Władysław Gurgacz

Władysław Gurgacz

Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	2 kwietnia 1914 Jabłonica Polska, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	14 września 1949 Kraków, Polska
Miejsce pochówku	Cmentarz Rakowicki
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	1942
Odznaczenia

Władysław Gurgacz ps. „Ojciec”, „Sem” (ur. 2 kwietnia 1914 w Jabłonicy Polskiej, zm. 14 września 1949 w Krakowie) – jezuita, uczestnik podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego po II wojnie światowej. Kapelan Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej (PPAN). Stracony w więzieniu Montelupich.

Życiorys

Władysław Gurgacz. Fotografia propagandowa, zainscenizowana przez Urząd Bezpieczeństwa.

Był synem Jana i Marii Gurgaczów. Absolwent gimnazjum w Korczynie. W 1931 wstąpił do Towarzystwa Jezusowego w Starej Wsi, a w sierpniu 1942 z rąk bp. Teodora Kubiny otrzymał na Jasnej Górze święcenia kapłańskie^[1][2]. W latach 1945–1947 był kapelanem szpitalnym w Gorlicach, a później (1947–1948) u sióstr służebniczek w Krynicy. Tu wiosną 1948 związał się z oddziałem zbrojnym powstałej jesienią 1947 antykomunistycznej Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej i był jego kapelanem.

Ks. Władysław Gurgacz po primicji

Obelisk Wł. Gurgacza na Łabowskiej Hali

2 lipca 1949 został aresztowany przez UB w Krakowie, a następnie w procesie pokazowym przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Krakowie, na wniosek prokuratora wojskowego Henryka Ligięzy 13 sierpnia 1949 został skazany w trybie doraźnym na karę śmierci przez sędziów Władysława Stasicę i Ludwika Kiełtykę. Wyrok wykonano 14 września 1949 przez rozstrzelanie na podwórzu więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie, według relacji naocznego świadka egzekucji, wykonano ją „strzałem katyńskim”, w tył głowy. Katem wykonującym wyrok był prawdopodobnie Władysław Szymaniak, w protokole określony jako „dowódca plutonu egzekucyjnego”^[3][2].

Tablica ku czci ks. W. Gurgacza na Bursie Jezuitów w Nowym Sączu

Symboliczny grób ks. Władysława Gurgacza znajduje się na Cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kwatera LXXXII, rząd 3, miejsce 52)^[4][5].

Ulica ks. Władysława Gurgacza w Krakowie

Zrehabilitowany został 20 lutego 1992.

3 grudnia 2019 zidentyfikowano szczątki ks. Władysława Gurgacza odnalezione w październiku 2018 podczas prac ekshumacyjnych na Cmentarzu Rakowickim^[6].

14 września 2021 spoczął w nowej Kwaterze Wojennej Żołnierzy Podziemia Niepodległościowego 1939-1963 na cmentarzu przy ul. Prandoty w Krakowie^[7][8].

Grób ks. Władysława Gurgacza na cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie

Ordery i odznaczenia

Postanowieniem 9 listopada 2007 r. za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej został odznaczony pośmiertnie przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[9]. Przekazanie orderu nastąpiło 14 czerwca 2008 r.

Upamiętnienie

• W miejscowości Łabowa w 2019r. został odsłonięty pomnik upamiętniający Władysława Gurgacza
• Jego imieniem nazwano ulice w Krakowie na Grzegórzkach^[10], w Nowym Sączu (Dęblina)^[11], w Warszawie^[12] w Krynicy-Zdroju przy kościele pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego^[13] oraz w Żeleźnikowej Wielkiej.
• Drużyną harcerską noszącą imię ks. Gurgacza jest 1 Starosądecka Drużyna Harcerzy „Leśni” ZHR.
• Na Hali Łabowskiej w Beskidzie Sądeckim znajduje się obelisk postawiony ku jego czci, przy którym corocznie spotykają się byli żołnierze Armii Krajowej i PPAN.
• Tablice poświęcone pamięci ks. Władysława Gurgacza i poległym członkom PPAN znajdują się w kościele NSPJ w Nowym Sączu oraz w kościele św. Antoniego w Krynicy-Zdroju.
• 2 listopada 2010 w Krakowie na murze więzienia przy ul. Montelupich odsłonięto tablicę upamiętniającą jego i innych działaczy organizacji niepodległościowych zamordowanych w latach 1945–1956 w tym więzieniu^[14].
• W 2003 bursa jezuitów przy w ul. św. Ducha 2 w Nowym Sączu otrzymała imię ks. Władysława Gurgacza SI, a na budynku bursy, 18 października 2003, odsłonięto tablicę pamiątkową o następującej treści: Ksiądz Władysław Gurgacz, Jezuita, kapelan Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej (PPAN). Stracony zbrodniczym wyrokiem sądowym władz komunistycznych w Krakowie 14 września 1949 r. w 35 roku życia, 7 roku kapłaństwa i 18 życia zakonnego. Służył Bogu, Ojczyźnie i człowiekowi. Anno Domini 2003.
• Zbiory pamiątek po o. Władysławie Gurgaczu – obrazy olejne i akwarele jego autorstwa, własnoręcznie zdobiona stuła, krzyżyk nowicjacki, kielich, patena, ryngraf oraz tabliczka nagrobna z pierwszego grobu zamordowanego kapłana – prezentowane są na stałej ekspozycji Muzeum Towarzystwa Jezusowego Prowincji Polski Południowej w Starej Wsi.

Zobacz też

• Ks. Florian Zając – „Kapłan Niezłomny”

Przypisy

Bibliografia, linki

• Władysław Gurgacz SJ, Refleksje. Opracowała Maria Chodyko przy współpracy Krzysztofa Dorosza SJ, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2020, ss. 216.
• Danuta Suchorowska-Śliwińska: Postawcie mi krzyż brzozowy: prawda o ks. Władysławie Gurgaczu, Kraków: Wyd. WAM – Księża Jezuici, 1999.
• Dawid Golik, Filip Musiał: Władysław Gurgacz. Jezuita wyklęty, Kraków: Wyd. WAM – Księża Jezuici, 2014.
• Paweł Fornal. Dwunastu niezłomnych. Antoni Żubryd. „Brzozowska Gazeta Powiatowa”, s. 37, nr 3 (130) z marca 2015. ISSN 1642-8420. 
• Dawid Golik, Filip Musiał, Ksiądz Władysław Gurgacz: Kapelan żołnierzy wyklętych. Wbrew komunistom i woli zakonu. Pierwodruk w: Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, nr 1-2(108-109), Warszawa 2010. Oryginalny tytuł: „Maluczko i skończy się ścieżka zarośnięta cierniem...”
• Roksana Szczypta-Szczęch, Ks. Władysław Gurgacz. Niezłomny jezuita