Władysław Ołtuszewski

Władysław Ołtuszewski

Władysław Ołtuszewski (ur. 10 stycznia 1855 w Lublinie, zm. 9 czerwca 1922 w Warszawie) – polski lekarz laryngolog, logopeda i foniatra.

Życiorys

Grób Władysława Ołtuszewskiego na cmentarzu Powązkowskim

Syn farmaceuty Feliksa Ołtuszewskiego i Heleny z domu Zawadzkiej. Miał braci Eugeniusza (aptekarza) i Feliksa, oraz siostry Marię, Zofię i Lucynę. Gimnazjum ukończył w 1873. Studiował medycynę na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim w latach 1873-78, po ukończeniu studiów praktykował w Szpitalu Św. Ducha i w Szpitalu Św. Rocha u Teodora Herynga. Odbywał kilka razy podróże zagraniczne, uczył się wtedy u Alberta Gutzmanna w Berlinie, u Coena oraz Adolfa von Strümplla. W 1892 zwiedził zakłady dla chorych umysłowo w Dalldorf, prowadzony przez Wilhelma Sandera, i w Bicêtre koło Paryża, prowadzony przez Désiré-Magloire Bourneville'a. W tym samym roku założył Warszawski Zakład Leczniczy dla chorych ze „zboczeniami mowy”. Razem z żoną, swoją asystentką, prowadził go do końca życia. Zmarł nagle, w 1922 roku, wspomnienie o nim napisał Alfred Sokołowski^[1]. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 67, rząd 5, miejsce 30/31)^[2].

Członek Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego (od 1884), Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności (od 1880).

Wspominany był jako samotnik – kontakty towarzyskie utrzymywał tylko z Ludwikiem Krzywickim, Aleksandrem Świętochowskim, Zygmuntem Noskowskim i Samuelem Goldflamem^[3]. Miał szerokie zainteresowania pozamedyczne, zajmował się malarstwem, muzyką, literaturą, filozofią, naukami przyrodniczymi (zoologią, zwłaszcza ornitologią) i społecznymi. Współpracował z „Prawdą” i „Przeglądem Tygodniowym” oraz z Wielką encyklopedią powszechną ilustrowaną.

Jego żoną była Zofia Wanda de Phull (1860–1939), córka Henryka. Ślub wzięli 20 listopada 1890. Mieli córkę Jadwigę, chemiczkę, żonę Adama Kolitowskiego.

Dorobek naukowy

Ołtuszewski był pierwszym, który wykazał bezpośredni związek między fonacją a artykulacją, w warunkach fizjologii jak i patologii. Jako pierwszy w Polsce opisał koordynacyjny skurcz krtani i afonię spastyczną. Był autorem kilkudziesięciu prac z dziedziny fizjologii i patologii mowy, w języku polskim, niemieckim, rosyjskim i francuskim^[4].

Wybrane prace

• Zapalenie opon mózgordzeniowych (meningitis cerebro-spinalis). Gazeta Lekarska 27, s. 94 (1879)
• Przypadek ciała obcego oskrzela. Gazeta Lekarska (1879)
• Dwa przypadki porażeń mięśni krtani. Gazeta Lekarska (1883)
• Koordynacyjny skurcz głośni. Gazeta Lekarska 5, ss. 977-984 (1885)
• Połowiczny zupełny paraliż krtani powiklany paraliżem nerwów mózgowych. Medycyna 15, ss. 333-339 (1887)
• Przyczynek do działania kwasu mlecznego w gruźlicy krtani. Medycyna 15, ss. 97-104 (1887)
• Ein Beitrag zur Wirkung der Milchsäure bei Tuberculose des Kehlkopfs. Deutsche med. Wchnschr 14 (8), ss. 146-149 (1888)
• De l'emploi de l'acide lactique dans la tuberculose du larynx. Revue de Laryngologie (1888)
• Przypadek grzybicy gardzieli włoskowcowej (Mycosis pharyngis leptothricia). Gazeta Lekarska 8, ss. 83-85 (1888)
• Przyczynek do rozpoznawania i leczenia przymiotu krtani. Gazeta Lekarska 8, ss. 968; 1000 (1888)
• O zboczeniach mowy; jąkaniu i bełkotaniu. Medycyna 20, ss. 429; 450; 481; 494; 510 (1892)
• Przyczynek do nauki o zboczeniach mowy. Medycyna 21-26 (1893-1899)
• Przyczynek do nauki o zboczeniach mowy (logopatologii). Medycyna 21, ss. 819; 843; 863; 883; 903 (1893)
• Fizyologia dźwięków alfabetu polskiego. Medycyna 21, ss. 189-194 (1893)
• Abriss der Physiologie der Sprache mit besonderer Berücksichtigung der Laute des polnischen Alphabets. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde ss. 161; 210 (1893)
• Przyczynek do nauki o zboczeniach mowy (logopatologii). Medycyna 22, ss. 771; 796; 814; 835 (1894)
• Psychofizyologia mowy (psychophysiologie du langage). Medycyna 22, ss. 189-195 (1894)
• Psycho-Physiologie der Sprache. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde ss. 290-297 (1894)
• Przyczynek do nauki o zboczeniach mowy (logopatologii). Medycyna 23, ss. 845; 861; 885; 905 (1895)
• O stosunku rozwoju mowy u dziecka do jego inteligencyi. Medycyna 24, ss. 121; 150 (1896)
• Freund (sic!) Głuchota i głuchota wyrazowa. Przyczynek do rozpoznawania tak zwanej niemoty czuciowej podkorowej, 1895, str. 115. (Recenzja). Medycyna 24 (27) ss. 639-41 (1896)
• Rozwój mowy u dziecka i stosunek togo rozwoju do jego inteligencyi. Ksiegarnia E. Wendego, 1896
• Ogólne uwagi nad zboczeniami mowy. Przegląd Lekarski 35, ss. 469-471 (1896)
• Die geistige und sprachliche Entwickelung des Kindes. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde ss. 197; 257 (1896)
• Ogólne uwagi o zboczeniach mowy. Gazeta Lekarska 17, ss. 1382; 1420 (1897)
• Die geistige und sprachliche Entwickelung des Kindes. Fischer, Berlin 1897
• O znaczeniu ośrodków skojarzeniowych Flechsig'a dla badań nad rozwojem umysłu, mowy, psychologii mowy oraz nauki o niemocie. Medycyna 25, ss. 551; 577; 604 (1897)
• Psychologia oraz filozofia mowy. Druk K. Kowalewskiego, 1898
• Spastische Aphonie. Therapeutische Monatshefte 12, ss. 89-93 (1898)
• Allgemeiner kurzer Abriss über die Sprachstörungen. Therapeutische Monatshefte 12, ss. 262; 327 (1898)
• Naukowe i praktyczne znaczenie logopatologii. Kronika lekarska 20, ss. 317; 377 (1899)
• Niedorozwój psychiczny i jego stosunek do różnych kategoryi zboczeń mowy. Gazeta lekarska 19, ss. 1118; 1149; 1179 (1899)
• Von dem Verhältniss der infantilen Cerebrallähmung zu verschiedenen Kategorien von Sprachstörungen. Therapeutische Monatshefte 14, ss. 196; 252 (1900)
• Krótki szkic historyczny nauki o zboczeniach mowy oraz obecne jej zadanie. Medycyna 28, ss. 984; 1007 (1900)
• Psychologie und Philosophie der Sprache. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde 10, ss. 97; 140 (1900)
• Niemota, bełkotanie, mowa nosowa i jąkanie: istota, przyczyny i leczenie tych chorób oraz hygjena mowy. nakł. M. Arcta, 1901
• Psychologie und Philosophie der Sprache. Fischer, 1901
• Zwyrodnienie psychiczne i jego stosunek do różnych kategoryi zboczeń mowy. Gazeta lekarska 21, ss. 1210; 1242 (1901)
• O zboczeniach mowy przy niedorozwoju psychicznym. Przegląd Lekarski 40, ss. 42; 56 (1901)
• Zboczenia mowy: niemota, bełkotanie, mowa nosowa i jąkanie: z rysunkami w tekście. Nakładem M. Arcta, 1902
• „Jąkanie (łac. Balbuties), zboczenie mowy”. W: Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana T. XXXII. Warszawa, 1902 ss. 790-792
• Kilka słów o etyologii zboczeń mowy. Przegląd Lekarski 42 (3), ss. 29-31 (1903)
• Bericht über die zehnjährige wissenschaftliche und praktische Thätigkeit der Warschauer Heilanstalt für Sprachstörungen. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde 13, ss. 33-40 (1903)
• Przyczynek do ważności objektywnej metody badania przy dyzartryach kurczowych; patogeneza i leczenie afonii spastycznej oraz głosu falsetowego. Medycyna 32, ss. 212; 234 (1904)
• Niedorozwój psychiczny: (idjota, głuptak, zacofany): istota, zapobieganie i leczenie. Nakł. i drukiem M. Arcta, 1905
• Die psychische Entartung und deren Verhältnis zu verschiedenen Kategorien von Sprachstörungen. Therapeutische Monatshefte 19, ss. 352-356; 414-418 (1905)
• Szkic nauki o mowie i jej zboczeniach: (niemota, bełkotanie, mowa nosowa, jąkanie itp.) oraz hygiena mowy. nakł. Biblioteki Lekarskiej, 1905
• Obrazy patologii mowy w świetle nauki współczesnej, oraz zasady leczenia zboczeń mowy. Gazeta Lekarska 25, ss. 53; 85; 131; 157; 177 (1905)
• Von der Sprache und deren Abweichungen nebst der Hygiene der Sprache. W: Hermann Gutzmann: Sprachstörungen und Sprachheilkunde: Beiträge zur Kenntnis der Physiologie, Pathologie und Therapie der Sprache. S. Karger, 1908
• Abriss der Lehre von den Sprachstörungen: Aphasie und Anarthrie wie auch Dysphasie und Dysarthrie. Medizinisch-pädagogische Monatsschrift für die gesammte Sprachheilkunde 18 ss. 1-; 38-; 68-; 97-122 (1908)
• Wyniki naukowej i praktycznej działalności w Warszawskim zakładzie dla zboczeń mowy w ciągu 20 l. jego istnienia. Medycyna i Kronika Lekarska 47 (39), ss. 778-84 (1912)
• Zarys dziejów powszechnych rozumowanych: próba socyologii stosowanej do dziejów : tak zwana historya starożytna i wieki średnie. Nakładem Księgarni E. Wende i S-ka, 1913
• Kilka uwag o istocie chorób mowy, podstawie ich leczenia i otrzymanych wynikach leczniczych. Gazeta Lekarska 53 (3-4), ss. 25-26, 41-46 (1919)
• „Higjena mowy”. W: Higjena szkolna. Warszawa, 1921 ss. 365-383

Przypisy

Bibliografia

• Teresa Ostrowska. „Ołtuszewski Władysław” W: Polski Słownik Biograficzny Tom XXIV (Olszamowski Bolesław – Padlewski Zygmunt) Warszawa 1979 ss. 57-58
• Kierzek A. Władysław Ołtuszewski (1853–1922). Magazyn Otorynolaryngologiczny 4, 3, ss. 7-9 (2005)
• A Kierzek. Czy Władysław Ołtuszewski był twórcą nowoczesnej foniatrii w Polsce?. „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”. 58 (4), s. 415-429, 1995. PMID: 11624813. 
• A Obrebowski, A Kierzek. Władysław Ołtuszewski – organizator pierwszej w Polsce lecznicy foniatrycznej (w 100 rocznicę założenia). „Otolaryngologia Polska”. 46 (4), s. 415-418, 1992. PMID: 1448292. 
• Kośmiński SL. Słownik lekarzów polskich obejmujący oprócz krótkich życiorysów lekarzy polaków oraz cudzoziemców w Polsce osiadłych, dokładną bibliografią lekarską polską od czasów najdawniejszych aż do chwili obecnej. 1883

Linki zewnętrzne

• Publikacje Władysława Ołtuszewskiego w bibliotece Polona