Władysław Biegański
Popiersie Władysława Biegańskiego przy dworcu kolejowym w Częstochowie | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie | lekarz, filozof, społecznik |
Władysław Biegański (ur. 28 kwietnia 1857 w Grabowie nad Prosną, zm. 29 stycznia 1917 w Częstochowie) – polski lekarz internista, doktor medycyny, teoretyk logiki i psychologii, filozof, działacz społeczny. Zajmował się niemal wszystkimi dziedzinami medycyny, szczególnie chorobami zakaźnymi, diagnostyką chorób i logiką w medycynie.
Życiorys
W latach 1870–1875 uczył się w gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim (obecne I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego), w tym czasie mieszkał w pobliskim Janowie. Zaraz po ukończeniu gimnazjum podjął studia medyczne na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył w 1880 roku. Na piątym roku studiów napisał pracę na konkurs zorganizowany przez Wydział Filozofii pt. Porównanie nauki o ideach Locka i Leibniza, którą wyróżniono.
Po praktykach – głównie położniczych – w Berlinie i Pradze, oraz krótkim pobycie w Rosji, gdzie pracował jako lekarz, w 1883 osiadł na stałe w Częstochowie i otworzył praktykę prywatną[1]. Został lekarzem szpitalnym i miejskim, w latach 1884–1910 był oddziałowym lekarzem na kolei warszawsko-wiedeńskiej, a także pełnił funkcję lekarza fabrycznego (od 1887 r. w fabryce „Motte” i od 1885 r. w fabryce „Częstochowianka”). Sprawował urząd dyrektora szpitala miejskiego (do 1907 roku), który zreorganizował i przekształcił w liczący się ośrodek leczniczo-naukowy regionu.
W latach 1901–1917 pełnił funkcję prezesa w Towarzystwie Lekarskim Częstochowskim (którego był współzałożycielem). Był ponadto twórcą i prezesem Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan (1899–1901) oraz inicjatorem (1906) i pierwszym prezesem Oddziału Częstochowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, a także popularyzatorem zagadnień higieny (w 1901 założył Towarzystwo Higieniczne). Swoim działaniem zapoczątkował utworzenie Biblioteki Miejskiej (noszącej obecnie jego imię). W Częstochowie prowadził pracę naukową, z dala od polskich ośrodków akademickich, co spowodowało, że nazywano go „profesorem bez katedry”.
W 1906 r. był współorganizatorem I Gimnazjum Polskiego w Częstochowie przy ul. Kościuszki 10/12[2].
Zajmował się także filozofią medycyny i należał do polskiej szkoły filozofii medycyny[3]. Od 1907 członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego[4].
Napisał kilka podręczników: m.in. Diagnostyka różniczkowa chorób wewnętrznych (1891), Wykłady o chorobach zakaźnych ostrych (1900–1901), Zagadnienia ogólne z teorii nauk lekarskich (1897), Logika medycyny (1894, uzupełniona w 1908 i wydana jako Logika medycyny, czyli zasady ogólnej metodologii nauk lekarskich, w 1909 wydana w Niemczech). Publikował w „Przeglądzie Lekarskim”, „Nowinach” i „Medycynie”. Jako filozof poświęcił się teorii poznania i genezie moralności. Swoje poglądy określał mianem prewidyzmu. Jego największe dzieła filozoficzne to: Zasady logiki ogólnej (1903), Teoria logiki (1912), Traktat o poznaniu i prawdzie (1910), Teoria poznania ze stanowiska zasady celowości (1914–1915), Prewidyzm i pragmatyzm, Podręcznik logiki dla szkół średnich i samouków (1906), Etyka ogólna (pośmiertnie, 1918).
Zmarł na dławicę piersiową; pochowany na częstochowskim cmentarzu Kule.
Od 1885 r. żonaty z Mieczysławą Rozenfeldówną, córką inżyniera Henryka Rozenfelda[2].
Upamiętnienie
Władysław Biegański jest jedną z najbardziej popularnych postaci w historii polskiej medycyny. Większość pamiątek znajduje się w Izbie Pamiątek w Grabowie nad Prosną, w Częstochowie i bibliotekach posiadających w zbiorach prace jego autorstwa – część z nich jest dostępna online w bibliotekach cyfrowych[5]. Prezydent Częstochowy i Towarzystwo Lekarskie Częstochowskie osobom wyróżniającym się wybitną oraz znaczącą działalnością w ochronie zdrowia i pracą na rzecz pacjenta przyznają Nagrodę Prezydenta Miasta Częstochowy im. dr. Władysława Biegańskiego.[6]. Uchwałą z 4 listopada 2016 roku Sejm RP zdecydował o ustanowieniu roku 2017 Rokiem Władysława Biegańskiego.[7][8]. Główną formą obchodów Roku Władysława Biegańskiego była Konferencja Naukowa poświęcona upamiętnieniu 100-lecia śmierci Doktora Władysława Biegańskiego, która odbyła się w Częstochowie (6-8 kwietnia 2017 r.)[9]. Towarzyszyła jej wystawa pt. „Doktor Władysław Biegański – życie i dzieło. W stulecie śmierci”, która była prezentowana m.in. w Senacie, Głównej Bibliotece Lekarskiej w Warszawie, w Bibliotece Publicznej im. dr. Władysława Biegańskiego w Częstochowie oraz Grabowie nad Prosną, gdzie 29 czerwca 2017 roku pośmiertnie nadano Władysławowi Biegańskiemu tytuł Honorowy Obywatel Miasta i Gminy Grabów nad Prosną[10][11][12][13]. W 2017 roku w Sekcji Metodologii Nauk Medycznych Polskiego Towarzystwa Lekarskiego powołano „Studia nad twórczością naukową doktora Władysława Biegańskiego” mające na celu rozwijanie badań nad treścią prac dra Biegańskiego oraz popularyzowanie jego dorobku naukowego[14][15].
