, 9.
  11. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1913. Kraków: 1913, s. 18.
  12. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1913. Kraków: 1913, s. 15.
  13. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1913/14. Kraków: 1914, s. 19, 23.
  14. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1914/15. Kraków: 1915, s. 17.
  15. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1915/16. Kraków: 1916, s. 25.
  16. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1916/17. Kraków: 1917, s. 6.
  17. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1917/18. Kraków: 1918, s. 4.
  18. a b Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1023.
  19. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1915/16. Kraków: 1916, s. 29.
  20. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1915/16. Kraków: 1916, s. 30.
  21. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1916/17. Kraków: 1917, s. 10.
  22. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1917/18. Kraków: 1918, s. 7.
  23. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 92.
  24. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 49.
  25. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 414.
  26. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 471.
  27. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 439, 442.
  28. Edward Marczewski. Początki matematyki wrocławskiej. „Wiadomości Matematyczne”. XII, s. 65, 1969. 
  29. Roman Duda, Aleksander Weron. Wrocławska szkoła matematyczna. „Wiadomości Matematyczne”. XLII, s. 75, 2006. 
  30. Roman Duda, Aleksander Weron: Wrocławska Szkoła Matematyczna. Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2020-01-11]. (pol.).
  31. Janusz Kowalski: Polish Mathematical Society (PTM). [dostęp 2008-05-05].
  32. Tytuły doktora honoris causa nadane przez Politechnikę Wrocławską. portal.pwr.wroc.pl. [dostęp 2011-02-23].
  33. Doktorzy honoris causa Politechniki Poznańskiej. [dostęp 2016-09-20].
  34. Marek Cetwiński: Historia Wrocławia w datach. Romual Gelles (red.) i inni. Wrocław: TMW Wratislawia, 1996, s. 187.

Media użyte na tej stronie

AUT KuK Friedensbande BAR.png
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka: wstążka dla części odznaczeń cywilnych oraz niektórych odznaczeń wojskowych nadawanych w czasie pokoju (Friedensbande) dla odznaczeń austro-węgierskich:
Władysław Ślebodziński.jpg
en:Władysław Ślebodziński copied and retouched from the unknown author picture
Logo-PTM.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY-SA 4.0
To logo Polskiego Towarzystwa Matematycznego
GrobWSlebodzinskiego.jpg
Autor: Prof. R. Jankowiak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Władysława Ślebodzińskiego; Cmentarz Św Rodziny, Wrocław