Władysław Dominik Zasławski-Ostrogski

Władysław Dominik Zasławski-Ostrogski
Ilustracja
portret księcia Władysława Dominika Zasławskiego-Ostrogskiego, pędzla Bartłomieja Strobla
Herb
Herb książąt Zasłwskich-Ostrogskich
Rodzina

Zasławscy herbu własnego

Data urodzenia

1618

Data i miejsce śmierci

5 maja 1656
Stare Sioło obok Lwowa

Ojciec

Aleksander Zasławski

Matka

Eufrozyna Ostrogska

Żona

Zofia Prudencjana Ligęzianka
Katarzyna Sobieska

Dzieci

z Katarzyną Sobieską:
Aleksander Janusz Zasławski
Teofila Ludwika Zasławska

Władysław Dominik Zasławski-Ostrogski herbu własnego (ur. 1618, zm. 5 maja 1656[1]) – książę, ordynat ostrogski, koniuszy wielki koronny od 1636, wojewoda sandomierski od 1645, wojewoda krakowski od 1649, starosta łucki 1639–1653, starosta robczycki w 1652 roku[2], regimentarz wojsk koronnych 1648, magnat w Koronie. III ordynat ostrogski, pułkownik wojska powiatowego województwa sandomierskiego w 1647 i 1648 roku[3].

Był synem Aleksandra Zasławskiego, wojewody bracławskiego i kijowskiego oraz Eufrozyny Ostrogskiej. Brak informacji o latach młodzieńczych Władysława, jego wykształceniu i poczynaniach. XVIII-wieczne Rozmowy umarłych Polaków podają, że stanął do konkurencji o rękę córki kanclerza koronnego Tomasza Zamoyskiego, Gryzeldy z Jeremim Wiśniowieckim. Wiśniowiecki tak go wtedy wspominał:

Małośmy się nie pobili kilka razy (…) Książę Ostrogski był piękny, młody, biały, ale delikatny, zgoła nieudatny, ja zaś dużo czerniawy, niewielki (…) w stanie ładny, kibitny, i aż na-zbyt skłonny. Przekupywał książę baby i panny, że mnie ganiąc, mego rywala wychwalały (…). Ostatecznie Gryzelda po otrzymaniu wolnej ręki w wyborze męża, wybrała Jeremiego. Fakt ten jednak nie znajduje potwierdzenia w źródłach.

Zasławski, pomimo ogromnego bogactwa, miał na służbie w czasie pokoju: od 50 do 100 piechurów, ok. 50 dragonów i ok. 30 Tatarów[4], w sumie więc zaledwie ok. 150 żołnierzy.

Poseł na sejm koronacyjny 1633 roku, sejm zwyczajny 1637 roku, sejm 1639 roku, sejm 1641 roku[5].

Dzięki poparciu kanclerza Jerzego Ossolińskiego, na sejmie konwokacyjnym (lipiec-sierpień 1648) wybrany został na regimentarza. W momencie tej nominacji Zasławski doświadczenia wojskowego nie miał żadnego, zasłynął natomiast z tego, że wydał swego czasu ucztę, która kosztowała tyle ile wynosił średni roczny dochód jednowioskowego szlachcica. Drugie tyle zapłacił wówczas specjalnie sprowadzonej orkiestrze królewskiej, która przygrywała biesiadnikom. Jedyną wyprawą, jaką dotąd dowodził, był zajazd na umierającego w Rzeszowie teścia, kasztelana sandomierskiego Mikołaja Ligęzę.

W 1648 r. był elektorem Jana II Kazimierza Wazy z województwa sandomierskiego[6][7], podpisał jego pacta conventa[8].

Mimo młodego wieku był niedołężny, zapasiony, bezwolny, marionetka w rękach Ossolińskiego. Jego niedołęstwo i brak inteligencji streścił Chmielnicki w przezwisku „Pierzyna”. Współcześni Polacy inaczej charakteryzowali regimentarza: ilekroć co niedorzecznego zrobił, niedołęstwo samo go usprawiedliwiało[9]. Swego czasu niedoszły konkurent Wiśniowieckiego i od tej pory niechętny księciu.

To właśnie Zasławskiemu, jako głównemu regimentarzowi, zarzucano nieudolne dowództwo, którego efektem była jedna z najbardziej dotkliwych klęsk w historii oręża polskiego doznana w rozegranej na pograniczu Podola i Wołynia w dniach 23–25 września 1648 r. bitwie pod Piławcami[10].

Zasławski uczestniczył w bitwie pod Beresteczkiem (1651). Podczas II wojny północnej 1655–1660 dochował wierności królowi Janowi II Kazimierzowi Wazie. Był uczestnikiem konfederacji tyszowieckiej w 1655 roku[11]. Przygotowywał do obrony przed Szwedami Przemyśl. Był znawcą i mecenasem sztuki, posiadał bogatą bibliotekę.