Zobacz też
- Plac Władysława Biegańskiego w Częstochowie
- Dom Biegańskiego
- Ławeczka Władysława Biegańskiego w Częstochowie
Przypisy
- ↑ Skoczylas Michał M. Historia medycyny a potencjał turystyczny Nadpilicza Środkowego. W: red. Magowska Anita, Pękacka-Falkowska Katarzyna, Owecki Michał. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2020, s. 53-75. ISBN 978-83-65275-95-0, treść on-line
- ↑ a b Juliusz Sętowski , Śladami Biegańskiego, „Jasne, że Częstochowa”, 4/2017 (62), Częstochowa, s. 22-23 [dostęp 2017-12-27] (pol.).
- ↑ Zenon Maćkowiak, Władysław Biegański, (w:) Polska szkoła filozofii medycyny. Przedstawiciele i wybrane teksty źródłowe, pod redakcją Michała Musielaka i Jana Zamojskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2010
- ↑ Reprezentanci nauk medycznych, zmarli członkowie AU w Krakowie, PAU, TNW i PAN, Katedra Historii Medycyny UJ CM
- ↑ Skoczylas M. , Czytajmy dzieła polskich filozofów, [w:] Stefan (Patrycy) Przeczytański, Władysław Biegański, Jutrzenka, Pismo Polaków w Republice Mołdawii, 2019, 1-2:26-27 .
- ↑ 10-lecie Honorowej Statuetki Biegańskiego. www.filharmonia.com.pl
- ↑ M.P. z 2016 r. poz. 1122.
- ↑ Zawadowicz B. W stulecie śmierci. Rok Biegańskiego
- ↑ Zawadowicz B. 2017 Rokiem Władysława Biegańskiego. Gazeta Lekarska
- ↑ Wystawa „Doktor Władysław Biegański – życie i dzieło. W stulecie śmierci”. www.senat.gov.pl
- ↑ Otwarcie wystawy „Doktor Władysław Biegański – życie i dzieło. W stulecie śmierci”. Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki
- ↑ Wystawa „Doktor Władysław Biegański...” Biblioteka Publiczna im. dr. Władysława Biegańskiego w Częstochowie
- ↑ Dr Władysław Biegański - Miasto i Gmina Grabów nad Prosną Dr Władysław Biegański - Miasto i Gmina Grabów nad Prosną
- ↑ Skoczylas M.M. Założenia "Studiów nad twórczością naukową doktora Władysława Biegańskiego" Sekcji Metodologii Nauk Medycznych Polskiego Towarzystwa Lekarskiego realizowane w latach 2017–2019. W: Dziedzictwo przeszłości w medycynie współczesnej. XXV Zjazd Polskiego Towarzystwa Historii Nauk Medycznych, Poznań, 10-11 października 2019 roku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, 2019, s. 36.
- ↑ Sekcja Metodologii Nauk Medycznych Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. Polskie Towarzystwo Lekarskie
Bibliografia
- Biegański W.: Logika medycyny czyli krytyka poznania lekarskiego, Warszawa, 1908.
- Okuszko K.: Filozoficzna działalność Władysława Biegańskiego. Częstochowa, 1917.
- Biegański M.: Władysław Biegański. Życie i praca, 1930.
- Bilikiewicz T.: Władysław Biegański (1857-1917). „Polski Tygodnik Lekarski” 1946 nr 41/42.
- Polski Słownik Biograficzny, T. II.
- Filozofia w Polsce, Słownik Pisarzy, 1971.
- Nowaczyk A., Żołnowski Z.: Logika i metodologia badań naukowych dla lekarzy, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa, 1974.
- Zenon Maćkowiak, Władysław Biegański, (w:) Polska szkoła filozofii medycyny. Przedstawiciele i wybrane teksty źródłowe, pod redakcją Michała Musielaka i Jana Zamojskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2010.
- Andrzej Mężyk: Biegański Władysław. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 26.
Linki zewnętrzne
- Dzieła Władysława Biegańskiego w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
Autor: Paweł 'pbm' Szubert (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Władysława Biegańskiego koło dworca głównego w Częstochowie