Władysław Ludwik Anczyc

Władysław Ludwik Anczyc

Kazimierz Góralczyk, W.A. Lassota

Data i miejsce urodzenia	12 grudnia 1823 Wilno
Data i miejsce śmierci	28 lipca 1883 Kraków

Władysław Ludwik Anczyc herbu Ancuta^[1], pseudonim literacki Kazimierz Góralczyk, W.A. Lassota (ur. 12 grudnia 1823 w Wilnie, zm. 28 lipca 1883 w Krakowie) – polski poeta, dramatopisarz, wydawca, tłumacz, działacz ludowy. Wnuk Tomasza Hrehorowicza, syn Zygmunta i Barbary z Hrehorowiczów, ojciec Stanisława i Wacława Zygmunta, dziad Władysława.

Życiorys

Pochodził z rodziny szlacheckiej. Jego pradziad Jan von Anschütz pełnił urząd chorążego wojsk saskich. Władysław Ludwik Anczyc był synem aktorów – Zygmunta Anczyca i Barbary Anczycowej z Hrehorowiczów. Ojciec występował na scenach teatrów w Wilnie, Grodnie, Warszawie i Krakowie; w latach 1838–1839 był także dyrektorem teatru krakowskiego. Matka zaś była aktorką teatru wileńskiego, a po opuszczeniu sceny działaczką dobroczynną^[2].

Uczęszczał do szkoły średniej w Krakowie. W tym mieście w roku 1847 ukończył z tytułem magistra farmację na Uniwersytecie Jagiellońskim. Brał udział w powstaniu krakowskim w 1846, za co w latach 1846–1847 więziony był przez władze austriackie. W 1849 był adiunktem Katedry Chemii i Farmacji. Debiutował w redagowanym przez siebie piśmie satyrycznym „Dodatek do Świstka” w 1848.

W latach 1858–1867 przebywał w Warszawie. W roku 1863 założył, a następnie przez rok redagował pismo „Wędrowiec”. Tam też w tym czasie redagował tajne pisma powstańcze „Kosynier” i „Partyzant”. W latach 1858–1861 działał w Towarzystwie Rolniczym w Królestwie Polskim. W trakcie pobytu w Warszawie był także redaktorem pisma dla ludu „Kmiotek” (1861–1866) i „Przyjaciela Dzieci” (1866–1867).

Władysław Ludwik Anczyc, 1864.

Od 1861 często bywał w Zakopanem i Tatrach jako turysta. Swoimi artykułami, np. Zwóz żentycy w Tatrach, Zakopane i lud podhalski, Wspomnienia z Tatr, przyczyniał się do popularyzacji Tatr w społeczeństwie. Z drugiej strony, już w 1874 utyskiwał w swoim artykule w „Tygodniku Ilustrowanym” na spowodowaną nadmiarem przybywających do Zakopanego turystów (zwłaszcza tych z Warszawy) drożyznę i trudności w zakwaterowaniu^[3].

Był jednym z autorów haseł do 28 tomowej Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda z lat 1859–1868. Jego nazwisko wymienione jest w I tomie z 1859 roku na liście twórców zawartości tej encyklopedii^[4].

W 1863 napisał cykl Pieśni zbudzonych – w tym Marsz strzelców, którego tekst w czasach PRL był prawie w całości zafałszowany.

W roku 1868 powrócił do Krakowa Prowadził tam ożywioną działalność literacką i oświatową, uczestnicząc w wydawnictwach Czytelni Ludowej, Towarzystwa Oświaty Ludowej i in. W 1875 został właścicielem drukarni, działającej do czasów powojennych, którą przekształcił w ceniony zakład.

W 1876 wystawił w teatrze krakowskim dramat Emigracja chłopska, nagrodzony w krakowskim konkursie dramatycznym. W roku 1880 wystawił dramat Kościuszko pod Racławicami, który stał się najbardziej popularnym widowiskiem przez wiele lat, granym na scenach teatralnych Krakowa. Kolejną nagrodę otrzymał w 1883 za „szkic dramatyczny” Jan III pod Wiedniem.

Pod koniec życia był członkiem Wielkiego Proletariatu i działał z jego ramienia w Warszawie i Krakowie^[5].

Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu rodzinnym, w pasie Ab^[6].

Grób Władysława Ludwika Anczyca na Cmentarzu Rakowickim

Jego synowie: Stanisław Anczyc (1868–1927) był metaloznawcą i technologiem. Wacław Anczyc (1866–1938) był drukarzem i wydawcą.

Dzieła

Chłopi arystokraci (1851)

Dzieje Polski w dwudziestu czterech obrazkach (1863)

Meszty Abu Kazema (1867)

Emigracja chłopska (1877)

Kościuszko pod Racławicami (1881)

Abecadlnik z historyi polskiej (1869)

ABC : pierwsza nauka dla dzieci (1870)

Twórczość literacka

• 1848 – Emisariusz^[7],
• 1850 – Chłopi arystokraci^[8],
• 1854 – Łobzowianie^[9],
• 1855 – Flisacy^[10],
• 1856 – Błażek opętany^[11],
• 1861 – Tyrteusz (1861, wyd. w 1862, pełny tekst w 1883^[12])^[13],
• 1862 – Uczta wyzwoleńca (całość w 1908)^[14],
• 1862 – 24 obrazki z dziejów Polskich,
• 1863 – Pieśni zbudzonych (w tym Pieśń strzelców),
• 1863 – Trzech moskali: opowiadanie Walentego Kurka kosyniera spod Bodzentyna^[15][16],
• 1867 – Meszty Abu Kazema^[17][18],
• 1873 – Obrazki dramatyczne ludowe^[19],
• 1876 – Emigracja chłopska^[20],
• 1876 – W Tatry,
• 1881 – Kościuszko pod Racławicami^[21],
• 1899 – Duchy czarnego boru, czyli kamienne serce^[22],
• 1908 – Pieśni zbudzonych,
• 1916 – Pieśni zbudzone (zbiór poezji),
• 1973 – Księżniczka głogu^[23].

Działalność popularyzatorska

• 1862 – Elementarz dla dzieci polskich,
• 1862 – Pierwsza książeczka dla wiejskich dziatek, które już elementarz skończyły,
• 1863 – Dzieje Polski w dwudziestu czterech obrazkach^[24],
• 1869 – ABC, pierwsza nauka dla dzieci^[25].

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano ulice w Krakowie na Salwatorze^[26] i w Łodzi^[27].

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

• Marian Szyjkowski, Władysław Ludwik Anczyc: Życie i pisma, Tom I – Monografia, II-VI – Pisma, Kraków 1908
• Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
• Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 446–447, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13849-3.

Linki zewnętrzne

• Działalność tatrzańska Władysława Ludwika Anczyca
• Historia Drukarni Anczyca
• Utwory Władysława Ludwika Anczyca w serwisie Wolne Lektury
• Dzieła Władysława Ludwika Anczyca w serwisie Polona