Siedzibą Zasławskiego było Stare Sioło koło Lwowa, które wraz z dobrami starosielskimi przeszło w jego ręce w latach 30. XVII w. W 1642 roku rozpoczął on tam budowę nowej warowni, lecz nim została ukończona, uległa zniszczeniu przez Chmielnickiego w czasie oblężenia Lwowa w 1648 r. Odbudowa i rozbudowa zamku nastąpiła w latach 1649–1654, nadając mu kształt warowni, zawierającej reprezentacyjny pałac. Na najpotężniejszej i najwyższej baszcie, znajdującej się na osi pałacu, umieszczono kamienną tablicę z herbami Leliwa i Ogończyk i literami W D X O Y Z W S Ł S (Władysław Dominik, książę Ostrogski i Zasławski, wojewoda sandomierski, łucki starosta). Zmarł w Starym Siole 5 maja 1656 r.

Zasławski występuje epizodycznie w Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza.

Dominik Zasławski był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była od 1634 r. Zofia Prudencjana Ligęzianka z „Bobrku” (ok. 1616–1649), córka Mikołaja Spytka Ligęzy[12], drugą natomiast od roku 1650 Katarzyna Sobieska (1643–1694), córka wojewody ruskiego Jakuba Sobieskiego, siostra późniejszego króla Polski Jana III Sobieskiego.

Z drugą żoną miał Zasławski dwoje dzieci:

Wywód przodków

4. Janusz Zasławski
wojewoda wołyński
   
  2. Aleksander Zasławski
wojewoda bracławski
5. Aleksandra Sanguszko
księżna
    
   1. Władysław Dominik Zasławski–Ostrogski
6. Janusz Ostrogski
kasztelan krakowski
  
  3. Eufrozyna Ostrogska
księżna
  
7. Zuzanna Serediz
z węg. rodz. szlach.
   
 

Przypisy

  1. Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 132.
  2. Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 132.
  3. Dariusz Kupisz, Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572 – 1717, Lublin 2008, s. 185.
  4. Tatarzy w wojsku polskim w drugiej połowie XVII wieku.. histmag.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-27)]. Autor: Łukasz Wojdyła, listopad 2005.
  5. Jan Dzięgielewski, Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa 1992, s. 182.
  6. Svffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielk. Xięstwa Litewskiego. Zgodnie na Naiaśnieyszego Iana Kazimierza Obranego Krola Polskiego (...). Dane, między Warszawą, a Wolą, Dnia 17. Listopada, Roku 1648, [b.n.s.]
  7. Oswald Pietruski: Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektów Jana Kazimierza roku 1648, Jana III. roku 1674, Augusta II. roku 1697, i Stanisława Augusta roku 1764, najjaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich. Lwów: 1845, s. 258.
  8. Porządek na seymie walnym elekcyey między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego aktu elekcyey należące, vchwalony y postanowiony roku Pańskiego M.DC.XLVIII, dnia VI października, s. 20.
  9. Ludwik Kubala, Jerzy Ossoliński 1924, s. 271.
  10. Klęski był przyczyną nieszczęsny Belzebub Książę Dominik, który miał sobie poruczoną buławę wielką od Rzeczypospolitej, do zwrócenia się Hetmanów z więzienia, i ten najpierwej strwożywszy sobą, nocą uciekł. Wojsko też niewidząc Hetmana, co żywo od wszystkiego. Bogusław Kazimierz Maskiewicz, Dyaryusz 6 października 1648, Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze z rękopisów, tudzież dzieł w różnych językach o Polszcze wydanych, oraz z listami oryginalnemi królów i znakomitych ludzi w kraju naszym, Tom 5 Lipsk 1840, wydał Julian Ursyn Niemcewicz, s. 78.
  11. Adam Kersten, Z badań nad konfederacją tyszowiecką, w: Rocznik Lubelski, t. I, 1958, s. 116.
  12. Adam Boniecki, Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Akcyjne Artystyczno-Wydawnicze, 1911, cz. 1, t. 14, s. 256.

Bibliografia

  • Jan Widacki, Kniaź Jarema, Katowice 1984, ISBN 83-216-0588-5.
  • Witold Biernacki, Żółte Wody – Korsuń, Warszawa 2004, ISBN 83-11-09824-7.

Media użyte na tej stronie

Podział administracyjny I RP 2.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Podział administracyjny Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1619 r.
Władysław Dominik Zasławski-Ostrogskiby Bartłomiej Strobel.PNG
Autor: Bartłomiej Strobel (d. 1651), Licencja: CC BY-SA 3.0
Władysław Dominik Zasławski-Ostrogskiby Bartłomiej Strobel
POL COA Ostrogski.svg
Autor: Projekt graficzny: Tadeusz Gajl, vector version: Avalokitesvara, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of arms Ostrogski of polish princely family