Władysław Kretkowski

Herb Dołęga

Władysław Zygmunt Leon Kretkowski, pseudonim Władysław Trzaska, herbu Dołęga (ur. 21 grudnia 1840 w Baruchowie, zm. 23 sierpnia 1910) – polski matematyk, doktor Uniwersytetu Jagiellońskiego, docent Uniwersytetu i Politechniki Lwowskiej.

Życiorys

Pochodzenie

Syn Emiliana (1817–1894), sędziego pokoju okręgu kowalskiego i Izabeli Chrząszczewskiej. Brat Mieczysława Jana, założyciela szkoły rolniczej. Potomek Józefa (zm. 1729), kasztelana kowalskiego.

Nauka i praca

Kształcił się w Instytucie Szlacheckim i gimnazjum realnym w Warszawie, gdzie w 1860 roku otrzymał patent. Uczestniczył w powstaniu styczniowym; brał udział w bitwach pod Nową Wsią oraz pod Brdowem. Studia matematyczne, uzyskując stopień licencjata, ukończył na Sorbonie, był eksternistycznym absolwentem Szkoły Dróg i Mostów (1867) w Paryżu. W roku 1879 został prywatnym docentem Politechniki, a w roku 1881 Uniwersytetu we Lwowie. W roku 1882 obronił doktorat z matematyki na UJ. Promotorem pracy doktorskiej był Franciszek Karliński[1]; pracę oceniał również Franciszek Mertens. W 1883 roku zrezygnował ze stanowiska na Uniwersytecie, Politechnikę opuścił jeszcze wcześniej.

Prace naukowe Kretkowskiego dotyczyły głównie teorii wyznaczników, ale także analizy matematycznej, geometrii, algebry i zastosowań matematyki. Pierwsze prace publikował pod pseudonimem Władysław Trzaska[a]. Jest Kretkowski autorem pierwszej polskiej pracy z geometrii wielowymiarowej (Rozwiązanie pewnego zadania geometrii wielowymiarowej[2]), w którym jako pierwszy podał efektywny wzór na środek wielowymiarowej sfery; w rozwiązaniu korzystał z teorii wyznaczników. Jako pierwszy podał prawidłowe rozwiązanie tzw. trójwymiarowego problemu Apoloniusza, podając nie tylko liczbę rozwiązań, ale również efektywną metodę ich uzyskania. Najbardziej znane są jego Krótkie wiadomości o wyznacznikach stanowiące dodatek do monografii Folkierskiego Zasady rachunku różniczkowego i całkowego (1870). Swoje rozprawy publikował w „Pamiętniku Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu”, „Pamiętnikach” i „Rozprawach” Akademii Umiejętności w Krakowie, lwowskim „Muzeum” oraz warszawskich „Pracach matematyczno-fizycznych”. Był jednym z polskich uczonych, którzy przyczynili się do stworzenia Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu (obok Folkierskiego, Gosiewskiego i Klugera; razem z nim tworzyli oni nieformalną grupę „czterech Władysławów”). Był członkiem redakcji „Czasopisma Technicznego”[b] .

Śmierć i spadek

Zmarł 23 sierpnia 1910 w Krakowie[3].

W testamencie przekazał swój ogromny osobisty majątek (blisko pół miliona koron) oraz księgozbiór na rzecz krakowskiej matematyki. Majątkiem zarządzała Akademia Umiejętności, a pierwszym przewodniczącym „Funduszu im. dra W. Kretkowskiego”[4] został Kazimierz Żorawski. Beneficjentami funduszu było wielu znanych krakowskich matematyków, między innymi: Hoborski, i Leja, Rosenblatt, Stożek, Wilkosz, a szczególnie Sleszyński, który otrzymał katedrę utworzoną dzięki temu funduszowi.

Uwagi

  1. ↑ Trzaska to herb jego matki.
  2. ↑ Założone w 1882 roku we Lwowie „Czasopismo techniczne” wydawane jest do dziś.

Przypisy

  1. ↑ Ciesielska 2012 ↓, s. 10.
  2. ↑ Pamiętnik Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu.
  3. ↑ Kronika. Zmarli. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 390 z 27 sierpnia 1910. 
  4. ↑ Stanisław Suszczyński: Kazimierz Żorawski.

Bibliografia

  • Danuta Ciesielska, Sprawa doktoratu Władysław Kretkowskiego, „Antiquitates Mathematicae” (6), 2012, s. 7–37.

Literatura

  • Adam Boniecki, Herbarz Polski (tom XII, str. 268-276, Kretkowscy herbu Dołęga).
  • Danuta Ciesielska, Władysław Kretkowski (1840-1910), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 4 (2014), 17-53.
  • Hr. Seweryn Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej (tom VIII, str. 53-56, Kretkowscy herbu Dołęga).
  • Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana Saturnina Sikorskiego (wyd. 1892-1914, tom 40, str. 865).
  • Encyklopedia Powszechna Orgelbranda (wyd. 1898-1904, tom 8, str. 609).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie