Władysław Kozłowski (filozof)

Władysław Kozłowski
Data i miejsce urodzenia	7 września 1832 Berdyczów
Data i miejsce śmierci	9 sierpnia 1899 Lwów
Zawód, zajęcie	polski filozof

Władysław Kozłowski (ur. 7 września 1832 w Berdyczowie, zm. 9 sierpnia 1899 we Lwowie) – polski filozof, socjolog, psycholog, pedagog, literat, powstaniec z 1863. Popularyzator angielskiej filozofii pozytywizmu, zwłaszcza Herberta Spencera. W poglądach etycznych swych bronił autonomii, moralności i stosunku do religii.

Życiorys

Syn Stanisława Kozłowskiego i Zuzanny Kaszczyńskiej. W latach 1844–1852 uczęszczał do gimnazjum w Żytomierzu. Od wczesnej młodości miał problemy z widzeniem. W 1852 udał się na studia do Kijowa. W październiku 1853 wstąpił na wydział prawny, a stąd po upływie roku przeniósł się na wydział lekarski. Studia często przerywał ze względu na brak pieniędzy. Nie przystępował do egzaminów uniwersyteckich, zajmował się zagadnieniami filozoficznymi. W okresie tym utrzymywał kontakty z Marianem Dubieckim, Józefem Tretiakiem, Aleksandrem Czekanowskim i Konstantym Helskim.

W 1860 roku zdał egzamin nauczycielski i został nieetatowym nauczycielem języka polskiego w Białej Cerkwi do 1862 roku. W latach 1863–1868 przebywał w Paryżu, gdzie uczęszczał na wykłady do Sorbony i College de France, przeważnie na kursy psychologii. Znajdował się wówczas w bardzo trudnej sytuacji materialnej, a problemy z oczami utrudniały mu pracę zarobkową. W 1868 udał się do Serbii, a w 1872 przeniósł się do Lwowa. Poświęcił się pracy literackiej i udzielał korepetycji. W 1882 został obywatelem austriackim, niebawem otrzymał też czwartą część stypendium im. Szajnochy. Pomoc finansowa, jaką otrzymał pomogła oddać się pracom literackim i filozoficznym. Podczas pobytu we Lwowie odbył podróż w strony rodzinne Mickiewicza z zaprzyjaźnionym profesorem Benedyktem Dybowskim. Ostatnie lata swego życia spędził w przytułku dobroczynnym imienia Dohmsa.

Był ofiarodawcą dużego księgozbioru dla polskiego Ossolineum we Lwowie.

Po śmierci został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie w honorowym miejscu na tzw. „górce powstańców styczniowych” w rzędzie X. W rzędzie tym spoczywają także m.in. Ignacy Żegota Grzybiński i Józef Grekowicz.

Twórczość

Do najważniejszych dzieł Władysława Kozłowskiego należą:

• „Współczesne kierunki filozoficzne” (1885–1886)
• „Stanowisko filozofii doświadczalnej wobec intuicyjnej” (1888)
• „Współczesne kierunki filozoficzne” (1885)
• „Logika elementarna” (1891).

Publikacje w czasopismach

• omówienie filozofii syntetycznej Spencera: „Ateneum” 1878, 82, 83, i 88)
• „Stanowisko filozofii doświadczalnej wobec intuicyjnej”, „Ateneum” 1888, III str. 4\18–524 (krytyka dzieła L. Liarda: „La science positive et la metaphysique”)
• wykład „Psychologii” Jamesa Sully'ego: „Ateneum” 1885:1II, IV, 1886 I i II)
• „0 dziele d-ra Raciborskiego”, „Ateneum” 1886, III (krytyka pracy J.S. Milla „O podstawach teorii poznania w systemie logiki”)
• „Geniusz i obłąkanie”, „Ateneum” 1888, I (sprawozdanie z polskiego przekładu dzieła Lombrosa pod tym samym tytułem)
• rozbiór „Psychologii” Ciarka Murrey'a: „Przegląd społeczny”, styczeń 1887r.
• „Współczesne kierunki filozoficzne”, „Kłosy” 1885, 1886
• „Obecny stan nauki o temperamentach”, „Ateneum” kwiecień 1890
• „0 spirytyzmie”, „Ateneum” kwiecień 1889
• „Błędne koło dzisiejszej filozofii”, „Bibl. Warszawska” 1892, t. III, str. 294
• „Kilka uwag o charakterze Mickiewicza”, „Kosmos” 1898

Szkice w czasopiśmie „Prawda. Tygodnik Polityczny, Społeczny i Literacki”, m.in.

• „Determinizm a wolna wola”, „Pod skrzydłami swobody”, „Darwin przed sądem trutniów”, (1886)
• „Studia nad samobójstwem” (1882)
• „Samobójstwo u zwierząt” (1883)
• „Kilka uwag o somnambulizmie” (1881)
• „Tyndall i Huxley wobec kantyzmu” (1887)
• „Pewność sądów” (1898)

Oprócz tego Kozłowski ogłosił „Logikę Elementarną” (Lwów 1891) i napisał „Psychologię”, która nie została wydrukowana.

Bibliografia

• Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana Saturnina Sikorskiego (1892–1914)
• Elwira Kosnarewicz: Kozłowski Władysław. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 124–125.

Linki zewnętrzne

• Publikacje Władysława Kozłowskiego w bibliotece Polona