Władysław Dominik Zasławski-Ostrogski

Władysław Dominik Zasławski-Ostrogski

portret księcia Władysława Dominika Zasławskiego-Ostrogskiego, pędzla Bartłomieja Strobla
Herb książąt Zasłwskich-Ostrogskich
Rodzina	Zasławscy herbu własnego
Data urodzenia	1618
Data i miejsce śmierci	5 maja 1656 Stare Sioło obok Lwowa
Ojciec	Aleksander Zasławski
Matka	Eufrozyna Ostrogska
Żona	Zofia Prudencjana Ligęzianka Katarzyna Sobieska
Dzieci	z Katarzyną Sobieską: Aleksander Janusz Zasławski Teofila Ludwika Zasławska

Władysław Dominik Zasławski-Ostrogski herbu własnego (ur. 1618, zm. 5 maja 1656^[1]) – książę, ordynat ostrogski, koniuszy wielki koronny od 1636, wojewoda sandomierski od 1645, wojewoda krakowski od 1649, starosta łucki 1639–1653, starosta robczycki w 1652 roku^[2], regimentarz wojsk koronnych 1648, magnat w Koronie. III ordynat ostrogski, pułkownik wojska powiatowego województwa sandomierskiego w 1647 i 1648 roku^[3].

Był synem Aleksandra Zasławskiego, wojewody bracławskiego i kijowskiego oraz Eufrozyny Ostrogskiej. Brak informacji o latach młodzieńczych Władysława, jego wykształceniu i poczynaniach. XVIII-wieczne Rozmowy umarłych Polaków podają, że stanął do konkurencji o rękę córki kanclerza koronnego Tomasza Zamoyskiego, Gryzeldy z Jeremim Wiśniowieckim. Wiśniowiecki tak go wtedy wspominał:

Małośmy się nie pobili kilka razy (…) Książę Ostrogski był piękny, młody, biały, ale delikatny, zgoła nieudatny, ja zaś dużo czerniawy, niewielki (…) w stanie ładny, kibitny, i aż na-zbyt skłonny. Przekupywał książę baby i panny, że mnie ganiąc, mego rywala wychwalały (…). Ostatecznie Gryzelda po otrzymaniu wolnej ręki w wyborze męża, wybrała Jeremiego. Fakt ten jednak nie znajduje potwierdzenia w źródłach.

Zasławski, pomimo ogromnego bogactwa, miał na służbie w czasie pokoju: od 50 do 100 piechurów, ok. 50 dragonów i ok. 30 Tatarów^[4], w sumie więc zaledwie ok. 150 żołnierzy.

Poseł na sejm koronacyjny 1633 roku, sejm zwyczajny 1637 roku, sejm 1639 roku, sejm 1641 roku^[5].

Dzięki poparciu kanclerza Jerzego Ossolińskiego, na sejmie konwokacyjnym (lipiec-sierpień 1648) wybrany został na regimentarza. W momencie tej nominacji Zasławski doświadczenia wojskowego nie miał żadnego, zasłynął natomiast z tego, że wydał swego czasu ucztę, która kosztowała tyle ile wynosił średni roczny dochód jednowioskowego szlachcica. Drugie tyle zapłacił wówczas specjalnie sprowadzonej orkiestrze królewskiej, która przygrywała biesiadnikom. Jedyną wyprawą, jaką dotąd dowodził, był zajazd na umierającego w Rzeszowie teścia, kasztelana sandomierskiego Mikołaja Ligęzę.

W 1648 r. był elektorem Jana II Kazimierza Wazy z województwa sandomierskiego^[6][7], podpisał jego pacta conventa^[8].

Mimo młodego wieku był niedołężny, zapasiony, bezwolny, marionetka w rękach Ossolińskiego. Jego niedołęstwo i brak inteligencji streścił Chmielnicki w przezwisku „Pierzyna”. Współcześni Polacy inaczej charakteryzowali regimentarza: ilekroć co niedorzecznego zrobił, niedołęstwo samo go usprawiedliwiało^[9]. Swego czasu niedoszły konkurent Wiśniowieckiego i od tej pory niechętny księciu.

To właśnie Zasławskiemu, jako głównemu regimentarzowi, zarzucano nieudolne dowództwo, którego efektem była jedna z najbardziej dotkliwych klęsk w historii oręża polskiego doznana w rozegranej na pograniczu Podola i Wołynia w dniach 23–25 września 1648 r. bitwie pod Piławcami^[10].

Zasławski uczestniczył w bitwie pod Beresteczkiem (1651). Podczas II wojny północnej 1655–1660 dochował wierności królowi Janowi II Kazimierzowi Wazie. Był uczestnikiem konfederacji tyszowieckiej w 1655 roku^[11]. Przygotowywał do obrony przed Szwedami Przemyśl. Był znawcą i mecenasem sztuki, posiadał bogatą bibliotekę.

Siedzibą Zasławskiego było Stare Sioło koło Lwowa, które wraz z dobrami starosielskimi przeszło w jego ręce w latach 30. XVII w. W 1642 roku rozpoczął on tam budowę nowej warowni, lecz nim została ukończona, uległa zniszczeniu przez Chmielnickiego w czasie oblężenia Lwowa w 1648 r. Odbudowa i rozbudowa zamku nastąpiła w latach 1649–1654, nadając mu kształt warowni, zawierającej reprezentacyjny pałac. Na najpotężniejszej i najwyższej baszcie, znajdującej się na osi pałacu, umieszczono kamienną tablicę z herbami Leliwa i Ogończyk i literami W D X O Y Z W S Ł S (Władysław Dominik, książę Ostrogski i Zasławski, wojewoda sandomierski, łucki starosta). Zmarł w Starym Siole 5 maja 1656 r.

Zasławski występuje epizodycznie w Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza.

Dominik Zasławski był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była od 1634 r. Zofia Prudencjana Ligęzianka z „Bobrku” (ok. 1616–1649), córka Mikołaja Spytka Ligęzy^[12], drugą natomiast od roku 1650 Katarzyna Sobieska (1643–1694), córka wojewody ruskiego Jakuba Sobieskiego, siostra późniejszego króla Polski Jana III Sobieskiego.

Z drugą żoną miał Zasławski dwoje dzieci:

• Aleksandra Janusza Zasławskiego (po 1650–1682)
• Teofilię Ludwikę Zasławską (po 1650–1709), żonę księcia Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego, hetmana wielkiego koronnego.

Wywód przodków

Przypisy

Bibliografia

• Jan Widacki, Kniaź Jarema, Katowice 1984, ISBN 83-216-0588-5.
• Witold Biernacki, Żółte Wody – Korsuń, Warszawa 2004, ISBN 83-11-09824-7.