Władysław Żwirek
podporucznik | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Siły zbrojne | Wojsko Polskie |
Główne wojny i bitwy | II wojna światowa |
Odznaczenia | |
Władysław Żwirek ps. „Wysoki”, „Mały”, „Mirecki” (ur. 15 listopada 1911 we Wnorowie, zm. 24 maja 1946 w Warszawie) – nauczyciel, podporucznik, komendant pow. Chełm NSZ-u.
Życiorys
Syn Stanisława, urodzony we Wnorowie (gmina Łoniów). Absolwent Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego na warszawskich Bielanach, akademicki mistrz Polski w rzucie oszczepem, nauczyciel. W 1933 r. ukończył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 2. Dywizji Piechoty Legionów przy 4. Pułku Piechoty Legionów w Kielcach[1].
W kampanii wrześniowej 1939 ranny w obronie Lwowa. Na Sandomierszczyźnie działał w Narodowej Organizacji Wojskowej a do 1943 roku był komendantem Obwodu Sandomierskiego Narodowych Sił Zbrojnych[2]. W tym czasie utrzymywał kontakty z oddziałem partyzanckim Jędrusie. Z tego czasu pochodzi opis postaci Władysława Żwirka jednego z partyzantów z oddziału Jędrusiów: „był osobą bardzo mądrą, mimo swojego cichego głosu słowa, które wypowiadał miały wielką siłę”. W latach 1944–1945 był szefem oddziału organizacyjnego Komendy Okręgu Lubelskiego NSZ i NZW oraz Komendy Ziem Wschodnich, od października 1944 do marca 1945 komendant pow. Chełm NSZ.
Został aresztowany w 1945 roku. Wraz z 22 zatrzymanymi był sądzony w „procesie 23” – pierwszym wielkim procesie pokazowym w Polsce Ludowej. Akt oskarżenia zawierał 28 stron fałszywych oskarżeń zaczynał się takim stwierdzeniem: „W okresie lat ciężkiej okupacji niemieckiej, gdy cały naród krwawił w nierównej walce z najeźdźcą niemieckim, znalazły się w Polsce elementy, które nie tylko tej walki nie pojęły a wprost przeciwnie, świadomie odrzuciły program walki z okupantem wysuwając hasło walki z ruchem wyzwoleńczym Narodu Polskiego, dążącym do wywalczenia Wolnej, Niepodległej i demokratycznej Polski”. Akt oskarżenia stwierdzał dalej, że „NSZ działając na rozkaz Rządu Emigracyjnego”, tworzyły na Rzeszowszczyźnie bandy UPA „rekrutujące” się z „nacjonalistów ukraińskich”, zaś na Pomorzu i Śląsku - bandy złożone z Niemców, członków NSDAP.
Przed osądzeniem zatrzymani musieli przejść ciężkie śledztwo. Proces rozpoczął się 14 lutego i odbywał się w przedwojennym teatrze Malickiej w Warszawie, przy ul. Karowej. Brali w nim udział członkowie rodziny skazanych, w przypadku Władysława była to jego szwagierka. Oskarżeni swoją działalność tłumaczyli ponowną utratą przez Polskę suwerenności i ingerencją Sowietów. Wyrok odczytano 19 marca 1946 roku, na karę śmierci skazano 9 osób, w tym Władysława[3]. Wyroki śmierci wykonywano 24 maja 1946 roku od godz. 21.50 do 22.30. Z relacji świadków wynika, że „wprowadzono ich do świńskiego chlewa i każdego pozbawiono życia strzałem w tył głowy. Wszyscy mieli ręce związane do tyłu drutem”. Ciała zawieziono na Pole Mokotowskie i tam zakopano. W miejscu mogił wybudowano bloki mieszkalne[4].
Grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie w Kwaterze „na Łączce”. Jego szczątki odnaleziono w wyniku prac prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej w maju 2021 r. w ossuarium cmentarza przy ul. Wałbrzyskiej w Warszawie[1].
Władysław Żwirek został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego[5] postanowieniem Prezydenta RP – Lecha Wałęsy z dnia 7 kwietnia 1995 roku.
Bibliografia
- Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945-56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991., zob także Straceni w Więzieniu mokotowskim.
- Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. ANEKS, Londyn 1990.
- AIPN, Teczki więźniów 1946, Żwirek Władysław
- AWL, WSR w Warszawie, 117/91/1718
- archiwa prywatne
Przypisy
- ↑ a b Znamy nazwiska kolejnych 30 zidentyfikowanych ofiar totalitaryzmów – Warszawa, 22 lipca 2022. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2022-07-22]. (pol.).
- ↑ Administrator, Borodajko-Żbikowski Edward Tadeusz ps. "Herkules", nsz.com.pl [dostęp 2016-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22] .
- ↑ Sprawiedliwości staje się zadość. Kara śmierci dla bratobójców z NSZ. Ogłoszenie wyroku w procesie warszawskim. „Trybuna Robotnicza”, s. 1, Nr 78 z 20 marca 1946.
- ↑ "Proces 23"-pierwszy wielki proces pokazowy w Polsce Ludowej - blog szpak80, nick.salon24.pl [dostęp 2016-01-30] .
- ↑ Administrator, Odznaczeni Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego, nsz.com.pl [dostęp 2016-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-08] .
Media użyte na tej stronie
Naramiennik podporucznika Wojska Polskiego (1919-39).
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Znak Narodowych Siły Zbrojnych (NSZ) na tablicy pamiątkowej w Sanoku
Władysław Żwirek
Baretka Krzyża Narodowego Czynu Zbrojnego.