Władysław Żeleński (prawnik)

Władysław Żeleński (Paryż 2001)

Uroczystości pogrzebowe Władysława Żeleńskiego w Kościele Polskim w Paryżu, 30 czerwca 2006 r.

Uroczystości pogrzebowe Władysława Żeleńskiego w Kościele Polskim w Paryżu, 30 czerwca 2006 r.

Władysław Żeleński (ur. 11 lipca 1903 w Parchaczu, zm. 25 czerwca 2006 w Paryżu) – polski prawnik, historyk i publicysta, mieszkający we Francji od zakończenia II wojny światowej.

Życiorys

Syn Stanisława Gabriela Żeleńskiego (brata Tadeusza Boya-Żeleńskiego) i Izabelli z Madeyskich. Wnuk kompozytora Władysława Żeleńskiego. Początkowo mieszkał w Krakowie, potem studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie. Przed II wojną światową był prokuratorem w warszawskim Sądzie Okręgowym. W grudniu 1933 roku kierował rewizją w Szpitalu Starozakonnych w Warszawie w wyniku której aresztowano 56 osób w tym ośmiu lekarzy^[1]. Podejrzewano zatrzymanych o sympatie komunistyczne. W 1935 r. był współoskarżycielem w procesie o zabójstwo ministra spraw wewnętrznych II Rzeczypospolitej płk. Bronisława Pierackiego. Od września 1939 r. podchorąży w Armii Polskiej we Francji. W 1940 r. walczył w Lotaryngii i Wogezach. Awansował do stopnia porucznika, internowany w Szwajcarii. Po zakończeniu wojny zamieszkał w Paryżu.

Działał społecznie, wraz z żoną, Marią Adelą Żeleńską z d. Bohomolec (1897–1997, m.in. tłumaczką literatury polskiej na j. francuski) w Towarzystwie Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji, dzięki niemu odrestaurowano wiele grobów na różnych cmentarzach francuskich (zwłaszcza na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency). Był także działaczem Stowarzyszenia polskich Kombatantów.

Wieloletni współpracownik paryskiej „Kultury” i wydawanych przez Jerzego Giedroycia Zeszytów Historycznych. Jego archiwum znajduje się obecnie w Archiwum Emigracji Biblioteki UMK w Toruniu, Archiwum Akt Nowych w Warszawie i Instytucie im. J. Piłsudskiego w Londynie, a część swojej biblioteki przekazał Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu, (1200 egz. książek i czasopism, gł. poloników wydawców emigracyjnych).

Był bratankiem Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Jego wypowiedzi o Boyu emitowane były m.in. w filmie dokumentalnym pt. Biografie – Tadeusz Boy-Żeleński (Polska 1993; Scenariusz: Tomasz Kamiński). To on właśnie po wybuchu II wojny światowej zaproponował Boyowi wyjazd na wschód, mimo woli przyczyniając się w ten sposób, jak sam uważał, do śmierci pisarza, jednego z profesorów polskich wyższych uczelni i ich rodzin, zabitych przez Niemców we Lwowie w lipcu 1941 r. W latach 70. opublikował w londyńskich „Wiadomościach” szereg artykułów na temat tej zbrodni. W niemieckim piśmie „Die Welt” sprostował informację, jakoby mord dokonany na profesorach (w tym na Boyu) był na tle rasowym, (tj. że zamordowani mieliby być Żydami). W latach 90. złożył w Archiwum Akt Nowych nieznane dotychczas dokumenty procesowe niemieckich organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, dotyczące zabójstwa, dzięki czemu 25 lutego 2003 w oddziale IPN w Rzeszowie podjęto ponownie, umorzone wcześniej (w 1969 r.) śledztwo w tej sprawie.

Został pochowany 30 czerwca 2006 r. na cmentarzu w Montmorency (Francja).

Twórczość (wybór)

• Władysław Żeleński Zabójstwo ministra Pierackiego [publikacja książkowa] (Paryż 1973, Biblioteka „Kultury”; wydanie krajowe: Iskry 1995).
• Władysław Żeleński Odpowiedzialność za mord profesorów lwowskich Wiadomości, nr 17 (1466) Londyn 1974 s.1;
• Władysław Żeleński By skończyć ze zmową milczenia Wiadomości, nr 18 (1467), Londyn 1974 s. 2;
• Władysław Żeleński Czy mord profesorów lwowskich będzie wyjaśniony Wiadomości, nr 42 (1491), Londyn 1974 s.3;
• Władysław Żeleński Podróże lwowskich profesorów do Moskwy w r. 1940 Wiadomości nr 23 (1523), Londyn 1975 s 4.;
• Władysław Żeleński Cuda i dziwy w sprawie o mord profesorów Wiadomości nr 49 (1549), Londyn 1975 s.2.
• Władysław Żeleński Ungeklaerter Mord in Lemberg, Die Welt, 5-6. 07. 1975 (Odpowiedź na artykuł W. Kahla i W. Pfuhla, Krach zwischen „DDR” und Polen wegen Rehabilitation Oberlaenders, Die Welt, 4. 07. 1975 r.).

Ponadto: liczne teksty w pismach: „Kultura” i „Zeszyty Historyczne” (Paryż).

Linki zewnętrzne

• Dokumenty o wymordowaniu lwowskich profesorów trafiły do Warszawy, Serwis Naukowo-Techniczny Polskiej Agencji Prasowej, 4. 07. 2001
• Wartime Documents in Poland, "The Warsaw Voice", 29. 07. 2001
• Mariusz Kubik, Niepospolity umysł Giedroycia. Rozmowa z Władysławem Żeleńskim, "Gazeta Uniwersytecka UŚ", Uniwersytet Śląski, Katowice, 14. 09. 2001 – dodatek kulturalny poświęcony Jerzemu Giedroyciowi w pierwszą rocznicę śmierci)
• Ludwik Lewin - Zmarł Władysław Żeleński, "Gazeta Wyborcza"
• Zmarł Władysław Żeleński - Wirtualna Polska
• Zmarł Władysław Żeleński - Interia.pl
• W Paryżu zmarł prawnik i historyk Władysław Żeleński - Onet.pl
• Artykuł ukraińskiego dziennikarza Jurija Rudnickiego o Władysławie Żeleńskim (w języku ukraińskim) - czasopismo "Dzerkało tyżnia"
• Władysław Żeleński na stronach Paryskiej Kultury [1]

Przypisy