Władysław Belina-Prażmowski

Władysław Belina-Prażmowski

Belina

pułkownik kawalerii
Data i miejsce urodzenia	3 maja 1888 Ruszkowiec, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	13 października 1938 Wenecja, Królestwo Włoch
Przebieg służby
Lata służby	od 1914
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Stanowiska	dowódca 1 Pułku Ułanów Legionowych, I Brygady Kawalerii, 209 Pułku Ułanów Podkarpackich
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Władysław Belina-Prażmowski

Data i miejsce urodzenia	3 maja 1888 Ruszkowiec
Data śmierci	13 października 1938
Prezydent Krakowa
Okres	od 16 lipca 1931 do 11 lutego 1933
Poprzednik	Karol Rolle
Następca	Mieczysław Kaplicki
Wojewoda lwowski
Okres	od 31 stycznia 1933 do 14 kwietnia 1937
Poprzednik	Józef Rożniecki
Następca	Alfred Biłyk

Władysław Belina-Prażmowski na koniu przed dworkiem

Grobowiec Władysława Beliny-Prażmowskiego na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Władysław Zygmunt Belina-Prażmowski (ur. 3 maja 1888 w Ruszkowcu, zm. 13 października 1938 w Wenecji) – polski wojskowy i urzędnik samorządowy II Rzeczypospolitej, w latach 1931–1933 prezydent Krakowa, w latach 1933–1937 wojewoda lwowski; pułkownik kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się w Ruszkowcu, w rodzinie Hipolita, ziemianina, powstańca 1863, i Bronisławy z Dudelskich^[1]. Uczył się gimnazjum w Radomiu, z którego został w relegowany w 1905 r. za udział w strajku szkolnym^[2]. Następnie edukację kontynuował w Warszawie, gdzie zdał maturę w 1908 r. Od tego roku studiował na Politechnice Lwowskiej, po czym w 1912 przeniósł się na Akademię Górniczą w Leoben.

Od 1909 był członkiem Związku Walki Czynnej, uzyskując stopień oficerski chorążego^[3] oraz należał do Związku Strzeleckiego. W 1911 roku awansował na porucznika^[3]. Tworzył oddziały Związku podczas pobytu we Francji, Belgii i Szwajcarii^[3]. W 1913 został zastępcą komendanta Okręgu Krakowskiego ZWC, a w 1914 objął dowództwo szkolnej kompanii wakacyjnej^[3]. 2 sierpnia 1914 objął dowództwo siedmioosobowego patrolu, który w nocy dnia następnego wkroczył do zaboru rosyjskiego. Ten sam patrol, już w mundurach, konno i uzbrojony, ponownie przeszedł 6 sierpnia^[3] kordon graniczny i stoczył bezkrwawą potyczkę z rosyjskimi policjantami stając się tym samym pierwszym oddziałem kawalerii legionowej (tzw. „siódemka Beliny”). 13 sierpnia stworzył pierwszy szwadron kawalerii w sile 140 ludzi. Awansował na rotmistrza w maju 1915^[3]. W latach 1914–1917 oficer Legionów Polskich, organizator i dowódca 1 pułku ułanów Legionów Polskich, tzw. „beliniaków”. Na jego czele przeszedł cały szlak bojowy Legionów. W styczniu 1917 mianowany majorem, a w grudniu 1918 awansował na podpułkownika^[3].

Po zakończeniu I wojny światowej w Wojsku Polskim. Był organizatorem i dowódcą 1 Brygady Kawalerii, na której czele stoczył wiele bitew na wojnie z Ukraińcami i bolszewikami. Sławny ze zdobycia Wilna w kwietniu 1919. 7 maja 1919 roku został awansowany na pułkownika z dniem 1 maja 1919 roku^[4]. Dowodził Grupą Kawalerii w 1920^[3]. Po 10 września 1920 decyzją ministra spraw wojskowych gen. Kazimierza Sosnkowskiego został mianowany dowódcą 209 pułku ułanów Podkarpackich^[5]. Później został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 8. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych jazdy^[6][7]. W rezerwie został przydzielony do 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego w Warszawie^[8][9]. W 1934 roku figurował na liście starszeństwa oficerów rezerwy kawalerii z 1. lokatą. Pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto i był reklamowany na 12 miesięcy^[10].

W 1929 roku zamieszkał w Krakowie. Był tam prezesem Oddziału Krakowskiego Związku Legionistów. Po wystąpieniu z wojska, od 16 lipca 1931 do 1933, pełnił funkcję Prezydenta Miasta Krakowa. Następnie od 31 stycznia 1933^[11] do 14 kwietnia 1937 pełnił stanowisko wojewody lwowskiego. Był sekretarzem Reprezentacji b. żołnierzy na Wschodzie^[12]. W lutym 1936 otrzymał honorowe obywatelstwo Łańcuta oraz wszystkich miejscowości i gmin powiatu łańcuckiego za zasługi w walce o niepodległość Polski i za zorganizowanie pomocy dotkniętym powodzią mieszkańcom tego powiatu^[13]. W 1936 został członkiem Komitetu Głównego Zjazdu Górskiego zorganizowanego w sierpniu 1936 w Sanoku^[14]. W lutym 1936 został wybrany prezesem Koła Beliniaków^[15]. Po powrocie do Krakowa w 1937 został dyrektorem generalnym Jaworznickich Komunalnych Kopalń Węgla SA. W 1937 otrzymał tytuł członka honorowego Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego Oddziału we Lwowie^[16].

Był myśliwym, polował m.in. z Rudolfem Wackiem, który zadedykował mu swoje wspomnienia myśliwskie pt. Darz Bór z 1936^[17].

W 1937 przeszedł na emeryturę ze względu na pogarszający się stan zdrowia^[18][19]. Zmarł 13 października 1938^[20][21] na atak serca w Wenecji, gdzie odbywał kurację zdrowotną. Uroczystości pogrzebowe w Krakowie stały się wielką manifestacją patriotyczną porównywalną w swych rozmiarach do tych po śmierci Marszałka Piłsudskiego. Został pochowany 20 października 1938^[22][23] na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze 69^[24].

Rodzina

W 1913 poślubił Anastazję Rudzką (zm. 1975)^[25][26]. Żona pułkownika w latach 30. była przewodniczącą Zarządu Głównego Rodziny Urzędniczej^[27]. 5 grudnia 1933 we Lwowie wybrana została przewodniczącą Zarządu Rady Okręgowej „Rodziny Rezerwistów”^[28], a 10 listopada 1938 odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi „za zasługi na polu pracy społecznej”^[29].

Ze małżeństwa z Anną miał czterech synów i córkę^[30]:

• Zbigniewa Władysława (ur. 13 kwietnia 1914), prymusa Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu z 1936^[31], podporucznika 1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego, zmarłego tragicznie 7 lutego 1937 w Warszawie, w wyniku nieumyślnego postrzelenia się z broni palnej^{[32][33][34][35][36][37]},
• Janusza (1917–1943), kaprala nawigatora 300 Dywizjonu Bombowego,
• Lecha (1921–2004), podchorążego kawalerii, uczestnika kampanii wrześniowej, a następnie żołnierza 2 Korpusu Polskiego,
• Andrzeja, zmarłego w niemowlęctwie,
• Alinę Angelusową (1923–2019), lekarza stomatologa, która po transformacji systemowej w Polsce działała na rzecz upamiętnienia swojego ojca^[38].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 2523 (1922)^[39][40]
• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 19 października 1938)^[41]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1935)^[42][43]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[44][45]
• Krzyż Niepodległości z Mieczami (24 października 1931^[46]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie, po raz pierwszy 1921)^[39][47]
• Złoty Krzyż Zasługi (7 listopada 1929)^[48][39][49]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[39][49]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[49]
• Znak oficerski „Parasol”
• Odznaka „Za wierną służbę”
• Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”^[50]
• Odznaka 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego^[51]
• Order Krzyża Orła II klasy (Estonia, 1935)^[49][52]
• Order Zasługi II klasy (Węgry)^[49]
• Krzyż Komandorski Orderu Korony Włoch (Zjednoczone Królestwo Włoch)
• Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, 1933)^[49][53]

W 2015 kolekcja 26 odznaczeń płk. Władysława Beliny-Prażmowskiego została przekazana przez Amelię Belina-Prażmowską z Toronto do Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku^[51].

Upamiętnienie

Pozostała po nim pamięć o bohaterskich i pełnych ułańskich fantazji walkach o niepodległość w latach 1914–1920, sława twórcy odrodzonej kawalerii i urosła jeszcze za życia legenda. W Krakowie nazwano aleję jego imienia^[54]. 16 października 2018 ustanowiono ulicę Płk. Beliny-Prażmowskiego w Janowie Lubelskim^[55]. Jest także patronem Szkoły Podstawowej w Zahutyniu^[56].

Zobacz też

• kpt. art. Michał Belina-Prażmowski

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Jednodniówka – Z okazji dziesięciolecia Janów Lubelski swą pracą czci Wielką Rocznicę Niepodległości Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej, 1928.
• Ś. p. pułk. Belina Prażmowski. „Gazeta Lwowska”. Nr 235, s. 3, 15 października 1938. 
• Piotr Stawecki: Władysław Zygmunt Prażmowski (Belina-Prażmowski) 1888–1938. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXVIII. Polska Akademia Nauk, 1985.
• Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 18–19. ISBN 83-04-03364-X.
• Janina Wiater: Działalność społeczno-gospodarcza Władysława Beliny-Prażmowskiego w latach 1917–1929 na terenie powiatu janowskiego, Kielce 1994.
• Przemysław Jerzy Witek. Pierwszy ułan Rzeczypospolitej „zionący koniem i czarką wódki wypitą na śniadanie…”. Szkic o Belinie w 115 rocznicę urodzin i 65 rocznicę śmierci. „Oleandry”. 9, sierpień 2003. 
• Tomasz Gąsowski, Władysław Belina-Prażmowski, IPN, Warszawa 2020, s. 6.
• Żołnierze Niepodległości : Prażmowski, Belina-Prażmowski Władysław Zygmunt, ps. „Belina”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-06-21].